ارزش سلبریتی در ترازوی خدمت به جامعه/ پویش‌های اجتماعی متکی به نظر کارشناسان باشد

به گزارش ایکنا؛ کمپین «من نمی‌خرم» توسط بعضی ورزشکاران و هنرمندان که سلبریتی‌های امروز جامعه ما محسوب می‌شوند، در فضای مجازی ایجاد شد و سپس توسعه پیدا کرد تا حدی که ابعادی از آن امروز در تیتر یک روزنامه‌های مطرح کشور بازتاب یافت، مقابله اجتماعی با موج گرانی‌ها و مواجهه با دلال‌هایی که در فضای ملتهب اقتصادی به دنبال منفعت خود هستند از اهداف این کمپین بیان می‌شود اما فقدان کارشناسان و متخصصان اقتصادی و اجتماعی در تشکیل ایده این کمپین‌ها بارز است. از این روی، امان‌الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران در گفت‌وگو با ایکنا به سوالاتی درباره ماهیت سلبریتی‌ها، کارکرد اجتماعی و کمپین‌های برآمده از آنان پاسخ گفت.

*به نظر شما، آیا صحیح است که سلبریتی‌ها از محبوبیت خود برای ترویج یا تبلیغ موضوعی در جامعه استفاده کنند؟ 

سلبریتی‌ها یا افراد شاخص و معروف می‌توانند از محبوبیت خود برای ترویج یا تبلیغ یک موضوع در جامعه استفاده کنند که همه جای دنیا مرسوم است. شاید پیش‌تر، اسم سلبریتی در جامعه نبوده است اما شخصیت‌هایی با چنین محبوبیت و شهرتی وجود داشته‌اند که طرفداران بسیاری در جامعه به خصوص نسل جوان داشتند و بعضی‌ها نیز به دید الگو به آن‌ها نگاه می‌کردند مثلاً در کشور خودمان مرحوم تختی، موحد و حبیبی این گونه بودند. اما این بزرگان، وابسته هیچ کس نبودند و محبوبیت خود را در جهت مردم به کار گرفتند. قرن‌ها قبل‌تر نیز شعرای بزرگ کشورمان همچون فردوسی، ناصرخسرو، سنایی و سعدی شاعرانی مردمی بودند. در اروپا نیز، هنرمندانی که ماندگار شدند از میکل آنژ بگیرید تا بتهوون، هنر خود را در جهت مردمی به کار می‌گرفتند. یک سلبریتیِ هنرمند باید ورزش، شعر، موسیقی و هر اثر خود را در خدمت به جامعه قرار دهد و صراحتاً می‌گویم سلبریتی موظف است شهرت و وجهه اجتماعی خود را که جامعه به آن‌ها داده است، در خدمت جامعه به کار گیرد. کسی که هنرش برای جامعه نباشد و به اصطلاح، اهلِ «هنر برای هنر» باشد، هنرمند نیست. من در کتاب جامعه شناسی هنر نوشته ام که «هنر برای هنر» اصلاً معنایی ندارد بلکه هنر، هنر اجتماعی است. کسی که ادعای هنرمند بودن دارد اما دغدغه خدمت به مردم نداشته باشد و محبوبیت خود را در جهتی به غیر از جامعه به کارگیرد، می‌توان گفت خیانت‌کار است. قرآن هم در جایی اشاره دارد شعرایی که شعرشان در خدمت جامعه نیست، گمراهانی هستند که یک عده گمراه هم آن‌ها را دنبال می‌کنند مگر اینکه اهل ایمان باشند و با ظلم در جامعه مبارزه کنند: «وَالشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ... إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيرًا وَانْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ»(شعراء، 227).
شاخص یک سلبریتی باید با مردم بودن و برای مردم بودن باشد. امروز افراد سلبریتی و مشهوری همچون علی دایی و دیگران از محبوبیت و امکانات خود برای کمک به زلزله‌زدگان کرمانشاه استفاده می‌کنند که بسیار پسندیده است.

*بعضی از سلبریتی‌ها دوست دارند به مردم و کشورشان خدمت کنند، مثلاً برای مقابله با موج گرانی‌ها کمپین تحریم خرید کالا راه می‌اندازند در حالی که فقدان یک کارشناس اقتصادی در ایده این تحریم بارز است. آیا رواست که سلبریتی‌ها بدون استناد به نظر کارشناسان، ایده‌ای را در قالب کمپین ترویج دهند؟

 حتماً لازم است که یک سلبریتی بنا بر وظیفه‌‌ای که توضیح دادم، برای دغدغه اجتماعی خود تلاش کند اما اگر قرار باشد صرفاً به پشتوانه محبوبیت و این که می‌خواهد مشکلی از کار مردم حل کند، در مسائل تخصصی مثل اقتصاد ایده پردازی و کمپین‌سازی کند باید از مشاوران و متخصصان بهره گیرد. به این شکل که در کمپین مورد نظر خود، حتما به یک کارشناس خبره در آن زمینه تکیه کند تا حرفش علمی باشد و خطراتی برای جامعه به بار نیاورد. فایده دیگر بهره بردن از کارشناس این است که او چون متخصص است به شکل علمی مشخص می‌کند مردم اگر چه چیزی بخرند به نفع کشور است و از خریدن چه چیزی اجتناب کنند. مثلاً من فکر می‌کنم این که مردم کلاً هیچ چیز نخرند حرف غلطی است برای این که ما برای رونق اقتصاد نیاز به خرید کالای ایرانی داریم و فرمایش رهبری هم در این راستا بوده است اما بعضی‌ها می‌گویند برای مقابله با گرانی کالای داخلی را هم تحریم کنیم. یا اینکه بعضی‌ها هم می‌گویند مطلقاً کالای خارجی را تحریم کنیم، این هم نمی‌شود مثل جلال آل احمد که معتقد بود غرب کلاً بد است! اگر غرب کلاً بد است پس چگونه از آن تکنولوژی را آموخته‌ایم؟. پس شما جوانان دقت داشته باشید که اگر یک سلبریتی پویشی را راه انداخت، بررسی کنید، ببینید مبنای آن کجاست و نظر کارشناسان درباره آن چیست. مبادا دچار «تلقین وجهه» شوید، در روانشناسی اجتماعی موضوعی به نام «تلقین وجهه» مطرح است که از وجهه یک نفر استفاده می‌شود تا نظر او را به شما بخورانند و از تعمق شما در مسائل جلوگیری کنند. یک نکته‌ای هم در پایان بگویم که شاید خیلی‌ها خوششان نیاید، سلبریتی‌های ما هم مثل دیگر چیزهای ما جهانِ سومی است، زمان می‌برد تا به چنین پختگی در مسائل اجتماعی برسیم.

انتهای پیام