روایات سهل‌بن زیاد قابل اعتماد است/ بررسی با دو رویکرد فهرستی و رجالی
گروه حوزه‌های علمیه ــ محقق و پژوهشگر حدیث حوزه در نشست علمی «اعتبارسنجی روایات سهل بن زیاد» تاکید کرد: غالب روایات سهل توسط «عدة من اصحابنا» به دست کلینی رسیده است و در این روایات مطالب منكر و غلوآمیز، دیده نمی‌شود.
به گزارش ایکنا، به نقل از روابط عمومی مجمع الفکر الاسلامی، حجت‌الاسلام حیدر مسجدی، معاون پژوهشی گروه علمی تربیتی حدیث مرکز تخصصی علوم حدیث شامگاه یکشنبه 18 آذرماه در نشست علمی «اعتبارسنجی روایات سهل بن زیاد» از سلسله نشست‌های السنه الشریفه در مؤسسه مجمع الفکرالاسلامی قم گفت: حدیث دارای جایگاه والا است و پس از قرآن کریم به عنوان مهم‌ترین منبع جهت دریافت معارف اسلامی به شمار می‌رود.
وی اظهار کرد: اما با توجه به اینکه حدیث قطعی‌الصدور نیست، نمی‌توان به تمام احادیث تکیه کرد، بلکه باید بررسی‌های مختلف صورت گیرد تا اطمینان به صدور حاصل شود.
وی افزود: یکی از راویان پرروایت جناب سهل بن زیاد است، او تنها در کتاب کافی بیش از هزارو 700 روایت دارد که با هزار و 912 سند آمده است؛ ضمن اینکه روایات وی در غالب ابواب کافی آمده است و به ابواب خاصی منحصر نمی‌شوند تا از آنها صرف نظر کنیم. از طرف دیگر میان علما بحث‌های زیادی درباره وثاقت یا عدم وثاقت سهل مطرح شده است.
این پژوهشگر حوزوی با اشاره به این مطلب که در این نشست تلاش داریم با ارائه آمار مختلف، قراین اعتماد مرحوم کلینی بر روایات سهل را آشکار كنیم، گفت: کلینی روایات فراوانی از سهل بن زیاد را نقل کرده است، مجموع اسانید وی از سهل هزار و 918 سند است که 392 سند از آنها در اصول کافی است.
ارزش این روایات
وی بیان کرد: با توجه به اینکه میراث حدیثی شیعه به شکل مکتوب منتقل شده است و اعتبارسنجی نزد قدما، براساس متون حدیثی نه اسانید آن است، اعتبارسنجی این میراث با دو دیدگاه قابل بررسی است.
مسجدی ادامه داد: با توجه به تفاوت بررسی فهرستی با رجالی ممکن است راوی از لحاظ رجالی مشکل داشته باشد ولی روایات او قابل پذیرش هستند؛ چنانچه شیخ طوسی در مقدمه فهرست تصریح کردند: « ... و أبین عن اعتقاده و هل هو موافق للحق أم هو مخالف له لأن كثیراً من مصنفی أصحابنا و أصحاب الأصول ینتحلون المذاهب الفاسدة و إن كانت كتبهم معتمدة».
نگاه رجالی به مشایخ سهل بن زیاد در کافی
وی با بیان این که مجموع مشایخ سهل در کافی 127 استاد است که 46 استاد، معادل 37٪ درصد اساتید او توثیق صریح دارند، بیان کرد: 11 نفر از اساتید سهل معادل 8/66٪ درصد اساتید او نیز به صراحت تضعیف شدند و بقیه اساتید وی که 70 نفر و معادل 54/34٪ درصد هستند توثیق و یا تضعیف صریح ندارند. با اینکه درصد مشایخ سهل که ثقه هستند 37% درصد است اما تعداد اسانید او از آنها بالغ بر هزار و 280 سند است كه معادل 66/7٪ درصد اسانید اوست.
معاون پژوهشی گروه علمی تربیتی حدیث مرکز تخصصی علوم حدیث ادامه داد: با اینکه مشایخ ضعیف سهل 11 نفرند و تعداد اسانید سهل از آنها 223 سند است، ولی تعداد روایات آنها كمتر از 90 روایت است(چون هر كدام با دو یا سه یا چهار سند نقل شده است)؛ ولی با نگاه دقیق تر به این عناوین روشن می‌شود كه تعداد 1047 سند، تنها از 7 نفر از این افراد است كه معادل 54/6٪ درصد از كل اسانید است و این نشانگر این است که سهل تنها طریقی به کتب آنها است.
وی با اشاره به این که از مجموع 127 استاد سهل بن زیاد، 77 نفر صاحب كتاب هستند، كه معادل (60٪) اساتید اوست و تعداد اسانید سهل از آنها بالغ بر 1746 سند است كه معادل 91/35٪ درصد از مجموع اسانید است، افزود: تعداد 50 استاد سهل نیز صاحب کتاب نیستند كه معادل 39/37٪ درصد مشایخ و اساتید اوست، ولی تعداد اسانید سهل از آنها بالغ بر 172 سند یعنی معادل 8/65٪ درصد از کل اسانید او است.
مسجدی تصریح کرد: با نگاه به روایات كلینی از سهل بن زیاد معلوم می‌شود كه غالب روایات او توسط این عناوینی همچون «عدة من اصحابنا؛ 1554 سند كه معادل 81٪ درصد اسانید است(مراد از عدة: علی بن محمد علان ، محمد بن الحسن طائی، محمد بن جعفر الاسدی الكوفی و محمد بن عقیل كلینی) است»، «علی بن محمد(علان كلینی)؛ 201 سند كه معادل 10/5٪ درصد اسانید است»، «محمد بن الحسن طائی؛ 97 سند كه معادل 5٪ اسانید است(البته بسیاری از روایات محمد بن الحسن طائی با روایات علی بن محمد مشترك است)» و «متفرقه» آمده است.
وی گفت: از نكات مطرح شده، روشن می‌شود كه اولا روایات سهل با دو دیدگاه رجالی و فهرستی قابل بررسی است و نتیجه این بررسی‌ها متفاوت است، ثانیا هر چند ممکن است این روایات از دیدگاه رجالی قابل طعنه باشد، ولی از دیدگاه فهرستی و براساس مبنای وثوق قابل اعتماد هستند چون نقش سهل در آنها نقش نقل نسخه است و با توجه به تعدد نسخ این كتب، مقایسه نسخه‌ها و اطمینان از دقت آنها امکان‌پذیر است، ضمن اینکه دست بردن در نسخه‌های مشهور امكان‌پذیر نیست.
این نویسنده حوزوی ادامه داد: همچنین روایات سهل همسو با روایات دیگری است که توسط راویان دیگر نقل شده و مهم‌تر این که مشایخ کلینی بر آنها اعتماد دارند و غالب روایات سهل توسط «عدة من اصحابنا» به دست کلینی رسیده است و همین طور در روایات سهل مطالب منكر و غلوآمیز، دیده نمی‌شود.
انتهای پیام
