شرح قیام حضرت مهدی(عج) در نهج‌البلاغه

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة، شامگاه 27 بهمن‌ماه، در نشستی با موضوع «تفسیر خطبه 138 نهج‌البلاغه» که به صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: حضرت امیر(ع) در این خطبه به برخی از ملاهم که به معنای حوادث سختی که پیش رو خواهد آمد، اشاره می‌کنند که در حقیقت اهل‌بیت(ع) زمانی‌که می‌خواهند از این دست حوادث سخت که در زمان ظهور ولی‌عصر(عج) پدید خواهد آمد غالباً از کلمه ملاهم استفاده کرده‌اند.

وی بیان کرد: مولا علی(ع) سخن خود را اینگونه آغاز می‌کنند: «یَعْطِفُ الْهَوى عَلَى الْهُدَى، إذَا عَطَفُوا»، ایشان در اینجا یک شگفت‌انگیز و قابل تأملی را بر زبان جاری می‌کنند. در اینجا کله «یَعْطِفُ» که از کلمه «عَطفَ» آمده به معنای توجه و پیروی کردن است. امام در اینجا خبر از کسی می‌دهند و می‌فرمایند که بزرگی هست که هوا را در پی و منطبق با هدایت می‌آورد نه اینکه هدایت را پیرو هوا بنماید.

این مفسر قرآن کریم بیان کرد: همچنین به عبارتی نیز می‌فرمایند زمانی‌که دیگران امیال و خواسته‌های نفسانی خود را پیشرو قرار می‌دهند و به دنبال آن حرکت می‌کنند و اصل را پیروی از خواسته‌های نفسانی خود می‌دانند، در ابتدا هدایت برای این افراد جایگاهی ندارد. در چنین شرایطی بزرگی می‌آید و محور را هدایت الهی قرار می‌دهد و امیال و خواسته‌های خود را با هدایت الهی منطبق می‌کند و خواسته‌های جامعه را نیز در پی هدایت الهی رهنمون می‌کند. در حقیقت اینجا منظور این است که این فرد معیار را هدایت الهی قرار می‌دهد.

انصاری بیان کرد: از این‌رو می‌توان گفت که معیار سعادت و شقاوت جامعه این جمله‌ای است که ایشان در خصوص شخصیت مورد نظرشان بیان می‌کنند. به عبارتی نیز افرادی در جامعه به سعادت می‌رسند که هدایت را شاخصه اصلی خود در همه امور قرار می‌دهند و تمام امور زندگی خود را براساس هدایت الهی منطبق می‌کنند و در این صورت امیال آن‌ها در مسیر خواسته‌های الهی مورد تأیید قرار می‌گیرد که در حقیقت این‌ها رستگاران هستند.

وی اظهار کرد: اما در مقابل این افراد نیز گروه دیگری هستند که امیال و خواسته‌های خود را در زندگی حاکم می‌کنند، در پی خواسته‌های خود هستند و مبنای زندگی خود را رسیدن به خواسته‌های مادی، دنیوی، شهوانی و... قرار می‌دهند و همواره درصدد تأمین خواسته‌های خود هستند. در اینجاست که اصول هدایت الهی برای آن‌ها اهمیتی ندارد و به این مهم توجهی نمی‌کنند و در نهایت نیز این افراد به سقوط کشیده خواهند شد.

صاحب تفسیر مشکاة به دیگر فرمایش مولا اشاره کرد و گفت: در بخش دیگری نیز می‌فرمایند: «یَعْطِفُ الرَّأْیَ عَلَى الْقُرْآنِ إذَا عَطَفُوا الْقُرْآنَ عَلَى الرَّأْیِ؛ که این فرد رأی و اندیشه را پیرو قرآن قرار داده است، هنگامی‌که دیگران قرآن را پیرو اندیشه‌ها و آراء خود قرار داده‌اند».

انصاری افزود: در ادامه نیز می‌فرمایند: «حَتَّى تَقُومَ الْحَرْبُ بِکُمْ عَلَى سَاق، بَادِیاً نَوَاجِذُهَا، مْملُوءَةً أَخْلاَفُهَا، حُلْواً رَضَاعُهَا، عَلْقَماً عَاقِبَتُهَا». این بخش از خطبه در واقع ادامه بخش پیشین است و اشاره به حوادث سخت آخرالزمان دارد که در ابتدا جنگ‌هاى خونین و ویرانگر، جوامع بشرى را تحت شدیدترین فشارها قرار مى‌دهد و ظلم و جور همه جا را فرامی‌گیرد و سپس نماینده عدل الهى ظاهر مى‌گردد، به جنگ‌ها و ستیزها پایان مى‌بخشد، زمین را پر از عدل و داد مى‌کند و وسایل رفاه را فراهم مى‌سازد.

وی با تأکید براینکه امام در ادامه خطبه نیز به ظهور حکومت الهی که حکومت مهدی(عج) است اشاره می‌کنند، گفت: امام علی(ع) می‌فرمایند: «أَلاَ وَفِی غَد ـ وَسَیَأْتِی غَدٌ بِمَا لاَ تَعْرِفُونَ ـ یَأْخُذُ الْوَالِی مِنْ غَیْرِهَا عُمَّالَهَا عَلَى مَسَاوِىءِ أَعْمَالِهَا»؛ آگاه باشید که فردایی خواهد آمد که شناختی به آن ندارید و نمی‌دانید که چه اتفاقاتی رخ خواهد داد و در آن فردا شخصیت تابناکی خواهد آمد که از جنس دیگر حاکمان بشر نیست و فلسفه سیاسی آن‌ها را ندارد و حاکمان و کارگزاران بدکار و ظالم را بر اساس زشتی‌هایی که از آن‌ها سر زده است، محاکمه می‌کند و به سزای اعمالشان می‌رساند.

این مفسر قرآن کریم بیان کرد: در اینجا امام اینگونه تعبیر می‌کنند که پس از دوران پر آشوب جنگ و ظلمی که در جامعه وجود دارد، امام به حق که منظور ولی عصر(عج) است، خواهد آمد و در قدم اول اجرای قسط و عدل را در جامعه بشری می‌گستراند و عدالت را در جامعه اجرا می‌کند.

انصاری اظهار کرد: سپس می‌فرمایند: «وَتُخْرِجُ لَهُ الاْرْضُ أَفَالِیذَ کَبِدِهَا، وَتُلْقِی إلَیْهِ سِلْماً مَقَالِیدَهَا». امام در اینجا به نوعی یک نکته اقتصادی را برای ما مطرح می‌کنند و می‌فرمایند: «و در آن هنگام زمین تمام اجزای ارزشمند درونی خود را برای او بیرون می‌آورد و در نهایت تسلیم می‌شود و تمام گنجینه‌های خود را در اختیار او قرار می‌دهد».

وی به ادامه خطبه تأکید کرد و گفت: در ادامه خطبه آمده است: «فَیُرِیکُمْ کَیْفَ عَدْلُ السِّیرَةِ، وَیُحْیِی مَیِّتَ الْکِتَابِ وَالسُّنَّة» ایشان می‌فرمایند که او آنگاه با گسترش عدالت و با تکیه بر منابع به شما انسان‌ها روش عدالت و عدالت‌محوری که اعم از عدالت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی می‌شود را نشان می‌دهد و اینجاست که انسان، زیبایی عدالت را درک می‌کند و در حقیقت ولی به حق که او کتاب و سنت مرده را زنده می‌کند و به عبارتی مبنا و سر فصل اصلی حاکمیت او چیزی جز قرآن و سنت نیست.

صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: در واقع این ویژگی‌ها تنها در ردای حضرت ولی عصر(عج) پوشیده می‌شود و هیچکسی از چنین ویژگی‌هایی برخوردار نیست که همواره روایات زیادی در خصوص قیام مهدی موعود(عج) نیز آمده است.

انصاری با اشاره به اتفاق دوران حضرت مهدی(عج)، گفت: اتفاقی که در زمان حضرت مهدی(عج) رخ می‌دهد این است که ظلم و کفری که پیش از ورود ایشان، جامعه را فرا گرفته است از میان برداشته می‌شود و در نتیجه زمین و آسمان، منابع خود را بیرون می‌دهند و همه نعمت‌های الهی در اختیار انسان‌ها قرار می‌گیرد.

وی تأکید کرد: در ادامه خطبه نیز امیر(ع) می‌فرمایند: «کَأَنِّی بِهِ قَدْ نَعَقَ بِالشَّامِ، فَحَصَ بِرَایَاتِهِ فِی ضَوَاحِی کُوفَانَ،عَطَفَ عَلَیْهَا عَطْفَ الضَّرُوسِ، وَفَرَشَ الاَرْضَ بِالرُّؤُوس؛ می‌بینم که در شام بانگ و نعره می‌زند و وارد سرزمین عراق می‌شود و به سرعت پرچم خود را در حوالی کوفه برپا می‌کند و به کوفه حمله می‌کند و زمین را از سرها فرش می‌کند.»

صاحب تفسیر مشکاة گفت: در ادامه نیز می‌فرمایند: «قَدْ فَغَرَتْ فَاغِرَتُهُ، وَثَقُلَتْ فِی الاَرْضِ وَطْأَتُهُ، بَعِیدَ الْجَوْلَةِ، عَظِیمَ الصَّوْلَةِ. وَاللهِ لَیُشَرِّدَنَّکُمْ فِی أَطْرَافِ الاَرْضِ حَتَّى لاَ یَبْقَى مِنْکُمْ إِلاَّ قَلِیلٌ، کَالْکُحْلِ فِی الْعَیْنِ، فَلاَ تَزَالُونَ کَذلِکَ، حَتَّى تَؤُوبَ إلَى الْعَرَبِ عَوَازِبُ أَحْلاَمِهَا! فَالْزَمُوا السُّنَنَ الْقَائِمَةَ، وَالاْثَارَ الْبَیِّنَةَ، والْعَهْدَ الْقَرِیبَ الَّذِی عَلَیْهِ بَاقِی النُّبُوَّةِ، وَاعْلَمُوا أَنَّ الشّیْطَانَ إنَّمَا یُسَنِّی لَکُمْ طُرُقَهُ لِتَتَّبِعُوا عَقِبَه؛ دهانش را باز می‌کند تا ببلعد و پای خود را با استواری بر زمین می‌کوبد و چه جولانی می‌دهد و چه قدرتی مهیبی را نشان می‌دهد و به دست می‌آورد. به خدا قسم شما را آنچنان در اطراف زمین پراکنده می‌کند که هیچ چیزی از شما در این منطقه باقی نمی‌ماند و به مقدار سورمه‌ای در چشم باقی می‌ماند.»

انصاری اضافه کرد: این اتفاقات ادامه پیدا می‌کند تا اینکه انسان‌ها به خرد و اندیشه بازگردند و به قوانین استوار قطعی الهی پای‌بند شوند و آثار روشن را که همانا مکتب اهل‌بیت(ع) است را بپذیرند و انسان‌ها به آموزه‌ها، مکتب فکری نورانی آشکار، عهد و پیمان الهی و مسیر نبوت و امامت ملزم می‌شوند.

وی به رخداد اتفاقات آینده تأکید کرد و افزود: در حقیقت این‌ها اتفاقاتی است که حجت الهی پیش‌بینی کرده و محقق شده و محقق نیز خواهد شد که در زمان امام علی(ع) به یک شکل رخ داده، در زمان ما نیز به شکلی دیگر رخ داده و در آینده نیز به شکل‌های دیگری رخ خواهد داد. از این‌رو می‌فرمایند که بدانید به راستی که شیطان راه‌های خود را برای شما آسان می‌کند تا شما بیایید و پی او را بگیرید و به دنبال آن نیز تعالیم الهی را رها کنید و تا زمانی‌که این مانع وجود داشته باشد هیچ خبری از ظهوری شخصیتی نخواهد بود.