مذمت بانیان جمل/ دینداران منافق در سراشیبی سقوط هستند

حجت‌الاسلام محمدرضا خدایی، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان با اشاره به شرح فرازی از خطبه سیزدهم نهج‌البلاغه با مضمون «كُنْتُمْ جُنْدَ الْمَرْأَةِ وَ أَتْبَاعَ الْبَهِيمَةِ، رَغَا فَأَجَبْتُمْ وَ عُقِرَ فَهَرَبْتُمْ. أَخْلَاقُكُمْ دِقَاقٌ وَ عَهْدُكُمْ شِقَاقٌ وَ دِينُكُمْ نِفَاقٌ وَ مَاؤُكُمْ زُعَاقٌ وَ الْمُقِيمُ بَيْنَ أَظْهُرِكُمْ مُرْتَهَنٌ بِذَنْبِهِ وَ الشَّاخِصُ عَنْكُمْ مُتَدَارَكٌ بِرَحْمَةٍ مِنْ رَبِّهِ. كَأَنِّي بِمَسْجِدِكُمْ كَجُؤْجُؤِ سَفِينَةٍ قَدْ بَعَثَ اللَّهُ عَلَيْهَا الْعَذَابَ مِنْ فَوْقِهَا وَ مِنْ تَحْتِهَا وَ غَرِقَ مَنْ فِي ضِمْنِهَا. وَ فِي رِوَايَةٍ وَ ايْمُ اللَّهِ لَتَغْرَقَنَّ بَلْدَتُكُمْ حَتَّى كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى مَسْجِدِهَا كَجُؤْجُؤِ سَفِينَةٍ أَوْ نَعَامَةٍ جَاثِمَةٍ. وَ فِي رِوَايَةٍ كَجُؤْجُؤِ طَيْرٍ فِي لُجَّةِ بَحْرٍ. وَ فِي رِوَايَةٍ أُخْرَى: بِلَادُكُمْ أَنْتَنُ بِلَادِ اللَّهِ تُرْبَةً، أَقْرَبُهَا مِنَ الْمَاءِ وَ أَبْعَدُهَا مِنَ السَّمَاءِ وَ بِهَا تِسْعَةُ أَعْشَارِ الشَّرِّ، الْمُحْتَبَسُ فِيهَا بِذَنْبِهِ وَ الْخَارِجُ بِعَفْوِ اللَّهِ، كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى قَرْيَتِكُمْ هَذِهِ قَدْ طَبَّقَهَا الْمَاءُ حَتَّى مَا يُرَى مِنْهَا إِلَّا شُرَفُ الْمَسْجِدِ كَأَنَّهُ جُؤْجُؤُ طَيْرٍ فِي لُجَّةِ بَحْرٍ»، اظهار کرد: این خطبه در ادامه ماجرا و فتنه آزار دهنده جمل است که در آن امام علی(ع) در مذمت و نکوهش پیمان شکنان بصره پس از واقعه جمل سخن می‌گوید.

وی با اشاره به اینکه معاویه زمینه‌ساز جنگ بصره بود که طلحه و زبیر را ابزار کار خود قرار داد، افزود: با وجود فتنه معاویه و طلحه و زبیر اما آنچه می‌خواستند اتفاق نیفتاد و توطئه آنان نقش بر آب شد.

خدایی با بیان اینکه انعکاس جنگ جمل در کتب روایی متفاوت است، ادامه داد: رجزخوانی در هیچ روزی به اندازه روز جنگ جمل در طول تاریخ وجود نداشته است و این رجزخوانی همان سیاست جنگ نرمی بود که معاویه به دنبال آن بود که می‌خواست از بی‌بصیرتی و سادگی مردم استفاده کند.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان با اشاره به امام علی(ع) لشگریان جمل را سرزنش می‌کند که ثبات اعتقادی در شما وجود ندارد و کسی که مکارم اخلاقی را در خود تقویت نکرده پیمان‌شکن است، ادامه داد: آن کسی که بین اهل جمل زندگی می‌کند گرفتار به گناه می‌شود چرا محیط را چنان فاسد کرده‌اید که هر کسی در بین شما باشد به گناه گرفتار می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در جامعه‌ای که دینداری منافقانه و پیمان‌شکنی باشد زندگی در آن محیط در سراشیبی سقوط است، بیان کرد: کسی که از جامعه پیمان‌شکن و منافقانه شما بیرون می‌رود می‌تواند مشمول رحمت الهی قرار گیرد.

خدایی با بیان اینکه شرایط اجتماعی آن زمان مطلوب نبود و بانیان جمل بصره را برای ایجاد جنگ جمل استفاده می‌کنند، افزود: امام علی(ع) در این خطبه از عالم غیب خبر از آینده می‌دهد به طوری‌که سال‌ها بعد از آن از زیر و بالا عذاب الهی در قالب سیل بر اهل بصره نازل می‌شود به طوری‌که این شهر ویران می‌شود.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان با اشاره به اینکه فراز پایانی خطبه سیزدهم نهج‌البلاغه که به نقل‌های دیگری هم گفته شده که سید رضی به آن اشاره می‌کند، افزود: امام علی(ع) می‌فرماید من می‌بینم که سیل بر شهر می‌آید که خانه‌ها را از بین می‌برد تا جایی که آنچه از مسجد شما مشخص است گلدسته‌های آن است.

وی با بیان اینکه در بخشی از این خطبه به موقعیت جغرافیایی بصره و زمین‌های آباد آنان اشاره می‌شود، افزود: اهل بصره با وجود آبادانی و وفور نعمت اما از صراط مستقیم دور شده و از عقلشان استفاده نکردند کمااینکه ارزش وجودی انسان به عقلانیت و بهره‌مندی از آن است.

خدایی با اشاره به اینکه اهل بصره به طور جامع و عمیق تفکر نکردند، افزود: اهل بصره سطحی‌نگر بودند به طوری که باطن جنگ آنان در جمل رویارویی با اهل‌بیت بود اما آنان فقط ظاهر را می‌دیدند و کسی که اهل تعقل نباشد به راحتی طعمه افراد شیاد می‌شود.

خبرنگار: امین زینی وند