بررسی رویکرد یووال نوح هراری در فصلنامه حکمت اسلامی

به گزارش ایکنا، سی و یکمین شماره از فصلنامه حکمت اسلامی به صاحب‌امتیازی مجمع عالی حکمت اسلامی منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «بازخوانی دیدگاه صدرالمتألّهین درباره‌ی وجود ذهنی»، «نقد و بررسی دیدگاه شیخ مفید در باره انگاره مادیت عالم آفرینش»، «ارزیابی تئوری «رؤیای رسولانه» از منظر فلسفه سیاسی»، «تأثیر دین بر فرآیند تولید علوم انسانی از دیدگاه علامه مصباح یزدی»، «بررسی تطبیقی جایگاه و نقش قوه مصوّره و سلول‌های بنیادی در اندام‌سازی بدن»، «بررسی انتقادی رویکرد یووال نوح هراری به نظریۀ تکامل و لوازم آن»، «بررسی تحلیلی چگونگی وقوع مرگ در مجردات با تکیه بر آیات، روایات و مبانی حکمت متعالیه»، «نقش رشد خیال در رشد تفکر فلسفی کودکان بر اساس نظر ملاصدرا»، «رساله خطی بداء، منسوب به صدرالمتالهین شیرازی (بررسی انتقادی انتساب همراه با تصحیح متن)».

در چکیده مقاله «بازخوانی دیدگاه صدرالمتألّهین درباره‌ وجود ذهنی» می‌خوانیم: «از برخی عبارات صدرالمتألّهین برمی‌آید که وی وجود ذهنی را همان صور ادراکی می‌داند؛ صوری که از منظر او، مخلوق نفس‌اند. برخی دیگر از عبارات او نیز چنین نتیجه می‌دهد که این وجود (وجود ذهنی) مرتبه‌ای از سلسله مراتب وجود اشیاء است. اما عبارات دیگری از ایشان نقل شده که نشان می‌دهد از نظر وی، وجود ذهنی در عین اینکه همان صورت ادراکی و مخلوق نفس است، مرتبه‌ای از سلسله مراتب وجود اشیاء نیز هست. بررسی دقیق این دیدگاه‌ها ما را به این نتیجه می‌رساند که این دو امر باهم سازگار نیستند و نمی‌توان پذیرفت که صورت ذهنی، هم مخلوق نفس باشد و هم مرتبه‌ای از سلسله مراتب وجود اشیاء. همچنین درباره مدعای ادله وجود ذهنی، با صرف نظر از عبارات صدرالمتألهین، چهار احتمال وجود دارد که در این نوشتار، هر یک جداگانه بررسی شده است.»

در طلیعه مقاله «نقد و بررسی دیدگاه شیخ مفید در باره انگاره مادیت عالم آفرینش» آمده است: «جستار پیش‌رو به روش گردآوری کتابخانه‌ای ـ نرم‌افزاری و نیز داده‌پردازی تحلیلی ـ انتقادی، با هدف تبیین سیر تحولات فکری متکلمان شیعی در جهت ارتقاء کلام شیعه به نگارش درآمده است و ضمن بزرگداشت مقام علمی و نبوغ شیخ مفید و پیشگامی او در ارائه شیوه‌‌ جمع‌ منطقی‌ میان‌ عقل‌ و نقل‌ در علم کلام‌ و استدلالی نمودن اعتقادات و ارائه تشیع به‌­مثابه‌‌ نظام‌ فکری‌ و علمی‌ مستقل از سایر مذاهب، به بررسی مبانی کلامی ایشان پیرامون عالم هستی پرداخته و ضمن نادرست دانستن انگاره ایشان درباره مادیت هستی، به تشریح پیامدهای آن، به‌ویژه تکیه بر استدلال­های عقلی صرف در جهت تأویل ظواهر آیات و روایات و نیز پذیرش آموزه‌های ناسازگار با مبانی خود پرداخته است. همچنین استدلال‌های ایشان را در مواردی همچون نفی تجرد ارواح بشری، نفی عالم ذر، نفی نعمت‌های معنوی بهشت و حمل بر مجاز نمودن معانی برخی آیات و روایات را به چالش کشیده است. هر چند مقالاتی در باره نقد مادی­انگاری متکلمان نوشته شده است، اما تاکنون تک‌تک آراء شیخ مفید و مبانی وی از کتب ایشان استخراج نشده و پاسخ داده نشده بود؛ پاسخ‌هایی که برخی در نوع خود تازگی دارد.»

در چکیده مقاله «ارزیابی تئوری «رؤیای رسولانه» از منظر فلسفه سیاسی» آمده است: «این مقاله تصویری کلی از تئوری رؤیاها ارائه نموده و آن را از منظر فلسفه سیاسی اسلامی ارزیابی کرده و با دیدگاه فلسفه سیاسی اسلامی مقایسه می‌کند. مدعای مقاله آن است که تئوری رؤیاها خارج از سنت فلسفه سیاسی اسلامی است. تئوری رؤیاها در صدد است از نظر خود؛ با ارائه تحلیلی از موضوع وحی، مشکل احکام قرآن ـ که آنها را با دنیای جدید متعارض می‌بیند ـ را حل کند. اما نمی‌تواند تحلیلی از چگونگی احکام و منطق قانون‌گذاری در اسلام ارائه نماید. در نتیجه در حل مشکلی که در پاسخ به آن پدید آمده، ناتوان است. روش این مقاله، تحلیلی و مقایسه‌ای است و به مقایسه تئوری رؤیاها با سنت فلسفه سیاسی اسلامی می‌پردازد. نتیجه مقاله نیز بیانگر آن است که تئوری رؤیاها خارج از سنت فلسفه سیاسی اسلامی است و این تئوری در نیل به هدف خود موفق نبوده است. فلسفه سیاسی اسلامی به­نوبه خود به موضوع وحی پرداخته و تحلیل قابل قبول‌تری از موضوع وحی ارائه کرده است. به علاوه فلسفه سیاسی اسلامی توانسته است تحلیلی از چگونگی و فلسفه احکام شرع ارائه کند که دچار تعارض درونی نیست و به حل مشکلات سیاسی اجتماعی یاری می‌رساند.»