تبیین نکاتی درباره بهداشت صوت

به گزارش خبرنگار ایکنا، امین پویا، قاری بین‌المللی شب گذشته در نشست مجازی «بهداشت صدا در قرائت»، که از صفحه اینستاگرام دکتر نسیم احمدی، آسیب‌شناس و متخصص صدا منتشر شد درباره پرهیزهای صوتی که یک قاری باید به آنها ملزم باشد با اشاره به خاطره‌ای از دو دهه قبل گفت: بیست سال پیش در چنین ایامی در مسابقات قرآن استان تهران شرکت کردم. تمرین زیادی داشتم. صدایم در اوج آمادگی قرار داشت و پیش‌بینی کسب رتبه داشتم. دو روز به اجرایم، به پیشنهاد یکی از دوستان برای آمادگی بیشتر صدا، نوشیدنی عسل و آبلیمو را استفاده کردم، اما فردای آن روز حتی قدرت تکلم نداشتم. تمام جهر(جوهر صدا) صدایم از بین رفته بود. ماجرا را برای پدرم توضیح دادم و ایشان به خوردن تمر هندی هر سه تا چهار ساعت توصیه کرد که اینگونه، یک روز مانده به مسابقات، صدایم به صورت کامل برگشت و اینگونه اثر خوراکی‌ بر صدا بر من اثبات شد.

وی تصریح کرد: درست است برخی از خوراکی‌ها برای همه، در بحث صوت مفید است، اما برخی خوراکی‌ها به طبع بدن مربوط می‌گردد و از این‌رو هرکسی باید طبع خودش را بشناسد و بدنش را در زمینه خوراکی‌ها در تعادل نگه دارد. همه کسانی که می‌خوانند باید این را بدانند که برای طبع بدنشان چه چیزهایی مفید است.

این مدرس قرآن افزود: بحث صدا در کشور ما حول تلاوت قرآن یک بحث جدید و جوان است. در حوزه آواز این بحث بسیار قدیمی است و هرکسی که می‌خواهد آواز بخواند با صوت آغاز می‌کند، اما در قرائت قرآن مسئله صوت برای مرحله آخر است و افراد وقتی تجوید و ... را آموختند به سراغ صوت می‌روند. حدوداً بیست سال است که به بحث صوت پرداخته می‌شود و تقریباً حدود 10 سال است که قاریان متوجه اهمیت صوت شده‌اند و به کلاس‌های صداسازی مراجعه می‌کنند.

پویا افزود: بیش از بیست سال است که ترشی سرکه‌ و آب یخ نخورده‌ام. همچنین یکسری خوراکی‌ها مانند چای و قهوه هم هستند که برای صوت مفید نیستند؛ چراکه آب بدن را کم می‌کنند، اما حذف آن از برنامه غذایی سخت است، ولی باید در حد متعارف استفاده شوند. حفظ رطوبت حنجره با آب خوردن کافی و خواب کافی، بسیار اهمیت دارد؛ یعنی افراد باید خواب شبانگاهی خوبی داشته باشند و بعد از ظهرها هم یک ساعت به استراحت بپردازند که صوت را تازه نگه می‌دارد.

قاریان با صدای ملتهب و سرماخورده نخوانند

این قاری بین‌المللی به برخی از پرهیزهایی که قاریان باید به آنها توجه کنند اشاره و بیان کرد: یکی از معضلاتی که در بحث صوت وجود دارد این است که قاریان ما با صدای سرماخورده و گرفته به تلاوت می‌پردازند. صدای گرفته ملتهب است و مانند این است که یک ورزشکار مصدوم باشد و ورزش هم کند که در این صورت آسیب بیشتر خواهد شد. در مورد صوت هم همینطور است و ممکن است حنجره در اینصورت به خون‌ریزی بیفتد.

وی افزود: موضوع دیگر درباره خوردن غذاهای تند است. در کشورهای شرق آسیا غذاهای تند بسیار رایج است. یکبار که به مسابقات مالزی رفته بودم یکی از شرکت‌کنندگان پاکتی پر از فلفل در دست داشت، با اینکه فلفل برای صدا چندان مناسب نیست؛ چراکه هم تارهای صوتی را اذیت می‌کند و هم موجب رفلاکس معده می‌شود، اما نکته این است که خوردن فلفل هم به سبک زندگی افراد مربوط می‌شود و افرادی که در شرق آسیا زندگی می‌کنند، اگر فلفل هم بخورند مشکلی پیدا نمی‌کنند. لبنیات هم صوت را خشک می‌کند و باید حتماً در مصرف لبنیات تعادل داشته باشیم، مخصوصاً روزی که قرار است افراد قرآن بخوانند نباید از لبنیات استفاده کنند. نکته دیگر استفاده بیش از حد از عطرها، ادکلن‌ها و اسپری‌ها است. دخانیات نیز به شدت آسیب‌زاست.

پویا بیان کرد: نکته دیگر صحبت کردن در محیط‌های شلوغ است که به صدا آسیب وارد می‌کند، چرا که انسان در این محیط‌ها مجبور است شدت بیشتری را به صوت بدهد. بنابر این نباید در محیط‌های شلوغ صحبت کرد. مسئله بعدی صحبت‌های مداوم است. خیلی از دوستان ما معلم هستند و دلیل اینکه صدای این دوستان آسیب می‌بیند، این است که از صبح تا بعد از ظهر مشغول صحب کردن هستند. دوست معلمی دارم که یک بلندگوی کوچک سر کلاس می‌برد و آهسته صحبت می‌کرد.

صدا مانند یک طفل است؛ آهسته‌ آهسته آن را تربیت کنیم

وی افزود: برخی‌ها هستند که بدون دلیل بلند صحبت می‌کنند که عادت بدی است. صوت انسان یک گنج است. انسان هر چقدر که از این صوت بد استفاده کند این گنج هم از بین می‌رود. استاد هلباوی یکی از قاریان مشهور مصری، تعبیر زیبایی درباره صدا داشت. ایشان می‌گفت صدا مانند یک طفل است و باید دستش را بگیریم و آهسته‌ آهسته آن را تربیت کنیم و نباید به صدا چیزی را تحمیل کرد. یکی از آسیب‌های صوتی این است که افراد بیش از ظرفیت صوتشان از آن کار می‌کشند.

این قاری بین‌المللی قرآن با اشاره به محدوده مشخص و قابل استفاده صدا بیان کرد: دامنه صوتی افراد متفاوت است. انسان یک کف صوتی و یک اوج صوتی دارد. مراد از کف صوتی محدوده‌ای است که قابلیت استفاده ندارد، اما جزو صوت محسوب می‌شود و مراد از اوج هم محدوده بالایی است که صوت در آن حالت جیغ پیدا می‌کند و قابلیت استفاده ندارد، اما باز هم جزو صوت است. بنابر این باید از پرده کف صدا دو پرده بالاتر برویم و از پرده اوج که محدوده جیغ است هم دو پرده پایین‌تر بیاییم تا محدوده قابل استفاده هنری شکل گیرد.

قاری در محدوده صوتی مشخص خود بخواند

وی تصریح کرد: گستره یا دامنه صوتی همان است که افراد باید در صوت خود پیدا کنند و در آن محدوده بخوانند. اگر بالاتر یا پایین‌تر از آن بخوانند حنجره ظرفیت استفاده خوب از نت‌ها را ندارد و به آن فشار می‌آید و دچار آسیب می‌شود. پس افراد نباید از تمام ظرفیت صوتی خود استفاده کنند، بلکه باید در محدوده صوتی مشخص خودشان تلاوت کنند.

پویا بیان کرد: نکته دیگر اینکه خداوند حنجره را به صورت شیپور آفریده است. هر چقدر که از حنجره به سمت حلق و دهان می‌آییم، می‌بینیم بیشتر باز می‌شود. اما برخی‌ها در هنگام تلاوت قرآن این حالت را خراب می‌کنند؛ یعنی سر را پایین می‌آورند. به همین دلیل مناسب است قاریان آیاتی که می‌خواهند، حفظ باشند تا مجبور نباشند، سر را پایین بیندازند.

وی افزود: یکی دیگر از موارد آسیب‌زننده به صوت، تقلید از یک صدای دیگر است. چون وقتی تقلید می‌کنید، حنجره از حالت طبیعی خارج می‌شود و موارد متعددی را دیده‌ام که از صوت یک نفر تقلید کرده‌اند و صدا خراب شده است، مخصوصاً قاریانی که از اصوات خاص مانند صدای عبدالباسط تقلید می‌کنند. صدای عبدالباسط خاص است و یک ظرفیت زیادی می‌خواهد و ما در بحث تقلید، چیزی با نام تقلید صوتی نداریم، بلکه تقلید لحنی مراد است. البته گاهی به برخی‌ها توصیه می‌شود به صوت قاریانی نظیر راغب مصطفی غلوش هم توجه کنند؛ چراکه غلوش از صوتش درست استفاده می‌کند.

پویا گفت: نکته دیگر خواندن با فک بسته است. اینگونه خواندن مانند این است که شما هم به ماشین خود گاز بدهید و هم ترمز گرفته‌اید و در اینصورت موتور گیرپاژ می‌کند. هوایی که صوت را تولید می‌کند وقتی با فک بسته مواجه می‌شود به راحتی خارج نمی‌شود و صوت به راحتی تولید نخواهد شد و کیفیتش افت می‌کند.

پویا بیان کرد: هرکسی که کار آوایی می‌کند، تا حد امکان این موضوعات را رعایت کند، صدای بهتر و ماندگارتری خواهد داشت.

سیدمیلاد اوصیاء