«یک خوشه انگور سرخ»؛‌ روایت داستان زندگی امام جواد(ع) از زبان قاتل + صوت

به گزارش خبرنگار ایکنا، «یک خوشه انگور سرخ» از معدود آثار داستانی است که با محوریت و موضوع زندگی امام محمد تقی(ع)، امام نهم شیعیان به قلم فاطمه سلیمانی ازندریانی و به همت انتشارات «کتاب نیستان» منتشر شده است.

فاطمه سلیمانی ازندریانی، نویسنده کتاب «یک خوشه انگور سرخ» در سالروز شهادت امام محمد تقی(ع) درباره این رمان به خبرنگار ایکنا گفت: داستان «یک خوشه انگور سرخ» از زمانی شروع می‌شود که امام جواد(ع) به دعوت یا اجبار مامون وارد بغداد می‌شود و تا اندکی قبل از شهادت ایشان ادامه پیدا می‌کند. یعنی داستان با تردیدهای ام فضل برای مسموم کردن امام جواد(ع) تمام می‌شود. البته در خلال داستان برگشت‌هایی هم به کودکی امام جواد(ع) داریم.

سلیمانی با بیان اینکه داستان «یک خوشه انگور سرخ» از زبان «ام فضل» دختر مامون و همان همسر امام جواد(ع) که قاتل امام هم هست، روایت می‌شود؛ عنوان کرد: به این دلیل ام‌ فضل را به‌عنوان راوی انتخاب کردم که می‌تواند همه‌جا رفت و آمد داشته باشد، یعنی هم می‌تواند از کاخ مامون و هم از منزل امام به مخاطب اطلاعات بدهد؛ از آنجا که دوست داشتم راوی داستانم اول شخص باشد، ترجیحم این بود که راوی ام‌ فضل باشد.

وی ادامه داد: البته راوی دانای کل هم می‌توانست این امتیازات را داشته باشد اما به اندازه کافی صمیمیت نداشت. از آنجا که راوی اول شخص معمولا صمیمیت دارد، سعی می‌کنم با راوی اول شخص داستانم را پیش ببرم.

داستان زندگی امام جواد (ع) از زبان قاتل ایشان

نویسنده رمان «یک خوشه انگور سرخ» درباره انتخاب «ام فضل» به‌عنوان راوی داستان عنوان کرد: اینکه نویسنده بخواهد داستان را از زبان مخالف یا ضدقهرمان روایت کند، طبیعتا سخت است اما شاید همین تضاد باعث شده بود که خیلی‌ها داستان را دوست داشتند و اتفاقا با داستان ارتباط گرفته و آن حس نفرت نسبت به ام فضل را داشتند؛ یعنی خوشبختانه آن محبوبیتی که قرار بود امام جواد(ع) در داستان داشته باشد، اتفاق افتاده است.

سلیمانی درباره چگونگی شخصیت‌پردازی «ام فضل» گفت درمورد «ام فضل» روایت آنچنانی در تاریخ نداریم اما طبق حرف‌هایی که در جاهای مختلف زده بود، مثل گفت‌وگویی که بعدها با حکیمه خاتون عمه امام جواد(ع) دارد، دریافتم که «ام‌ فضل» بیشتر ترسیده است و ظرفیت وجودی امام را نداشته و انگار نمی‌توانسته امام معصوم را درک کند و به قول معروف کم می‌آورد. شاید حسادت می‌کرده و بیشتر از اینکه آدم بدجنسی بوده، آدم کم‌ظرفیتی بوده است.

علت نگارش داستان 

این نویسنده ضمن اشاره به چالش‌های نوشتن رمان تاریخی-مذهبی، درباره چرایی نگارش رمانی با محوریت امام جواد(ع) اظهار کرد: زمانی که کتاب «به سپیدی یک رویا» را با محوریت زندگی حضرت معصومه(س) می‌نوشتم، از آنجا که اطلاعات و منابع درمورد حضرت معصومه(س) خیلی کم بود، مجبور بودم درمورد ائمه هم‌عصر ایشان هم تحقیق کنم. چون زندگی امام جواد(ع) خیلی جذاب بود، درباره ایشان خیلی مطالعه کردم، به همین دلیل اندازه یک رمان اطلاعات داشتم و بعدا سر فرصت نشستم و آن را تبدیل به رمان «یک خوشه انگور سرخ» کردم.

وی با بیان اینکه منابع اصلی این کتاب، «عیون‌الاخبار رضا(ع)»، «منتهی الامال»، «الارشاد» و کتاب‌های دیگری هم بودند که در صفحه آخر و در بخش منابع ذکر شده است، افزود: خوشبختانه منابع موجود درباره حضرت امام جواد(ع) بیشتر از حضرت معصومه(س) بود، یعنی درباره امام جواد(ع) آنقدر که نویسنده برای نگارش یک کتاب اذیت نشود، اطلاعات و منابع هست.

نویسنده کتاب «یک خوشه انگور سرخ» بخش مناظرات امام جواد(ع) را جزو دلچسب‌ترین بخش‌های روایات باقی‌مانده از زندگی ایشان خواند و گفت: خودم بخش مناظرات امام جواد (ع) را بسیار دوست داشتم. مثلا اولین دیداری که مامون روایت می‌کند امام را دیده است یا یکی دو بار هم در کاخ مامون پیش می‌آید که امام به مناظره و گفت‌وگو با دانشمندان یا مثلا یک قاضی دعوت می‌شود، که من این بخش‌ها را بسیار دوست دارم.

پایبندی رمان به واقعیت

سلیمانی درباره میزان پایبندی رمان «یک خوشه انگور سرخ» هم عنوان کرد: هر واقعه و رخدادی که درباره امام جواد(ع) در داستان است؛ همه‌اش مستند تاریخی است و حتی یک کلمه هم به آن اضافه نکردم، اما بقیه داستان‌ها، حرف‌ها و دیالوگ‌هایی که پیش می‌آمد، تخیل نویسنده بود. یک‌سری شخصیت‌ها مثل «عینا» همسر مامون که محب اهل‌بیت علیه‌السلام است، هم شخصیت تخیلی است که من وارد داستان کردم و خوشبختانه مخاطب هم آن را دوست داشت.

وی در پاسخ به اینکه چرا شخصیت «عینا» وارد قصه شد؟ بیان کرد: فکر کردم به هر حال در دستگاه خلافت عباسی هم آدم‌هایی بوده‌اند که به امام علاقه داشته باشند که من آن را در قالب شخصیت «عینا» وارد قصه کردم. البته اول دوست داشتم این زن خواهر مامون باشد، اما باز فکر کردم شاید دختر هارون‌الرشید خیلی مناسب این کار نباشد. درواقع «عینا» زنی است که ثروت و جایگاهی که پیش مامون دارد، برای او خوشایند است اما مهر و محبتی هم به خاندان اهل بیت علیه‌السلام دارد. او یک شخصیت میانه است که نه می‌تواند مامون را کنار بگذارد و نه محبت به اهل بیت علیه‌السلام را؛ یعنی باوجود اینکه فطرت پاکی دارد، باز همچنان در دستگاه مامون مانده است.

سلیمانی در پایان ضمن اشاره به اینکه کتاب «یک خوشه انگور سرخ» برگزیده جایزه کتاب سال رضوی شده است، اضافه کرد: جشنواره مکتوب رضوی دو سال است که برگزار می‌شود و هر سال یک بخش ویژه دارد که امسال بخش ویژه آن امام جواد(ع) بود و «یک خوشه انگور سرخ» از بین کتاب‌هایی که در 40 سال اخیر با موضوع امام جواد(ع) نوشته شده، یعنی بین 580 کتاب برگزیده شد.