کاش می‌شد صفائی‌حائری را تکثیر کرد
شاعران و اندیشمندان در آئین بزرگداشت مرحوم آیت‌الله صفائی‌حائری در سوگواره شعر عاشورایی «یک پلک کربلا» ضمن قرائت اشعاری در رثای حضرت سیدالشهدا(ع) و اهل بیت(ع)، یاد و خاطره استاد صفائی‌حائری را گرامی داشتند.
به گزارش خبرنگار ایکنا، سوگواره شعر عاشورایی «یک پلک کربلا» و آیین نکوداشت و بزرگداشت آیت‌الله علی صفایی‌حائری، با حضور شاگردان، اساتید، اندیشمندان، شاعران و اهالی هنر عصر جمعه ۲۸ مرداد در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.
سیدعباس سجادی در این مراسم ضمن قرائت شعری در رثای حضرت سیدالشهدا(ع) عنوان کرد: همیشه ارزش آدم‌ها به کرده‌هایشان نیست بلکه خیلی اوقات به نکرده‌های آنان است. هنر مبتلا نشدن به خیلی چیزها در این جامعه و دنیا که به گفته علما محل ابتلا است، هنر بزرگی است و استاد صفائی حائری از کسانی بود که درخیلی موارد امکان ابتلا برای او بود اما مبتلا نشد.
این شاعر ضمن بیان اینکه صفائی حائری ذاتا مسافر به دنیا آمده بود و زود هم به مقصد اصلی خود رسید، اضافه کرد: کاش می‌شد آدم‌هایی مثل استاد علی صفائی‌حائری را تکثیر کرد. اگر می‌شد چنین انسان‌هایی را تکثیر کرد، جامعه ما یک جامعه سعادتمند بود اما متاسفانه روز‌به‌روز که جلوتر می‌رویم می‌بینیم امکان پرورش شخصیت‌هایی مانند صفائی‌حائری کمتر می‌شود.
قاسم صرافان، دیگر شاعر حاضر در این مراسم هم ضمن قرائت دو شعر در رثای امام حسین(ع) و اهل‌بیت ایشان عنوان کرد: کم هستند آدم‌هایی مثل صفائی‌حائری که هم مسلط بر آیات و روایات باشند و هم توانسته باشند آن نگاه متفاوت و به‌روز را در یک نظام و سامانه کامل دینی و الهی تطبیق دهند و پیدا کنند.
وی افزود: روح استاد صفائی حائری سبکبال و آزاد بود. امید است که ما هم بتوانیم با توجه و تمسک به اهل‌بیت(ع) و شفاعت حضرات معصوم(ع) به آن حال‌وهوا و مقام برسیم. فقط از امام حسین(ع) شعر نخوانیم بلکه حسینی‌تر و علوی‌تر هم زندگی کنیم چراکه قسمت سخت ماجرا همین است.
عمیق‌ترین حرف‌ها در بحث هنر و زیبایی
نصرت‌الله تابش؛ شاگرد آیت‌الله علی صفائی‌حائری از دیگر سخنرانان این مراسم بود که طی سخنانی در بیان دیدگاه‌های هنری صفائی حائری عنوان کرد: تا امروز حدود 500 صفحه راجع به تراژدی و عاشورا نوشته‌ام که اگر آثار مرحوم آیت‌الله صفائی‌حائری نبود، قطعا دو پاراگراف هم نمی‌توانستم بنویسم.
سردبیر مجله فیلم‌نگار با تاکید بر اینکه استاد صفائی حائری راهنمای اندیشه من برای فهم تئوری هنر دینی است، اضافه کرد: از راهنما گذشته، شاید به‌گونه‌ای طوطی‌وار فرمایشات استاد صفائی‌حائری را به عرصه هنرهای دراماتیک و به‌ویژه سینما وارد کردم. تجربه و برداشت من بعد از 20 سال مطالعه در این حوزه این است که حرف‌هایی که استاد صفائی‌حائری 40 سال پیش مثلا در باب مفهوم فرم در هنر و بسیاری از مباحثی که ایشان در بحث حقیقت، زیبایی، عدالت و نقش عدالت در شکل‌گیری درام و پیرنگ یک اثر سینمایی زده است، به شدت شگفت‌انگیز و به مراتب از الان جلوتر است.
تابش ضمن ارائه نکاتی پیرامون گستره نگاه آیت‌الله صفائی به مسئله هنر و به‌ویژه توانایی او برای پاسخ دادن به پرسش‌های معاصر از منظر قرآن و روایات، اضافه کرد: اگر صفائی‌حائری در بحث فرم در هنر صحبت کرده، مستنداتش به قرآن برمی‌گردد و مستندات قرآنی و روایی او نشان می‌دهد که این متون دست اول ما برای پاسخ دادن به پرسش‌هایی که قر‌ن‌ها راجع به آن فکر شده، چه ظرفیتی دارند.
سردبیر مجله فیلم‌نگار با اشاره به اینکه شاید عمیق‌ترین حرف‌ها در بحث هنر و زیبایی به‌خصوص از منظر دین در آثار صفائی حائری است، ادامه داد: سخنان او در ارتباط با تئوریزه کردن نسبت دین و هنر بسیار جدی و قابل تامل است. به گفته استاد صفائی حائری، فصل مشترک دین و هنر زیبایی است، هنر بدون زیبایی هنر نیست و دین بدون زیبایی تاثیرگذار نیست. این ادعا مبتنی به آیات و روایات زیادی است. تحلیل قصه‌های قرآنی که در آثار صفائی حائری آمده، نشان می‌دهد کسی که به قواعد حاکم بر زیبایی‌شناسی هنرهای دراماتیک آشنا نیست، قطعا بخش مهمی از آیات قرآن را هم نخواهد فهمید.
تابش گفت: استاد صفائی حائری معتقد است که فهم قرآن چهار مرحله ترجمه، تفسیر، روح و نور دارد و می‌فرماید روح قرآن یعنی پی‌بردن و فهمیدن عواملی که در روحیه قهرمان داستان‌ها موثر بوده و یا جمله‌ها را به یک صورت خاص و با شروع و ختم و قطع و وصل معینی همراه کرده است.
سردبیر مجله فیلم‌نگار ضمن اشاره به برخی نکات از استاد صفائی‌حائری درباره قصه حضرت یوسف، عنوان کرد: توجه به چنین نکاتی در آیات قرآن و در تحلیل قصه‌ها ظرفیتی را نشان می‌دهد که ما می‌توانیم تئوری دینی هنر را تدوین کنیم تا راهنمای عمل ما در نظام جمهوری اسلامی باشد و بر اساس آن، تئوری آثار هنری را ارزیابی کنیم. در نگاه صفائی‌حائری عرفان خاستگاه هنر است و عرفان با پای هنر راه می‌رود، لذا وقتی که کسی عارف شد، به حقایق و تجربه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی دست پیدا می‌کند که جز به زبان هنر نمی‌توان بیان کرد.
نقش صفائی‌حائری در ظهور نواندیشی اسلامی
عبدالجبار کاکایی هم ضمن قرائت دو غزل درباره حضرت سیدالشهدا(ع) و اهل بیت ایشان، عنوان کرد: دهه چهل دهه ظهور نواندیشی اسلامی است و طبیعتا نقش استاد صفائی حائری در آن دوره مهم بوده است. شخصیت‌هایی مانند علی صفائی‌حائری که از نوادر روزگار ما هستند، آدم را بی‌اختیار یاد این غزل مولانا می‌اندازد که:
«هله هش دار که در شهر دو سه طرارند/ که به تدبیر کلاه از سر مه بردارند
دو سه رندند که هشیاردل و سرمستند/ که فلک را به یکی عربده در چرخ آرند
سردهانند که تا سر ندهی سر ندهند/ ساقیانند که انگور نمی‌افشارند
یار آن صورت غیبند که جان طالب اوست/ همچو چشم خوش او خیره‌کش و بیمارند
همچو شیران بدرانند و به لب می‌خندند/ دشمن همدگرند و به حقیقت یارند
مردمی کن برو از خدمتشان مردم شو/ زانکه این مردم دیگر همه مردم‌خوارند»
تداوم فیض وجود
در ادامه حجت‌الاسلام سعید سعدی هم در این مراسم گفت: فیض وجود آیت‌الله صفائی‌حائری همچنان ادامه دارد. من نه در مکتب این استاد نشستم و نه پای منبر ایشان و نه همسفر او بودم اما زمانی که در جبهه‌های جنگ فراغتی حاصل می‌شد، کتاب‌های استاد حائری از جمله کتاب‌هایی بود که از دست رزمندگان نمی‌افتاد و فرصتی که پیش می‌آمد درباره آن مباحثه و از عمق ادبی و دیدگاه او استفاده می‌کردیم و افق‌های جدید جلوی روی ما باز می‌شد؛ بنابراین نباید از نقش ایشان در این زمینه غافل شد.
هدیه خدا از ایران به جهان
مرتضی امیری اسفندقه هم ضمن خوانش شعری در رثای حضرت فاطمه زهرا(س)، از دو شاعر آئینی جاودان‌یاد، «حسین منزوی» و «غلامرضا شکوهی» یاد کرد و گفت: حسین منزوی در حوزه ادبیات آئینی بی هیچ تردیدی زبانزد است. در این شعر دهه 40 او برای حضرت سیدالشهدا(ع) که:
« ای خون اصیلت به شتک‌ها ز غدیران
افشانده شرف‌ها به بلندای دلیران
جاری شده از کرب و بلا آمده و آنگاه
آمیخته با خون سیاووش در ایران
آن شب چه شبی بود که دیدند کواکب
نظم تو پراکنده و اردوی تو ویران؟»
و شعرهای بعدی او در باب امام حسین(ع)، حضرت سجاد(ع)، امام جواد(ع) و دیگر معصومین گواه این است.
این شاعر آئینی در ادامه به آخرین شعرخوانی غلامرضا شکوهی در همین سالن فرهنگسرای اندیشه اشاره کرد و گفت: دقایقی قبل از فوتش در همین سالن شعری در رثای امام رضا(ع) با این مطلع که «ذكر پابوس شما از لب باران می‌ریخت/ ابر هم زير قدم‌های شما جان می‌ريخت» خواند و ده دقیقه بعد جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.
امیری اسفندقه در ادامه ضمن تسلیت درگذشت امیرهوشنگ ابتهاج (ه.ا. سایه)، گفت: او هم یک هدیه خدا از ایران به جهان بود که جهان او را دید و حس کرد. از غیب رایحه‌ای پیچید و شعرهایی زمزمه شد که: «نشود فاش کسی آنچه میان من و توست/ تا اشارات نظر نامه‌رسان من و توست». و شعرهای ناب و نورانی دیگر مانند «روزگاری است که از پیکر مجروح فلسطین، شب و روز خون فرو می‌ریزد و هنوز از لبنان دود بر می‌خیزد» که برخی باور نمی‌کنند از استاد ابتهاج باشد اما از اوست. آنکه می‌خواهد روبه‌روی آیینه ابتهاج چیز دیگری ببیند، نمی‌دانم چگونه می‌خواهد به خود دروغ بگوید.
یک نوع دینداری خاص
سیدناصر هاشم‌زاده، نویسنده و منتقد هم در این مراسم عنوان کرد: یکی از خصوصیات صفائی حائری این بود که دوست داشت درباره خدا زیاد حرف بزند. یعنی هر چیزی که می‌گفت باز مروری می‌کرد و به موضوع خدا برمی‌گشت. درحقیقت می‌خواست آنقدر خدا را در زندگی آشکار کند که مخاطب احساس کند گوشی، صدای او را می‌شنود، چشمی، او را می‌بیند و ادراک مطلقی، او را درک می‌کند و این یعنی در حضور و حاضر بودن.
هاشم‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به اینکه صفائی حائری بر بینش تاکید داشت، اضافه کرد: او اعتقاد داشت قرآن کلام خداست و بر این اعتقاد تکیه می‌کرد. برای همین وقتی آیات قرآن را می‌خواند، هم خودش حال خاصی داشت و هم مخاطب را به حالی دچار می‌کرد زیرا اعتقاد داشت این کلام از آن خدا است و به انسان بینش و معرفت می‌دهد و این بینش از همه معلوماتی که به دست می‌آوریم، باارزش‌تر است.
این نویسنده و منتقد ضمن اشاره به اینکه صفائی‌حائری به مسائل اجتماعی خیلی توجه داشت، عنوان کرد: به اعتقاد او نمی‌توان به امام حسین(ع) اعتقاد داشت و در مجلس آن کفش‌هایمان را با خودمان ببریم که کسی برندارد. باید دید که یاد امام حسین(ع) چه تاثیری در زندگی ما داشته است.
هاشم‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود گفت: صفائی حائری دنبال یک نوع دینداری خاص بود و به همین دلیل محسود بعضی‌ها واقع می‌شد. او خیلی تاکید داشت که دینداری یک حضور در برابر حق است، یعنی شرم و حیا می‌آورد. وی رفیق بود و در این رفاقت صدق داشت. او عاشق خلق خدا بود و عشق برای او این مفهوم را داشت که از کار خلق خدا گره‌گشایی کند.
نقد سی‌وچند ساله!
آخرین سخنران این مراسم حجت‌الاسلام سیدعباس لاجوردی از اساتید حوزه علمیه قم و از شاگردان و همراهان استاد صفائی حائری بود که ضمن تعریف خاطراتی از استاد صفائی حائری عنوان کرد: من حدود سی‌وچند سال معاشر صفائی‌حائری بودم و از سال 54 یا 55 تمام وقت درسی خودم، رفت‌وآمدها، سفرها و... را با او گذراندم. قانونم هم این بود که هرگاه هم می‌خواستم او را به حرف و سخن درآورم؛ از او انتقاد می‌کردم و او نقدها را پاسخ می‌داد.
حجت‌الاسلام لاجوردی ادامه داد: در جریان یکی از سفرها به او گفتم که برخی می‌گویند حرف‌های صفائی‌حائری مستند نیست و چرا مسئولیت سازندگی را توضیح نمی‌دهید. او پاسخ داد که اگر فقط بخواهم مستندات مسئولیت سازندگی را نشان دهم، 20 جلد می‌شود که نه من وقت آن را دارم و نه هدف من است. هدف و اولویت کار من طرح جامع دینی است که از آن نظام پاسخگو درست شود. در نگاه استاد صفائی حائری اسلام یک مجموعه هماهنگ به‌هم‌تنیده‌ای است که مبداء و مخرج دارد و باید بتواند پاسخگوی نظام انسان امروز دربه‌در و مکتب شکست‌خورده و عرفان‌زده باشد اما حوزه و نویسنده‌های شما پاسخگوی نیازهای نسل امروزتان نیست و من باید عمرم را بگذارم و این طرح جامع دینی را ارائه کنم، هرچند فرصت هم ندارم.
این استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: صفائی حائری می‌گفت ما نظام‌ها داریم و اگر نظام پشتوانه ایمان نداشته باشد، ضمانت اجرایی ندارد. او می‌گفت مهم‌ترین کاری که من باید انجام دهم این است که نظام‌ها را مطرح کنم و نظام هم سازمان دارد. اگر اسلام تکه‌ای مطرح شود، نه مخاطب آن را می‌فهمد و نه می‌توانیم آن را در جامعه ساختارسازی کنیم. برنامه صفائی حائری این بود که ابتدا یک نظام تربیتی طرح کند زیرا با تربیت است که مردم معرفت پیدا می‌کنند. بعد نظام معرفتی، بعد نظام اخلاقی، بعد نظام‌های اجتماعی و نظام سیاسی و... تا می‌رسد به حکومت. ما این‌ها را رها کردیم و مستقیم با حکومت دست به تربیت مردم زدیم که نمی‌شود.
حجت‌الاسلام لاجوردی با تأکید بر اینکه اولویت صفائی حائری طرح جامع دینی بود، اضافه کرد: اگر می‌خواهیم که نظام اجتماعی ما جوانان و جامعه و فرهنگ و هنر ما را به‌روز و دینی کند، باید این نظام پاسخگو را پیدا کند تا به لسانه قومه حرف بزند. اینجا نگاه ما به انسان، به جهان و عوالم تا کهکشان‌ها و... بر روابط ما غلبه کند اما امروز شاهد هستیم که در فیلم‌های ما روابط و روابط خانوادگی اصلا روابط اسلامی و نیاز امروز نیست. به گفته صفائی‌حائری، زبان دین زبان هنر است. هنر پنجره‌ای به دنیای مطلوب بیرون و دین پنجره‌ای به دنیای مطلوب و این دو باید کنار هم قرار بگیرند.
همچنین، در این مراسم علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت، یونس شکرخواه، استاد ارتباطات و روزنامه‌نگاری، محمدمهدی عسکرپور، کارگردان سینما و تلویزیون و جمعی دیگر از اهالی هنر و شعر حضور داشتند.
علیرضا قزوه و محمدسعید میرزایی از شاعرانی بودند که ضمن حضور در این مراسم اشعاری از سروده‌های خود در مدح حضرت سیدالشهدا(ع) و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) را قرائت کردند.
یادآوری می‌شود، در پایان این مراسم از کتاب صوتی «تربیت کودک» اثر استاد علی صفائی‌حائری رونمایی شد.
انتهای پیام
