لزوم پاسخگویی به شبهات مستشرقان درباره مهدویت
حجت‌الاسلام زهیر دهقانی آرانی، برگزیده سیزدهمین جشنواره فارابی گفت: اکنون در غرب، پژوهشگاه‌های زیادی در زمینه اندیشه‌های اسلامی و شیعی کار می‌کنند لذا لازم است جواب سؤالات و شبهات آنها را بدهیم.
آئین اختتامیه سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فارابی، ویژه تحقیقات علوم انسانی اسلامی، تیرماه در سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی برگزار و برگزیدگان این دوره معرفی شدند. کتاب «بررسی و نقد آرای مستشرقان معاصر در زمینه مهدویت» حاصل تلاش حجت‌الاسلام والمسلمین زهیر دهقانی آرانی در گروه تخصصی فلسفه، منطق و کلام، به عنوان اثر برگزیده سوم بخش بزرگسال تقدیر شد.
برای بررسی بیشتر جزییات این کتاب با حجت‌الاسلام زهیر دهقانی آرانی، عضو هیئت علمی مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم و برگزیده سیزدهمین جشنواره فارابی به گفت‌وگو نشستیم.
وی درباره این کتاب به خبرنگار ایکنا گفت: بنده در این کتاب که در سال 1398 از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده به نظرات پنج نفر از مستشرقان معاصر که در حوزه‌های مختلف در زمینه مهدویت اظهارنظر کرده و صاحب کتاب، تألیف و مقالات متعددی هستند پرداخته‌ام. قبل از توضیحات درباره این کتاب لازم است بیان کنم در زمینه مباحث مستشرقان مخصوصاً در برخی حوزه‌ها همانند مستشرقان و قرآن، کارهای خوبی صورت گرفته اما درباره نظرات مستشرقان در زمینه مهدویت، تنها منبعی که تا قبل از کتاب بنده وجود داشت و منبع بسیار خوبی هم هست کتاب «شرق‌شناسی و مهدویت» اثر سیدرضی موسوی گیلانی است.
وی ادامه داد: ایشان در آن کتاب به نظرات تعدادی از مستشرقان مخصوصاً مستشرقان قدیمی که بعضاً صد و چند سال از نظرات آنها در زمینه مهدویت گذشته است پرداخته‌اند لذا بنده دیدم که جای بررسی نظرات مستشرقان معاصر در پژوهش‌ها خالی است و لازم است دیدگاه آنها درباره عقیده منجی‌گرایی اسلامی مورد تحلیل قرار بگیرد. با توجه به این هدفگذاری، بنده کارهای پنج نفر از مستشرقان معاصر که در حوزه‌های مختلف مهدویت اظهارنظر کرده بودند را تحلیل و سعی کردم هم نظرات آنها را به صورت مکتوب ارائه دهم و هم نقدی بر آرای مشکل‌دار آنها داشته باشم.
دهقانی آرانی تصریح کرد: اولین نفر آقای دیوید کوک، استاد دانشگاه رایت آمریکا است که کتاب‌ها و مقالات متعددی در زمینه باور منجی‌گرایی اسلامی دارد. وی حتی کتاب «الفتن» اثر ابن حماد را ترجمه کرده است. بنده در فصل اول کتاب، نظرات ایشان را باز کرده و چند مورد از نظرات مشکل‌دار را نیز مورد نقد قرار داده‌ام. نفر بعدی آقای آندره نیومن، استاد دانشگاه ادینبرو اسکاتلند است که ایشان هم در زمینه شیعه‌پژوهی، انسانی سرشناس و شناخته شده است و بارها به ایران هم سفر کرده است. وی کتابی با عنوان «شکل‌گیری تشیع دوازده امامی» دارد که به بحث درباره مهم‌ترین کتاب‌های شیعه در عصر غیبت صغری پرداخته است و بنده در فصل دوم نظرات وی را نقد و بررسی کرده‌ام.
محتوای فصول کتاب
عضو هیئت علمی مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه یادآور شد: فصل سوم به نقد و بررسی دیدگاه‌های ژان پیر فیلیو اختصاص یافته است. وی سابقه سیاسی دارد چون گماشته سیاسی دولت فرانسه در برخی از کشورهای عربی بوده است و با این پشتوانه، در سال 2013 کتابی در مورد نگاه آخرالزمانی اسلام نوشت و مقالات متعددی هم در این زمینه به رشته تحریر درآورده است. فصل چهارم به نقد و بررسی دیدگاه‌های تیموتی فرنیش، استاد دانشگاه جورجیای آمریکا اختصاص دارد. وی هم فردی بسیار سرشناس در حوزه نگاه آخر الزمانی اسلامی است و اساساً رساله دکتری خود را در این زمینه نوشته است و سایتی هم دارد که در این سایت به شدت به موضوع مهدویت ورود دارد و مقالات متعددی هم در این مورد نوشته است.
وی ادامه داد: نفر پنجمی که دیدگاه‌های وی را در این کتاب نقد و بررسی کردیم جوئل ریچاردسون است. وی یکی از افرادی است که کتاب‌هایش و حضورش در رسانه‌های غربی، او را در زمینه نگاه منجی‌گرایانه اسلامی معروف کرده است. وی کتابی با عنوان «ضد مسیح اسلامی» دارد که در سال 2008 منتشر شده و بسیار هم پرفروش بوده است. مقالات زیادی هم در این حوزه دارد و متأسفانه به دلیل فروش بالای کتابی که نوشته و حضورش در رسانه‌های غربی، نظرات منفی وی علیه مهدویت اسلامی چند وقتی است که در غرب به میزان زیادی تبلیغ شده است.
فرصتی مناسب برای فعالیت‌های پژوهشی
دهقانی آرانی گفت: این کار نتیجه همکاری و پشتیبانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی بود. ناظر کار آقای سیدرضی موسوی گیلانی بود و از نظرات اساتید دیگری نیز استفاده کردم تا در نهایت به سرانجام رسید. معتقدم راه برای فعالیت در حوزه مستشرقانی که در زمینه مهدویت کار می‌کنند هنوز باز است و افراد زیادی باقی مانده‌اند که لازم است نظرات آنها مورد نقد و بررسی قرار گیرد لذا افراد و پژوهشگرانی که به این موضوع علاقه‌مند هستند باید بدانند که حوزه‌ای بکر و کار نشده وجود دارد.
عضو هیئت علمی مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه تأکید کرد: در رساله دکتری خود که در آینده نزدیک به عنوان کتاب چاپ خواهد شد به حدود صد و بیست مستشرق معاصر اشاره کرده‌ام که در حوزه مهدویت کار کرده‌اند و حداقل نظرات یک چهارم آنها را می‌توان به صورت تحلیلی و دقیق مورد نقد و بررسی قرار داد. بسیاری از آنها جوان هم هستند و کارهای شاخصی هم در زمینه غیبت صغری، نواب اربعه، کتب اولیه شیعه و تاریخ شکل‌گیری تشیع انجام می‌دهند لذا فرصت مناسبی برای اساتید و پژوهشگران فراهم است تا به این عرصه ورود کنند و مثمر ثمر باشند.
دشواری‌های فعالیت پژوهشی
دهقانی آرانی با اشاره به این نکته که ما در علوم اسلامی در زمینه مستشرقان و باورهای شیعی، ورود زیادی نداشته‌ایم، گفت: شاید دلیلش این بوده که دشواری‌هایی در این مسیر وجود دارد و هم تسلط بر زبان خارجی نیاز دارد. از سوی دیگر موضوعی بکر است که قبلاً سابقه کار در این زمینه وجود نداشته است و باید به منابعی برای تحقیق دست پیدا کرد اما علی‌رغم نیازی که ما به چنین پژوهش‌هایی داریم هنوز کار کافی انجام نداده‌ایم. امروز در غرب، پژوهشگاه‌های زیادی در زمینه اندیشه‌های اسلامی و شیعی کار می‌کنند لذا لازم است جواب سؤالات و شبهات آنها را بدهیم بنابراین ضروری دیدم در این حوزه ورود پیدا کنم.
عضو هیئت علمی مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم در پایان گفت: در مرکز تخصصی مهدویت، نیروهای جوانی در حال آموزش هستند تا به این عرصه ورود پیدا کنند و پایان‌‌نامه‌ها و مقالات خوبی نیز در حال تدوین است و امید داریم در چند سال آینده کمبودهایی که در این زمینه وجود دارد تا حدودی جبران شود.
انتهای پیام
