مرگ ملکه؛ فرصتی برای یادآوری خاطرات تلخ استعمار در چهار گوشه جهان

به گزارش ایکنا، با مرگ الیزابت دوم ملکه بریتانیا وپایان دوره طولانی سلطنت 70 ساله او که از 1952 آغاز و در 2022 به پایان رسید، میراث استعماری بریتانیا به‌ویژه در دوران او بار دیگر مورد توجه مردم جهان قرار گرفته است. مرگ او در سراسر جهان احساسات متفاوتی را در مورد زندگی، میراث و سلطنت او به وجود آورده است.

روند استعمارگری بریتانیا با توسعه نیروی دریایی این کشور در قرن شانزدهم آغاز شد و به تدریج به سراسر جهان از آسیا تا اقیانوسیه، آفریقا و قاره آمریکا توسعه پیدا کرد.  تأسیس کمپانی هند شرقی در سال 1599 را می‌توان آغاز استعمارگری بریتانیا دانست. این کمپانی پایه‌‌های سلطه استعماری بریتانیا بر مناطق ثروتمند جنوب آسیا به‌ویژه هندوستان را تحکیم کرد و از آن پس، تمام عملیات استعماری و روابط سلطه‌گرانه بریتانیا با ملل جنوب آسیا، از طریق کمپانی هند شرقی انجام می‌شد.

بریتانیا امروز با ۳ هزار میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی جزء 10 اقتصاد برتر دنیا قرار دارد. با این حال مورخان می‌گویند که بخشی از این سرمایه عظیم نتیجه دهه‌ها استعمارگری این کشور در آفریقا، آسیا و قاره آمریکاست. 

الیزابت دوم؛ میراث‌دار نژادپرستی و برده‌داری 

 از جمله میراث‌های حکومت بریتانیا، نژادپرستی و برده‌داری است که همچنان در دوران جدید در قالب استعمارگری نوین غرب تجلی می‌یابد. درگیری‌های بزرگ ایجاد شده توسط قدرت‌های استعماری در جنوب آسیا و خاورمیانه همچنان صلح جهانی را تهدید می‌کند. برخی از مستعمرات سابق همچنان توسط نخبگان فاسد با افکار استعماری اداره می‌شوند که با مردم خود با تحقیر کامل رفتار می‌کنند و مبارزات مردمی برای استقلال واقعی ادامه دارد.

زمانی که الیزابت دوم در سال 1952 به سلطنت رسید، بیش از یک چهارم جمعیت جهان یعنی بیش از 700 میلیون نفر  از جمله در بخش‌هایی از آفریقا، آسیا، خاورمیانه و جزایر اقیانوس آرام تحت سلطه امپراتوری بریتانیا بودند.

هر چند که در دوران سلطنت 70 ساله او جهان شاهد تجزیه امپراتوری بریتانیا به کشورهای مشترک‌المنافع و کاهش نفوذ جهانی بریتانیا بود اما زخم‌های استعمارگری این کشور همچنان تازه باقی مانده است. بسیاری به بردگی، خشونت و غارت اموال کشورها که ویژگی حاکمیت امپراتوری بریتانیا بود اشاره می‌کنند و جدا دانستن ملکه از این تاریخچه غیرممکن است.

موزس اوچونو، استاد مطالعات آفریقایی در دانشگاه واندربیلت در تنسی آمریکا می‌گوید: با مرگ ملکه این حس وجود دارد که بریتانیا هرگز به طور کامل پاسخگوی جنایات خود نبوده است.

اوچونو که در نیجریه متولد شد، دوران کودکی خود را به یاد می‌آورد که کمی بیش از یک دهه پس از پایان دوران استعماری انگلیس بود. وی می‌گوید: الیزابت، نمادی از انکار جنایات استعمار بریتانیا بود.

مو بانرجی، استاد تاریخ جنوب آسیا در دانشگاه ویسکانسین هم می‌گوید: به عنوان پادشاه، نمی‌توان ملکه را از دوران استعمار در جنوب آسیا جدا دانست. بانرجی که هندی‌تبار است افزود که بسیاری از هندی‌ها امیدوار بودند ملکه از جنایات دوران استعمار انگلیس در هند ابراز پشیمانی کند اما او هرگز این کار را نکرد.

وی افزود: جواهر کوه نور در تاج ملکه برای مردم هند نماد تاریخچه‌ای از ظلم، غارت، آدمکشی و غم و اندوه است. مرگ ملکه همچنین بسیاری از مردم را به یاد عدم پرداخت غرامت به مستعمرات سابق این کشور انداخته است.

بانرجی از سنین جوانی، زمانی که حکایات پدربزرگ و مادربزرگش درباره قحطی بنگال در سال 1943 را می‌شنید، که در آن حداقل 3 میلیون نفر در نتیجه سیاست‌های اقتصادی استعمار بریتانیا از گرسنگی جان خود را از دست دادند، نسبت به امپراتوری انگلیس بدبین بود.

کارنامه سیاه ملکه در خاورمیانه

کارنامه استعمار انگلیس در غرب آسیا و خاورمیانه نیز سرشار از ظلم و تباهی است.  الیزابت در 6 فوریه 1952 بر تاج و تخت بریتانیا نشست. در آن زمان، بریتانیا مستقیماً اکثر کشورهای عربی کنونی خلیج فارس را تحت کنترل داشت و تنها عربستان سعودی و یمن شمالی مستقل محسوب می‌شدند که البته روابط نزدیکی با امپراتوری انگلیس داشتند. کویت در 1963 به طور رسمی مستقل شد، در حالی که امارات متحده عربی، قطر و عمان تا دهه 1970 تحت الحمایه باقی ماندند.

عراق، ایران، مصر و اردن همگی پادشاهی‌های همسو با بریتانیا بودند، در حالی که جمهوری ترکیه در آن سال به ناتو پیوست و وارد حوزه نفوذ غرب شد.