جایگاه حاکمیت و زیست اجتماعی انسان

حجت‌الاسلام سیدنواب موسوی، مدرس حوزه علمیه لرستان در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان با شرح فرازی از خطبه سی و هشتم نهج‌البلاغه «كَلِمَةُ حَقٍّ يُرَادُ بِهَا بَاطِلٌ، نَعَمْ إِنَّهُ لَا حُكْمَ إِلَّا لِلَّهِ وَ لَكِنَّ هَؤُلَاءِ يَقُولُونَ لَا إِمْرَةَ إِلَّا لِلَّهِ وَ إِنَّهُ لَا بُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَمِيرٍ بَرٍّ أَوْ فَاجِرٍ يَعْمَلُ فِي إِمْرَتِهِ الْمُؤْمِنُ وَ يَسْتَمْتِعُ فِيهَا الْكَافِرُ وَ يُبَلِّغُ اللَّهُ فِيهَا الْأَجَلَ وَ يُجْمَعُ بِهِ الْفَيْءُ وَ يُقَاتَلُ بِهِ الْعَدُوُّ وَ تَأْمَنُ بِهِ السُّبُلُ وَ يُؤْخَذُ بِهِ لِلضَّعِيفِ مِنَ الْقَوِيِّ حَتَّى يَسْتَرِيحَ بَرٌّ وَ يُسْتَرَاحَ مِنْ فَاجِرٍ»، اظهار کرد: این خطبه در خصوص خوارج است؛ این گروه در صفین به‌دنبال ماجرای حکمیت بودند و بعد از آن امام علی(ع) برای حکمیت ابن‌ عباس و مالک‌ اشتر را پیشنهاد دادند، اما خوارج بر ابوموسی اشعری تأکید داشتند. ابوموسی اشعری سخن عمروعاص را پذیرفت و تن به خلافت معاویه داد.

وی با اشاره به اینکه بعد از ماجرای حکمیت و صفین، خوارج دوباره در مقابل امام علی(ع) ایستاده و «لَا حُكْمَ إِلَّا لِلَّهِ» را شعار خود قرار دادند در حالی‌ که درک غلطی از این آیه داشتند، ادامه داد: امام علی(ع) فرمودند کلمه «لَا حُكْمَ إِلَّا لِلَّهِ» حق است، اما استفاده خوارج از آن باطل است.

مدرس حوزه علمیه لرستان یکی از معانی حکم را قوانین دانست و با اشاره به اینکه تمام قوانین وجودی حکم خداوندی است که خداوند آنان را وضع کرده؛ هر چند ما ماهیت بسیاری از قوانین الهی را نمی‌دانیم، ادامه داد: معنای دیگر حکم به‌ معنای امر، دستور و فرمانروایی خداوند است به این معنا که خداوند حکم می‌کند و دستور می‌دهد.

وی با اشاره به اینکه خوارج می‌گفتند کسی به جز خداوند نمی‌تواند حاکم باشد، در حالی‌ که خداوند به برخی بندگان خود اجازه حاکمیت داده است و این نشان از جهل خوارج است، گفت: وجود حاکم و دولت از نیازهای بشر است و حاکم می‌تواند عادل یا فاجر باشد.

مدرس حوزه علمیه لرستان با اشاره به اینکه بشریت و جامعه اسلامی بدون حاکمیت پابرجا نمی‌ماند، ادامه داد: انسان‌ها زیست اجتماعی دارند و تعارضات و درگیری‌ها در زیست اجتماعی انسان وجود دارد و باید این تعدی و طغیان انسان در اجتماع کنترل شود.

وی یکی از عواملی که مانع تعدی و طغیان انسان در اجتماع می‌شود را عقل دانست و افزود: عامل دیگری که سبب کنترل تعارضات اجتماعی می‌شود وجود سلطان یا حاکم است، چراکه او می‌تواند جلوی تعدی‌ها را گرفته و از مشکلات پیشگیری کند.

موسوی با بیان اینکه نبود نهاد حاکمیت سبب فروپاشی جامعه و مدنیت می‌شود، گفت: بهترین نوع حاکمیت آن است که در اختیار حاکم الهی باشد، چراکه به استناد روایات اسلامی، حاکم عادل سایه رحمت خداوند است تا مظلومان بتوانند به نزد او بروند و داد خود بستانند.