منشاوی؛ از همراهی با اخوان‌المسلمین تا حذف تلاوت‌هایش در مصر

محمد تهرانی، قاری و مدرس قرآن، در گفت‌وگو با ایکنا، به ارائه توضیحاتی در زمینه ویژگی‌های فردی و سبک و سیاق تلاوت‌های مرحوم محمدصدیق منشاوی پرداخت و بیان کرد: منشاوی از جمله قاریان عصر طلایی مصر محسوب می‌شود که در سال 1920 میلادی و در روستای «منشاه» به دنیا آمد. تلاوت قرآن را زیر نظر پدرش، صدیق منشاوی فراگرفت که او نیز از جمله قاریان خوب دوران خود بوده است.

این منشاوی‌خوان ایرانی در ادامه افزود: خانواده منشاوی همه اهل قرآن بودند، اما صدیق علاقه وافری به فرزندش محمدصدیق داشت. او نیز توانست روی تلاوت‌های پدر کار کند و به تکمیل تلاوت‌های پدر بپردازد. برخی از تلاوت‌های صدیق منشاوی در دسترس است و هنگامی که این تلاوت‌ها را با تلاوت‌های محمدصدیق مقایسه می‌کنیم مشخص می‌شود که شاخ و برگ‌های اضافی تلاوت‌های صدیق از سوی فرزندش محمدصدیق اصلاح شده است. همین امر هم سبب شد تا پدر پیشانی پسر را ببوسد و از اینکه حق فرزندی را به نحو احسن ادا کرده او را مورد تفقد قرار دهد.

چرا منشاوی دعوت رادیو را نپذیرفت؟

این قاری و مدرس قرآن تصریح کرد: منشاوی از سنین حدود هجده سالگی تلاوت قرآن را آغاز کرد و در محافل مختلف دعوت می‌شد. در همان ایام از ایشان برای تلاوت در رادیو قرآن هم دعوت به عمل آمد اما به دلیل اینکه او از مجاهدین اخوان المسلمین بود، دعوت رادیو را در ابتدا نپذیرفت. اما در ادامه به دلیل درخواست‌های زیاد مردمی کل قرآن را در رادیو تلاوت کرد.

تهرانی بیان کرد: یکی از نکات جالب توجه درباره منشاوی عدم تفاوت میان تلاوت‌های مجلسی و استودیویی اوست. تلاوت استودیویی برخی قاریان بزرگ نظیر عبدالباسط ممکن است به نحوی باشد که مخاطب با شنیدنش خسته شود، اما تلاوت‌های منشاوی اینگونه نیست. با اینکه تلاوت استودیویی دشواری‌های خاص خودش را دارد، اما منشاوی به دلیل مسلک عرفانی که داشته با آیات ارتباط برقرار می‌کرده و تلاوت‌های با حسی را ارائه می‌داده است.

منشاوی؛ شهیدالقراء

وی تصریح کرد: یکی دیگر از نکات جالب توجه در مورد منشاوی عمر کوتاه اوست. او 48 سال عمر کرد، اما با این حال توانست تلاوت‌های بسیار زیاد و ماندگاری را از خود به جا بگذارد. در مورد دلیل وفات او نیز احتمالاتی داده شده است. برخی معتقدند او به دلیل سرطان حنجره از دنیا رفت اما به نظر من دور از ذهن است که خدا حنجره کسی مانند منشاوی را اینچنین درگیر بیماری کند. از طرفی برخی هم می‌گویند او به شهادت رسیده است و بر همین اساس، برایش لقب شهیدالقراء را اختصاص داده‌اند. اینگونه نقل شده که در لحظات آخر که در آغوش محمود خلیل الحصری بود گفت من یک قاری شیعه بودم.

این قاری و مدرس قرآن افزود: اخلاص از جمله خصوصیات اخلاقی منشاوی بود. یکبار برادرش محمودصدیق نقل می‌کرد که برای محمدصدیق کسالتی پیش آمده بود و من به جای او در محافلی که دعوت شده بود به اجرای برنامه پرداختم. در انتهای محافل مبلغ بسیار ناچیزی را به من دادند آنجا بود که متوجه شدم برای برادرم مسائل مالی مهم نیست و رضای خدا را در اجرای محافل در نظر می‌گیرد.

وی تصریح کرد: رمز و راز موفقیت منشاوی هم در همین اخلاص اوست. در سال 1364 که به حج تمتع مشرف شدم و به همراه تعدادی از قاریان در مسجد الحرام به تلاوت می‌پرداختم، یک حاجی اهل مصر بود که بسیار با تلاوت‌هایی که به سبک منشاوی اجرا می‌کردیم ارتباط برقرار می‌کرد و به هنگام تلاوت می‌گریست. به ما می‌گفت من از طرفداران خاص منشاوی بودم که در تمام محافل او شرکت می‌کردم. تلاوت‌های منشاوی به نحوی بود که مستمعین به گریه می‌افتادند و با گریه استاد را تشویق می‌کردند.

تهرانی در ادامه بیان کرد: در حال حاضر هم با وجود اینکه چندین سال از درگذشت این قاری شهیر جهان اسلام می‌گذرد، همچنان طرفداران زیادی دارد، به نحوی که در رادیو قرآن ایران، بیشترین درخواست‌ها، پخش تلاوت از منشاوی است. از میان تلاوت‌های منشاوی نیز نمی‌توان یکی را به عنوان بهترین تلاوت انتخاب کرد؛ زیرا تلاوت‌های او به مانند بوستان گلی است که انواع گل‌های زیبا را در خود جای داده و نمی‌توان یک گل را انتخاب کرد.

وی تصریح کرد: همه چیز استاد منشاوی اعم از صوت و لحنش کامل بود. حزن صدای او نیز بی‌نظیر بود، به نحوی که حزن صدای او را در هیچ صدایی ندیده‌ام. اما افسوس می‌خورم از اینکه بسیاری از تلاوت‌های منشاوی از بین رفته است. به گفته محمودصدیق در رادیو و تلویزیون مصر، آرشیو مفصلی از تلاوت‌های منشاوی وجود داشته اما به دلیل غرض‌ورزی، این تلاوت‌ها را حذف و به جای آن‌ها آهنگ و ترانه جایگزین کرده بودند.

اقبال به منشاوی احیا شده است

تهرانی در پاسخ به این پرسش که در ایران نسبت به منشاوی چه رویکردی وجود دارد؟ گفت: در سال‌های گذشته که ما به سبک منشاوی تلاوت می‌کردیم، در مسابقات بهای چندانی به این سبک داده نمی‌شد، اما در حال حاضر شرایط بهتر شده و حتی اخیراً آقای سیدمصطفی حسینی هم توانست در مسابقات رتبه‌های خوبی به دست آورد. بر این اساس، توجه به این سبک احیا شده اما متأسفانه جوان‌ها بیشتر به تلاوت‌های اصطلاحاً بازاری اقبال نشان می‌دهند و دوست دارند بازی با صوت و این مسائل را دنبال کنند.

این قاری و مدرس قرآن بیان کرد: علاقه‌مندانی که می‌خواهند به سبک منشاوی تلاوت کنند توجه داشته باشند که ورود به این سبک نیازمند داشتن یک صدای قوی و پخته است و اصطلاحاً وجود می‌خواهد که کسی بتواند به سبک منشاوی تلاوت کند.

یادآوری می‌شود، امروز مصادف با سالروز ولادت مرحوم استاد محمدصدیق منشاوی است و این گفت‌وگو به مناسب بزرگداشت این قاری شهیر و فقید جهان اسلام صورت پذیرفت.

در ادامه تلاوتی از سوره توبه با صدای محمد تهرانی می‌شنوید که به سبک مرحوم استاد محمدصدیق منشاوی اجرا شده است تا از این طریق یاد تلاوت‌های این قاری شهیر مصری بیش از پیش زنده شود.