Allah’ı tesbih etmenin anlam ve önemi

Tespih etmek, Allah'ın yüceliği ve bütün sıfatlardan uzak olduğuna inanmak demektir. Tespih, Allah’ın tüm noksanlardan uzak ve yüceliğini anlatmaktadır.

İnsan, Allah’ı pek çok sıfat ve isimle anar. Allah’ın büyüklüğüne, kudretine, şefkatine, bağışlayıcılığına ve saflığına değinen sıfatlar. Bu arada bazıları sadece insanların değil, diğer canlıların da Allah’ı hatırladığına inanırlar.

Kur’anın yedi suresi Allah’ı tesbih ederek başlar. Bunlar: Saff, A’la, Hadid, Cuma, Teğabun, Haşr, İsrâ. Tesbih ile ilgili kelimeler Kur’an'da 90 defa kullanılmış olup, en çok “Sübhan” kelimesi geçmektedir. Bu kelimelerin çoğu Allah'ı tesbih ve takdis manalarına gelmektedir. 

Tesbih bazen Allah’a hamd ile birlikte anılır. Bazı müfessirler bunun, insanın tesbihi kendi kendine söyleyemeyeceği anlamına geldiğine ve Allah’ın lütfu sayesinde Allah’ı tesbih etmelerinin sebebi olduğuna inanırlar.

Kur’an-ı Kerim ayetlerine göre, yerdeki ve gökteki tüm varlıklar Allah’ı tesbih ederler: “Yedi gök, yer ve bunlarda bulunanlar O’nu tesbih eder; O’nu hamd ile tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur. Fakat siz onların tesbihini anlayamazsınız. O halîmdir, bağışlayıcıdır.” ( İsrâ : 44 )

Araştırmacılar, tüm canlıların tesbihini, sözel tesbih olarak onların bilinçli ve bilgili olduklarının göstergesi olarak  kabul ederler.

Allah’ı tesbih etmenin en açık örneği rükû ve secdede söylendiği gibi Sübhanallah, “Allah noksan sıfatlardan uzaktır”, Sübhane rabbiyel azim tesbihatı da “Büyük olan Allah (rabbim) her türlü kusur ve eksiklikten uzaktır”. Sübhane rabbiyel ala ve bihamdihi “Büyük olan Rabbim her türlü noksan sıfatlardan uzaktır." sözünün söylenmesidir.  

Tesbih İslam adabına göre Allah’a hamd olsun (Sübhanallah) kelimesiyle ifade edilir ancak daha geniş bir tanımda Allahu Ekber, La İlahe İllallah , Elhamdülilliah gibi diğer zikirleride kapsar.

Kur’an-ı Kerim’de bazı ayetler Allah’ı tesbih etmeyi çeşitli zamanlarda tavsiye eder. Örneğin gün doğumu ve batımından önce, gece yarısı, gece ve gündüz ve secdeden sonra. Bu arada, gün doğumu ve gün batımında tespihlere daha fazla önem verilir.

Tâhâ suresi 130. ayeti:” Sen onların söylediklerine sabret. Güneşin doğmasından önce de batmasından önce de rabbini övgüyle tesbih et; yine gecenin bazı vakitlerinde ve gündüzün iki ucunda da tesbih et ki hoşnutluğa erişesin.”