ریشه قرآنی معماری در کلام آیت‌الله فاضل لنکرانی
گروه حوزه‌های علمیه: به گفته رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، قاعده‌ای در فقه وجود دارد که باید قاعده کار معماری قرار گیرد و ریشه قرآنی آن به آیه ۶۱ سوره هود برمی‌گردد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی، رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) 28 دی در دیدار جمعی از محققان و پژوهشگران رشته معماری تهران، اظهار داشت: برای ما جای خوشحالی دارد که اسلام، به ویژه فقه در این زمینه‌هایی که برای شما سؤال وجود دارد اصول، ضوابط و کلیاتی را بیان فرموده که ما می‌توانیم در پرتو آنها جزئیات را هم جواب بدهیم.
وی با بیان اینکه جوهره و خاصیت فقه شیعه این است که در مواردی به صراحت ورود پیدا کرده و گفته این واجب، مستحب، حرام یا مکروه است، گفت: البته فقه در یک جاهایی هم ورود پیدا نکرده، چون به اختلاف شرایط، زمان، اشخاص و امکنه تغییر پیدا می‌کند که از آن به منطقة الفراغ تعبیر می‌کنیم.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: فقیه باید در این موارد هنر فقاهت خودش را نشان بدهد و مناسب با خصوصیاتی که وجود دارد از حیث زمان، مکان، اشخاص، آب و هوا و همه شرایطی که دخیل در حکم است ورود پیدا کند و نظر بدهد.
رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با اشاره به این که کنار فقه باید علوم دیگر مثل تاریخ هم مطرح باشد، ابراز کرد: فقیه بی‌نیاز از مراجعه به تاریخ نیست اما می‌توان با قاطعیت گفت که فقه و فقاهت قدرت پاسخ به همه سؤالات را دارد.
آیت‌الله فاضل لنکرانی در تبیین سخنان خود بیان کرد: برای روشن‌تر شدن بحث کتاب وسائل الشیعه را ملاحظه فرمایید. در کتاب الصلاة به مناسبت تبیین حکم مکان نمازگزار بابی دارد به نام «ابواب احکام المساجد» وجود دارد که اگر به عناوین این باب مراجعه کنید پاسخ بسیاری از سؤالات خود را می‌یابید.
مطلوبیت کثرت مسجد
استاد درس خارج حوزه علمیه قم در پاسخ به این سؤال که آیا کثرت مسجد مطلوب اسلام هست یا نه، گفت: آیا یک مسجد مرکزی در هر شهر درست کنیم که همه به آنجا بروند یا در هر محله‌ای مسجدی بسازیم که مردم در آن اجتماع کنند و یا هر دو باشد، محتملاتی است که وجود دارد و در این زمینه روایاتی هم وارد شده است. «باب استحباب بناء المساجد ولو کانت صغیرةً» چه می‌خواهد بگوید؟.
وی با اشاره به روایتی صحیح السند از امام صادق(ع) که فرمودند: «مَنْ بَنَى مَسْجِداً بَنَى اللهُ لَهُ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ»، بیان کرد: فردی در مسیر مکه با حضرت برخورد کرد، سوال نمود من قطعه زمینی را سنگ‌چین کرده و آنرا مسجد قرار داده‌ام آیا این روایت شامل من هم می‌شود؟ حضرت فرمود بله؛ از این روایت می‌شود استفاده کرد که اسلام می‌خواهد مساجد متعدد باشد هرچند با مساحت کوچک.
رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) ادامه داد: درست است که در مساجد بزرگ اجتماعات عظیم یک شکوهی برای مسلمین ایجاد می‌کند ولی فوق این اثر اجتماعی و سیاسی، اصلاً اسلام می‌خواهد مسلمین با مسجد ارتباط داشته باشند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه برای اهالی هر محله باید دسترسی به مسجد آسان باشد، ابراز کرد: اگر بنا باشد برای نماز صبح یک ساعت راه بروند تا به مسجد برسند تعداد کمی موفق به حضور در مسجد خواهند شد.
آیت‌الله فاضل لنکرانی با تأکید بر اینکه مساجد در اسلام از حرمت ویژه‌ای برخوردار هستند، اظهار داشت: این که در کنار مسجد، محلی قرار دهند مثل سینما، اصلاً با شئون مسجد سازگاری ندارد و در روایات ما از اینگونه امور نهی شده است؛ ساختمان‌ها و مغازه‌های اطراف مساجد باید با شأن مسجد سازگار باشند.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم دوری مساجد از تجملات را امری ضروری خواند و گفت: اینکه می‌گویند در تهران می‌خواهند برای 400 مسجد مناره درست کنند در حالی که ساخت مناره‌های طولانی در فقه ما کراهت دارد کاری عجیب است و در باب 25 احکام مساجد که عبارت است از «باب کراهة الطول المنارة و استحباب کونها مع سطح المسجد» به این مسأله اشاره شده است.
وی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه در آن زمان موضوع آپارتمان‌نشینی مطرح نبوده که سوال شود آیا طبقات بالا مثلا طبقه دهم را می‌توان مسجد قرار داد یا نه، گفت: موضوع این مسأله مطرح نبوده و این را اکنون فقه باید پاسخ بدهد که آیا این کار جایز است یا نه.
رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در تبیین مسأله فوق بیان کرد: در ارتکاز فقها و ذهن فقهای ما این است که زمین مسجد از تخوم أرض إلی السّماء السابعة، یعنی از عمق آن زمین تا آسمان هفتم مسجد است، ولی در تحقیقی که بنده داشتم این حکم مختص «مسجد الحرام»، آن هم فقط نسبت به کعبه است و روایتی را ندیدم که عمومیت داشته باشد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: حال فرض کنید در جایی مسجد ساخته‌اند. چنانچه بخواهند در زیر مسجد طبقه‌ای برای وضوخانه درست کنند، آقایان می‌گویند جایز نیست مگر اینکه در آنجا فقط شیر آب برای وضو گرفتن قرار دهند و غیر از آن جایز نیست. اینها نکاتی است که وجود دارد و باید نسبت به آن تحقیق بیشتری صورت گیرد.
آیت‌الله فاضل لنکرانی با بیان اینکه من این مطلب را در فقه شیعه ندیده‌ام اما در فقه اهل‌سنت دیدم که بعضی از آنها می‌گویند مسجد باید در وسط شهر باشد، ابراز کرد: این هم یک سوال است که جای مسجد کجا باید باشد؟.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم با تأکید بر اینکه بحث معماری اسلامی منحصر به مسجد نیست، اظهار داشت: مناسب است کسانی که در رشته علوم انسانی می‌خواهند تحول ایجاد کنند این باب احکام مساجد و روایاتش را به صورت روشن و واضح جمع‌آوری کنند هرچند اینکه بیان تکلیف این روایات کار فقیه است.
وی تصریح کرد: با ملاحظه روایت «مَنْ بَنَى مَسْجِداً بَنَى اللهُ لَهُ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ» نمی‌توان گفت در یک کوچه 20 تا مسجد درست کنند و یا در روستای کوچکی که 20 خانوار بیشتر ندارد پنج مسجد درست کنیم.
رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه گاهی اوقات تعدد مساجد در محیط‌های کوچک موجب دو دستگی و نزاع بین مردم خواهد شد، گفت: اینها عناوینی است که در مسجد سازی نقش دارد و باید به آنها توجه کرد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تأکید کرد:اگر روی این ابواب تحقیق و مجموعه خوبی تنظیم شود و در اختیار دانشجویان رشته معماری قرار گیرد، شاهد تحول در سبک معماری خواهیم بود؛ در کتاب وسائل الشیعه بعد از «أبواب أحکام المساجد»، ابواب دیگری به نام «ابواب احکام المساکن» بیان شده است. خانه‌ای که انسان می‌خواهد در آن زندگی کند چطور باید باشد؟
نظر نامساعد دین درباره منازل بلندمرتبه
آیت‌الله فاضل لنکرانی با تأکید بر اینکه آپارتمان‌سازی نه تنها جزء فرهنگ ما بلکه جزء دین ما هم نیست، اظهار داشت: دین ما نسبت به ساختمان‌های بلند مرتبه نظر مساعد ندارد.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم ادامه داد: امروز اگر به بررسی پرونده جرایمی که در دادگستری‌ها مطرح است بپردازیم، بسیاری از جرایم معلول آپارتمان نشینی است؛ از قتل‌ها، نزاع‌ها، مسائل اخلاقی و سرقت‌ها و حتی ممکن است به مسائل سیاسی هم کشیده شود.
وی با بیان اینکه از منظر روانشناسان نیز آپارتمان نشینی آسیب‌های روحی و روانی به دنبال دارد، گفت: کسی که آپارتمان‌نشین است، نه حیاط دارد و نه آسمان و ستارگان را می‌بیند، به ویژه الآن که جلوی هر پنجره انواع و اقسام پرده‌ها را نصب می‌کنند که کنار زدنش از دیوار هم مشکل است، آدمیان یک زندان با سلیقه خود ایجاد کرده و در آن زندگی می‌کنند.
رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با استناد به روایت «مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءِ أَنْ یَتَّسِعَ مَنْزِلُهُ» وسعت منزل را مستحب دانست و گفت: در مقابل اگر منزل کوچک و ضیق باشد کراهت دارد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: در هر فرهنگی رایج است اگر کسی چیزی به انسان هدیه داد مخصوصاً اگر آن فرد پدر باشد انسان با آن ذهن متعارف یا فرهنگ موجود می‌گوید من این را به هیچ کسی نمی‌دهم چیزی است که پدرم به من داده است اما در روایات این را استثنا زده و فرموده‌اند: اگر پدر منزل کوچک و تنگی برای انسان تهیه کرد اگر بخواهد آنرا عوض کند نه تنها اشکالی ندارد بلکه مستحب هم هست.
آیت الله فاضل لنکرانی با بیان اینکه بحث کراهت تماثیل و صور اختصاص به مسجد ندارد، بیان کرد: وجود مجسمه‌ها، تمثال‌ها، تابلوهای عکس در خود منازل هم کراهت دارد. وقتی انسان نماز می‌خواند حتی اگر مقابل انسان نباشد و پشت سرش قرار گرفته باشد ثواب نماز کم می‌شود و کراهتش به قوت خود باقی است.
وی ادامه داد: در مورد ارتفاع خانه و دیوار آن چه مقدار مجاز هستیم ارتفاع آنرا بالا آوریم؟ در همان بحث آپارتمان نشینی که گفتم مطابق با موازین دینی ما نیست، صاحب وسائل یک بابی دارد که بناء یک خانه نباید بیش از هفت ذراع باشد ارتفاع هر منزل از سطح زمین باید سه متر و نیم باشد، البته باید بحث اجتهادی بشود که آیا این اندازه‌ای که ذکر شده به لحاظ این بوده که در آن زمان اصلاً از این مقدار بالاتر نمی‌ساختند و حکم مطابق عرف آن زمان بیان شده یا اینکه این متراژ خودش یک ملاک است.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) «إِنَّ اللهَ وَکَّلَ مَلَکاً بِالْبِنَاءِ یَقُولُ لِمَنْ رَفَعَ سَقْفاً فَوْقَ ثَمَانِیَةِ أَذْرُعٍ أَیْنَ تُرِیدُ یَا فَاسِق»، گفت: امام صادق(ع) می‌فرمایند: کسی که بیش از هشت ذراع (چهار متر) سقفش را بالا برد ملکی به او می‌گوید ای فاسق تا کجا می‌خواهی بروی؟ گویا این کار یک تفرعن در انسان ایجاد می‌کند و اسلام با روحیه تفرعنی و خود بزرگ بینی در انسان مخالف است. الآن هم می‌دانید افراد خیلی مرفه و رفاه طلب در آپارتمان هم که می‌خواهند زندگی کنند طبقات بالا را می‌گیرند.
وی ادامه داد: در مورد مساحت خانه هرچند در روایات ما مسأله سعه منزل مطرح شده است ولی روایات دیگری می‌گوید اگر مساحت خانه زیادتر از حد کفاف باشد کراهت دارد. از طرف دیگر می‌گوید اگر خانه‌ای که ساختی خیلی بزرگ بود، یک مقدارش را نیاز نداری و خالی از سکنه است و بدون استفاده مانده است، آن را خراب کن.
آیت‌الله فاضل لنکرانی افزود: خیلی عجیب است که اسلام اجازه تخریب می‌دهد می‌گوید اگر واقعاً به آن قسمت نیاز نداری، نه خودت و نه دیگری، برای الآن یا آینده‌ات هم به آن نیازی نیست، می‌دانی هیچ وقت نیاز به این دو اتاق نداری آن را خراب کن، یعنی اسلام نهی می‌کند از اینکه یک جای خالی در خانه باشد.وی با بیان اینکه الآن قریب یک میلیون خانه آپارتمانی خالی در تهران داریم، گفت: اسلام نهی کراهتی و تنزیهی می‌کند از اینکه یک مکانی درست شود و خالی بماند و مورد نیاز نباشد، این یک مطلب مهمی است که مردم و مسئولان به آن توجه ندارند.
رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با اشاره به اینکه راجع به نورگیری منازل و اینکه خانه حتماً باید درب داشته باشد، روایت داریم، ابراز کرد: خوابیدن در خانه‌ای که درب ندارد کراهت دارد، در زمان طاغوت به اینجا رسیده بودند که خانه‌ها و ویلاهای شمال کشور را بدون درب بسازند یک چیزی مثل فنس دور آن می‌کشیدند، این مورد نهی واقع شده است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه معماری ما امروز غربی شده است، اظهار داشت: در روایات ما از تشبه به اهل کفر نهی شده است، عمدتاً این تشبه به اهل کفر در مورد لباس و کراوات و ریش و سبیل ذکر می‌شود، ولی منحصر به همین موارد نیست، اصلاً در اسلام نسبت به اینکه منازل و ساختمان‌های مسلمین شبیه به ساختمان‌های کفار شود نهی شده است.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم ادامه داد: البته اینجا یک بحث مفصل مطرح می‌شود که این روایاتی که می‌گوید «اطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصِّین» علم را فرا گیرید ولو از کافر، معماری یک علم و هنر است که دنیا به آن رسیده و زیبایی خاص خودش را دارد، این زیبایی چه ربطی به دین دارد؟ فطرت انسان زیبایی را می‌طلبد. رومی‌ها یک نوع از آن را دارند، ایرانی‌ها یک نوع و دیگران نوع دیگر اما در کنار این بحث، اگر ساختمان مسلمان‌ها شبیه به یهود شد، اسلام این را نهی می‌کند، چرا؟
آیت‌الله فاضل لنکرانی بیان کرد: این مسأله هم از جهت روان شناسی ثابت است و هم در دین آمده، اگر انسان یک قدم به سمت انحراف و گناه برود قدم دوم را بلندتر و با سرعت بیشتری برمی‌دارد، قدم سوم را با سرعت خیلی بیشتر برمی‌دارد، در فرهنگ هم همینطور است، ما امروز از ساختمان کفار خوشمان می‌آید فردا هم می‌گوئیم غذاهایشان چطور است پس فردا می‌گوییم لباس‌هایشان چطور است و آرام آرام به سمت آنها کشیده می‌شویم، اسلام می‌خواهد مسلمان‌ها محفوظ بمانند، و الا هیچ عاقلی، هیچ دینی با اصل زیبایی و با خلق زیبایی مخالف نیست.
وی افزود: یک نمایی خیلی زیباست، اما وقتی مسلمان‌ها داخل آن رفتند و پرسیدند چه کسی اینها را درست کرده؟ می‌گویند یهودی‌ها درست کردند سراغ می‌گیرند چیزهای دیگری هم دارند یا خیر؟ آرام آرام به آنها نزدیک می‌شوند، در روایات ما از مطلق تشبّه به یهود و کفار نهی شده تا فرهنگ آنها در سرزمین مسلمین نفوذ پیدا نکند.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم با بیان اینکه باید امروز برای معماری ما یک ملاکی قرار داده شود، ابراز کرد: این برج‌ها و ساختمان‌های بلند مرتبه خودش یک نوع تشبه است، البته ممکن است مصادیق آن در زمان‌های مختلف فرق پیدا کند، کراوات در آن زمان که فقط غربی‌ها از آن استفاده می‌کردند علامت شباهت به کفر بود اما امروز که در بسیاری از کشورهای اسلامی مسلمان‌ها از آن استفاده می‌کنند از موضوع شباهت خارج شده است.
ریشه قرآنی معماری
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: در مورد معماری هم اگر به قدری مسلمان‌ها از آن استفاده کنند که دیگر یادآور کفر و یهود نباشد باز اشکالی ندارد. این مسائل با مرور زمان تغییر پیدا می‌کند. یک قاعده‌ای در فقه وجود دارد که باید قاعده کار معماری قرار گیرد و ریشه قرآنی هم دارد.
رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) افزود: در سوره مبارکه هود آیه 61 خدای تبارک و تعالی می‌فرماید «وَ إِلى ثَمُودَ أَخاهُمْ صالِحاً قالَ یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللهَ ما لَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُهُ هُوَ أَنْشَأَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَکُمْ فیها فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی قَریبٌ مُجیب» خدا از انسانی که در زمین خلقش کرده است یک چیز طلب می‌کند «واستعمرکم فیها» می‌خواهد که این زمین را آباد کنید، این آیه می‌تواند منشأ بسیاری از ضوابط باشد اینکه ساخت و ساز خوب و با کیفیت باشد.
وی ادامه داد: چون هر چه موجب عمران و آبادی بشود مصداق «واستعمرکم فیها» است. کیفیت استحکام، زیباسازی نمای بیرون و درون ساختمان یک نوع عمران و استفاده صحیح از زمین است البته با لحاظ قیودی مثل عدم تشبه به یهود و کفار و... این یک قاعده و ضابطه کلی است که می‌توانید از آیه استفاده کنید.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم با اشاره به روایتی از امام علی(ع)، بیان کرد: در زمان امیرالمؤمنین(ع) استفاده از آجر به‌عنوان مصالح ساختمانی مختص متمول‌ها بوده است و غالب مردم خانه خود را با خشت و گل درست می‌کرده‌اند. امیرالمؤمنین از کنار خانه‌ای که با آجر ساخته شده بود گذر کردند. حضرت سؤال فرمودند این خانه مال کیست؟ گفتند مال مغرور است که حالا یا اسمش مغرور بوده یا آدم مغروری بوده است، سپس از کنار بناء آجری دیگر عبور کردند و فرمودند این هم یک مغرور دیگر است.
آیت‌الله فاضل لنکرانی با بیان اینکه امروز بعضی‌ها فریب ساختمان‌های خود را می‌خورند و به آن مغرور می‌شوند، ابراز کرد: در روایات این مطلب که انسان ساختمانی درست کند برای اینکه به چشم مردم کشیده شود و بگویند سنگ گرانیت متری 200 هزار تومان در آن به‌کار رفته مورد نهی واقع شده است، البته برخی از این احکام در اختیار شما نیست مردم به ذوق و سلیقه خودشان دنبال می‌کنند و شما باید آن اساس معماری را طراحی کنید. منتها باید مردم را با ضوابط شرعی ساختمان‌سازی آشنا کرد.
وی با اشاره به روایات منزل را دارای یک قداست ویژه دانست و گفت: البته به این نکته کمتر توجه می‌شود. بنابراین برای ورود و خروج در منزل، نور آنجا، نظافت و تزئین و خصوصیات ارتفاع خانه آدابی ذکر شده است.
رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه حضور در منزل یک آداب و خروجش آدابی دیگر دارد، افزود: ملائکه الهی نسبت به منزل و رفتار افراد در داخل خانه یک توجه خاص دارند وقتی هم که از منزل بیرون می‌رود مخصوصا کسانی که دنبال علم و رزق حلال می‌روند مورد توجهات دیگر قرار می‌گیرند.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم بیان کرد: در باب تحریم البناء ریاءً و... صاحب وسائل فتوا می‌دهد که اگر کسی بنایی را به عنوان ریا بسازد تا به چشم دیگران بکشد، این کار حرام است.
وی در ادامه خطاب به دانشجویان و محققان رشته معماری، گفت: این مطلب را عرض کردم تا بدانید، هرچند الحمدلله خودتان هم اطلاع دارید که واقعاً فقه اسلام و تشیع به معماری و سبک زندگی مسلمانان توجه دارد.
آیت‌الله فاضل لنکرانی با بیان اینکه مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) آمادگی دارد تا به سؤالات شما در باب معماری از منظر فقه پاسخ دهد، اظهار داشت: مطمئن باشید که جواب روشنی به سؤالات شما داده خواهد شد. به هرحال لازم است شما عزیزان با حوزه علمیه ارتباط وسیع داشته باشید.
وی بیان کرد: یک روز آقای قرائتی به من فرمود بیش از 400 آیه و روایت راجع به معماری مسکن و ... پیدا کرده‌ام، البته روایات که خیلی فراوان است اما ایشان به بعضی از آیات هم اشاره داشت.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه خوب است این مطالب در متون درسی دانشگاه‌ها راه یابد، گفت: اگر تحول بخواهد ایجاد شود یک راه آن همین است، چطور شد که امروز معماری ما وارث معماری فرانسه و آلمان شد؟ چون آنها متون‌شان را ترجمه کردند و به دانشگاه‌های ما فرستادند، حالا هم اگر بچه مسلمان‌ها و متدینین با موضع دین آشنا شوند نتیجه‌اش این خواهد شد که محسّنات و ضوابط خوب آنها را برمی‌دارند و با تطبیق بر ضوابط دینی ما آنرا تلفیق می‌نمایند. ما نمی‌خواهیم به صورت کلّی، هر آنچه که از طرف غرب می‌آید تخطئه کنیم، این کار درستی نیست.
وی ادامه داد: اگر برای استحکام ساختمان فرمول محاسباتی را ارائه دهند. این که اسلامی و غیر اسلامی ندارد، باید ما از علم و دانش آنها که فرهنگ غرب در آن رسوخ نکرده، استفاده کنیم اما بدانیم خیلی از متون دانشگاهی ما چه در معماری یا علوم دیگر وارث فرهنگ غرب است. این را کسی نمی‌تواند منکر شود، باید در تحول علوم انسانی ما ضوابط دینی خود را به میدان بیاوریم و با توجه به این ضوابط دینی و فرمول‌های علم معماری یک معماری جدید اسلامی ارائه بدهیم.
رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) خاطرنشان کرد: در کشور ما یک معماری سنّتی وجود داشت اما اینکه آن معماری سنّتی با توجه به همه این جهات دینی همراه بوده یا نه؟ برای ما روشن نیست، منتها حفظ فرهنگ و سنت ایرانی در برابر فرهنگ غرب خود یک ارزش است.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم در ادامه خطاب به دانشجویان و محققان رشته معماری گفت: در وهله اول توکل‌تان بر خدا باشد، همانطور که رهبر معظم انقلاب(دام ظلّه) به صورت جدی دنبال این جریان هستند، این از برکات نظام و حکومت اسلامی است که امروز رهبری دور اندیش دغدغه این مسائل را دارند، ایشان دنبال این است که تحولی در علوم انسانی به وجود آید.
آیت‌الله فاضل لنکرانی ادامه داد: باید همه دانشگاهیان، حوزویان، اهل فکر، با ارتباطات اساسی در مقام هم اندیشی برآیند، نه اینکه یک همایش برپا کرده میلیاردها ریال هم خرج کنند و فایده چندانی نداشته باشد! باید کار به‌طور اساسی انجام شود.
وی افزود: در مرکز فقهی راجع به سلاح‌های کشتار جمعی، ما محققین برجسته حوزه را دعوت کردیم برخی از، سیاسیون و حقوقدانان و نیز برخی از متخصصین در فیزیک را هم دعوت کردیم تا کاملاً برای ما روشن کنند که سلاح هسته‌ای و سلاح‌های کشتار جمعی چیست و دایره تخریبش چقدر است؟ چندین جلسه برگزار کردیم تا از این جلسات چند مقاله درجه یک بیرون آمد و بحمدالله مورد استفاده و استناد مسؤولان مذاکرات هسته‌ای قرار گرفت و در مذاکرات مطرح کردند که حوزه ما این حرف را می‌زند.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: خود من هم در همایشی که سازمان انرژی اتمی برگزار شد سخنرانی کردم. پس از اتمام سخنانم آقای سلطانیه به من گفت ای کاش این مطالب شما را من دو سال پیش می‌دانستم و در جلسات آژانس از آن استفاده می‌کردم.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان کرد: سؤال‌های خود را پیگیری کنید تا به یک جواب کامل برسید سپس آن جواب را در متن درسهای دانشگاه تزریق کنید تا برای ده سال دیگر، مهندسین و جوانانی که در این رشته تربیت می‌شوند با این فکر جلو بیایند و دنبال این مظاهر غربی نروند که آثار زیان‌‌باری برای مردم ما به همراه دارد.
وی افزود: نکته دوم اینست که باید توجه داشته باشید که این روایات را باید یک فقیه جمع‌بندی کند. بعضی از این روایات قضیه خارجیه است، نظیر آنکه اشاره کردم کراهت دارد ارتفاع خانه از سه متر و نیم بالاتر باشد، ممکن است یک فقیهی بگوید این مربوط به زمانی بوده که بقیه منازل هم ارتفاعش در همین اندازه بود.
آیت‌الله فاضل لنکرانی اظهار داشت: در این‌صورت ملاکی که ما از حدیث استفاده کنیم این است که دین حکم این موضوع را مطابق عرف هر جامعه‌ای قرار داده، اگر در یک منطقه ارتفاع همه خانه‌ها ده متر است، ساخت خانه 20 متری کراهت دارد، اما در محل دیگر که همه خانه‌هایشان 20 متری است اشکالی ندارد. از جهت سند روایات ما در باب مستحبات و مکروهات برای سند اعتبار زیاد قائل نیستیم چون قاعده‌ای به نام تسامح در ادله سنن وجود دارد که مشهور می‌گویند طبق این قاعده ضعف سند احادیث در باب مستحاب و مکروهات جبران می‌شود.
وی با بیان اینکه باید فضای ذهنی دانشگاه این باشد که ما راجع به این مسائل در فقه حرف داریم، گفت: الآن شما اگر از خیلی از معمارها و اساتید دانشگاه سؤال کنید که در اسلام راجع به احکام مساکن چیزی هست؟ می‌گویند چیزی نشنیده‌ام.
رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه بررسی دقیق روایات سنداً و دلالتاً مربوط به حوزه‌هاست، افزود: شما الآن سؤال می‌کنید در زمان ما آپارتمان نشینی جایز است یا جایز نیست؟ مستحب است یا مکروه؟ این را ما باید بررسی کنیم، و نتیجه تحقیق را ارائه می‌دهیم. این نتیجه برای آقایان مفید خواهد بود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم خطاب به دانشجویان و محققان عرصه معماری بیان کرد: سؤالات خود را روشن و منقح برای ما بفرستید، ممکن است برای تبیین بیشتر بعضی از موضوعات نشست‌های علمی نیز برگزار کنیم.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: بنده معتقدم نسبت به این جواب‌ها در محیط خودتان کار کنید و به نکات مؤثرش توجه نمایید. ممکن است ما از برخی نکات غفلت کرده باشیم پیگیری کرده تا آن نکات نیز تذکر داده شود.
آیت‌الله فاضل لنکرانی بر ضرورت ارتباط هر چه بیشتر مجموعه دانشگاه‌ها و مراکز علمی تحقیقاتی با حوزه علمیه تأکید کرد و گفت: نه بخاطر اینکه چون حکومت، حکومت روحانیت و نظام منسوب به اینهاست بلکه ما معتقدیم اساس علم آمیخته با دین است و علم بدون دین اصلاً نتیجه خوبی ندارد، از این رو هر عالمی در هر رشته‌ای اگر بخواهد موفق باشد، چنانچه مرتبط با دین باشد به نتایج خوبی می‌رسد.
وی با بیان اینکه متأسفانه در دانشگاه این فضا نه تنها وجود ندارد بلکه خلافش حاکم است، ابراز کرد: یکی از چیزهایی که ما بعد از انقلاب موفق به ایجاد آن نشده‌ایم احساس نیاز به دین و مراجعه به دین در مجموعه‌های علمی است. چنین احساسی اکنون خیلی ضعیف است بلکه برعکس عده‌ای احساس تقابل می‌کنند که این علوم چه ربطی به دین و روحانیت دارد.
رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) بیان کرد: به هرحال این مشکلی است که در همه مراکز علمی دانشگاهی ما وجود دارد، ولی آن مقداری که ما توانایی داریم و به مقداری که وظیفه ما است آمادگی داریم تا این ارتباط روز به روز بیشتر شود.
