حجتالاسلام مرتضی خوش‌نصیب تحلیل کرد؛
برپایی نماز جماعت و سامان‌دهی فرهنگ عامه؛ کارویژه اصلی مساجد در عصر حاضر
گروه اندیشه: حجتالاسلام خوش‌نصیب معتقد است امروزه مساجد دو وظیفه اصلی دارند؛ نخست برپایی نماز جماعت به نحوه شایسته و دوم سامان‌دهی به فرهنگ عامه مردم بر پایه آموزههای دینی.
حجتالاسلام مرتضی خوش‌نصیب، عضو هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، گفت: پیامبر اکرم(ص) در 12 ربیع‌الاول وارد محله قبا در نزدیکی مدینه شدند و 3 روز درآنجا اقامت کردند. در این مدت کوتاه با کمک مردم اولین مسجد اسلام را به نام مسجد قبا تأسیس کردند.
وی افزود: بعد اقامت کوتاه در قبا حضرت به سمت مدینه حرکت کردند و بعد از اینکه در مدینه مستقر شدند، اولین اقدام عمرانی خود را به ساخت بنای مسجد در مدینه اختصاص می‌دهند پس همین فواصل را می‌توان سالروز تأسیس مساجد در دوره پیامبر(ص) در نظر بگیریم.
فضیلت مسجدسازی در قرآن و روایات
خوش‌نصیب با اشاره به فضلیت‌مسجدسازی در قرآن و روایات افزود: روایات فراوانی از پیامبر(ص) و ائمه(ع) درباره فضیلت مسجد به ما رسیده است از رسول خدا نقل شده است: «مساجد خانه‌های خدا بر روی زمین هستند». در جای دیگر پیامبر(ص) فرمودند: «مساجد روی زمین برای اهل آسمان می‌درخشند آنگونه که ستارگان برای زمین‌ها می‌درخشد برای آسمانی‌ها مساجد درخشش دارند».
عضو هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث اظهار کرد: از امیرالمؤمنین نقل شده است: «اگر من ساعتی در مسجد بنشینم برایم دلپذیرتر از بهشت است؛ چرا که در مسجد برای ارتباط با خدا می‌نشینم».
وی افزود: در روایات ما برای ساختن مساجد تأکیدهای فروانی شده است؛ مجموعه این تاکیدات در کتاب «فرهنگ نامه مسجد» تالیف آیت‌الله ری‌شهری آمده است و من نیز این توفیق را داشتم که در این مجموعه با ایشان همکاری داشته باشم. در این کتاب به صورت مفصل مجموعه روایات برای ساخت مسجد آمده است.
خوش‌نصیب اظهار کرد: کسی که به خدا و قیامت ایمان دارد دست به ساخت و تعمیر مسجد می‌زند؛ ساخت مسجد از جمله کارهایی است که مؤمنان واقعی به سمت آن حرکت می‌کنند و در این مسیر گام برمی‌دارند. علاوه بر این ساخت مساجد در جاده‌ها و مسیرهایی که مسافران در آن تردد دارند، نیز توصیه شده است.
وی در ادامه با نقل حدیثی از کتاب مرحوم کلینی گفت: امام صادق(ع) از پیامبر(ص) نقل می‌کنند که ایشان مسجد النبی را با خشت خام ساختند، چون مسلمانان بسیار شدند از پیامبر خواستند که دستور بدهند مسجد را توسعه بدهند، پیامبر با این خواست موافقت کردند؛ به دلیل گرمای هوا مردم از پیامبر خواستند که سقف و سایه‌بانی برای مسجد بسازند حضرت دستور دادند ستون‌هایی از خرما بنا کنند و بر ستون‌ها برگ‌های خرما قرار دادند تا سایه‌ای بر روی سر مردم باشد اما زمانی که از پیامبر(ص) خواستند سقفی بر مسجد بسازند پیامبر نپذیرفتنند و گفتند سایبان باید مانند سایبان حضرت موسی باشد (این مسئله اشاره به حادثه تاریخی دارد که سایبان کافی است و سقف لازم نیست).
وی با اشاره به روایت «بخاری»؛ روای مهم اهل سنت گفت: پیامبر(ص) مسجدالنبی را با خشت خام ساختند و سقفش را از برگ و شاخ خرما ساختند. خلیفه اول چیزی بر مسجد نیفزود ولی خلیفه دوم آن را توسعه داد. در زمان خلیفه سوم دیوارهای مساجد با آجرهای نقش‌دار و لعاب‌دار زینت داده شد و سقفی هم بر مسجد بنا کردند و برای اولین بار در زمان خلیفه سوم مسجدالنبی سقف‌دار شد.
خوش‌نصیب افزود: بعد از ساخت مسجد قبا آیه‌ای در شان فضیلت این مسجد بر پیامبر نازل شد که محتوای آن با این مضمون است که «این مسجد بر پایه تقوا بنا شده است و کسانی در این مسجد آمد و شد می‌کنند که دوست دارند پاکیزه باشند و خداود پاکیزگان را دوست دارد».
فلسفه بنای مسجد
وی در خصوص فلسفه تأسیس مسجد در زمان پیامبر(ص) گفت: در بدو ورود پیامبر(ص) به مدینه این شهر فاقد نهادهای مدنی بود و ایشان با تاسیس مسجد، مسجد را به پایگاه اجتماعی، فرهنگی، نظامی و مکانی برای اسکان افراد بی‌بضاعت تبدیل کردند، ولی در گذر تاریخ جوامع بشری توسعه پیدا کردند و نهادهای متعدد ایجاد شدند و همه کارهای که در روزگار پیامبر در مساجد انجام می‌شدند به نهادهای جداگانه‌ای واگذار شدند.
وی در مجموع دو ظیفه اصلی برای مساجد برشمرد و افزود: مسجد دو وظیفه اصلی دارد؛ اولین مسئله برپایی نماز جماعت است. ما نباید این مسئله را کوچک در نظر بگیریم اولین وظیفه مساجد برپایی شایسته نماز جماعت است اگر این مهم به خوبی انجام شود فرهنگ امروز ما به فرهنگ نبوی نزدیک‌تر می‌شود. در عصر رسول خدا عموم مردم در اوقات نماز در مساجد حاضر می‌شدند و به جماعت نماز را برگزار می‌کردند اما متاسفانه امروز از این فرهنگ فاصله گرفته‌ایم.
وی در پایان با اشاره به دومین وظیفه مساجد گفت: درست است دیگر سربازها در مساجد هماهنگ نمی‌شوند و دانش‌آموزان در مساجد آموزش داده نمی‌شوند اما نباید فراموش کرد که وظیفه مساجد ساختن فرهنگ عمومی مردم برپایه آموزههای دینی است. البته مراکز دیگر هم فرهنگ‌ساز هستند اما اصلی‌ترین نهاد فرهنگسازی دینی مردم مساجد هستند؛ بنابراین امروز باید بگویم در زمان پیامبر(ص) فلسفه مساجد رسیدگی به همه امور مدنی مسلمانان بود اما امروزه مساجد دو وظیفه اصلی دارند نخست برپایی نماز جماعت به نحوه شایسته و دوم سامان‌دهی به فرهنگ عامه مردم برپایه آموزههای دینی.
وی افزود: بعد اقامت کوتاه در قبا حضرت به سمت مدینه حرکت کردند و بعد از اینکه در مدینه مستقر شدند، اولین اقدام عمرانی خود را به ساخت بنای مسجد در مدینه اختصاص می‌دهند پس همین فواصل را می‌توان سالروز تأسیس مساجد در دوره پیامبر(ص) در نظر بگیریم.
فضیلت مسجدسازی در قرآن و روایات
خوش‌نصیب با اشاره به فضلیت‌مسجدسازی در قرآن و روایات افزود: روایات فراوانی از پیامبر(ص) و ائمه(ع) درباره فضیلت مسجد به ما رسیده است از رسول خدا نقل شده است: «مساجد خانه‌های خدا بر روی زمین هستند». در جای دیگر پیامبر(ص) فرمودند: «مساجد روی زمین برای اهل آسمان می‌درخشند آنگونه که ستارگان برای زمین‌ها می‌درخشد برای آسمانی‌ها مساجد درخشش دارند».
عضو هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث اظهار کرد: از امیرالمؤمنین نقل شده است: «اگر من ساعتی در مسجد بنشینم برایم دلپذیرتر از بهشت است؛ چرا که در مسجد برای ارتباط با خدا می‌نشینم».
وی افزود: در روایات ما برای ساختن مساجد تأکیدهای فروانی شده است؛ مجموعه این تاکیدات در کتاب «فرهنگ نامه مسجد» تالیف آیت‌الله ری‌شهری آمده است و من نیز این توفیق را داشتم که در این مجموعه با ایشان همکاری داشته باشم. در این کتاب به صورت مفصل مجموعه روایات برای ساخت مسجد آمده است.
خوش‌نصیب اظهار کرد: کسی که به خدا و قیامت ایمان دارد دست به ساخت و تعمیر مسجد می‌زند؛ ساخت مسجد از جمله کارهایی است که مؤمنان واقعی به سمت آن حرکت می‌کنند و در این مسیر گام برمی‌دارند. علاوه بر این ساخت مساجد در جاده‌ها و مسیرهایی که مسافران در آن تردد دارند، نیز توصیه شده است.
وی در ادامه با نقل حدیثی از کتاب مرحوم کلینی گفت: امام صادق(ع) از پیامبر(ص) نقل می‌کنند که ایشان مسجد النبی را با خشت خام ساختند، چون مسلمانان بسیار شدند از پیامبر خواستند که دستور بدهند مسجد را توسعه بدهند، پیامبر با این خواست موافقت کردند؛ به دلیل گرمای هوا مردم از پیامبر خواستند که سقف و سایه‌بانی برای مسجد بسازند حضرت دستور دادند ستون‌هایی از خرما بنا کنند و بر ستون‌ها برگ‌های خرما قرار دادند تا سایه‌ای بر روی سر مردم باشد اما زمانی که از پیامبر(ص) خواستند سقفی بر مسجد بسازند پیامبر نپذیرفتنند و گفتند سایبان باید مانند سایبان حضرت موسی باشد (این مسئله اشاره به حادثه تاریخی دارد که سایبان کافی است و سقف لازم نیست).
وی با اشاره به روایت «بخاری»؛ روای مهم اهل سنت گفت: پیامبر(ص) مسجدالنبی را با خشت خام ساختند و سقفش را از برگ و شاخ خرما ساختند. خلیفه اول چیزی بر مسجد نیفزود ولی خلیفه دوم آن را توسعه داد. در زمان خلیفه سوم دیوارهای مساجد با آجرهای نقش‌دار و لعاب‌دار زینت داده شد و سقفی هم بر مسجد بنا کردند و برای اولین بار در زمان خلیفه سوم مسجدالنبی سقف‌دار شد.
خوش‌نصیب افزود: بعد از ساخت مسجد قبا آیه‌ای در شان فضیلت این مسجد بر پیامبر نازل شد که محتوای آن با این مضمون است که «این مسجد بر پایه تقوا بنا شده است و کسانی در این مسجد آمد و شد می‌کنند که دوست دارند پاکیزه باشند و خداود پاکیزگان را دوست دارد».
فلسفه بنای مسجد
وی در خصوص فلسفه تأسیس مسجد در زمان پیامبر(ص) گفت: در بدو ورود پیامبر(ص) به مدینه این شهر فاقد نهادهای مدنی بود و ایشان با تاسیس مسجد، مسجد را به پایگاه اجتماعی، فرهنگی، نظامی و مکانی برای اسکان افراد بی‌بضاعت تبدیل کردند، ولی در گذر تاریخ جوامع بشری توسعه پیدا کردند و نهادهای متعدد ایجاد شدند و همه کارهای که در روزگار پیامبر در مساجد انجام می‌شدند به نهادهای جداگانه‌ای واگذار شدند.
وی در مجموع دو ظیفه اصلی برای مساجد برشمرد و افزود: مسجد دو وظیفه اصلی دارد؛ اولین مسئله برپایی نماز جماعت است. ما نباید این مسئله را کوچک در نظر بگیریم اولین وظیفه مساجد برپایی شایسته نماز جماعت است اگر این مهم به خوبی انجام شود فرهنگ امروز ما به فرهنگ نبوی نزدیک‌تر می‌شود. در عصر رسول خدا عموم مردم در اوقات نماز در مساجد حاضر می‌شدند و به جماعت نماز را برگزار می‌کردند اما متاسفانه امروز از این فرهنگ فاصله گرفته‌ایم.
وی در پایان با اشاره به دومین وظیفه مساجد گفت: درست است دیگر سربازها در مساجد هماهنگ نمی‌شوند و دانش‌آموزان در مساجد آموزش داده نمی‌شوند اما نباید فراموش کرد که وظیفه مساجد ساختن فرهنگ عمومی مردم برپایه آموزههای دینی است. البته مراکز دیگر هم فرهنگ‌ساز هستند اما اصلی‌ترین نهاد فرهنگسازی دینی مردم مساجد هستند؛ بنابراین امروز باید بگویم در زمان پیامبر(ص) فلسفه مساجد رسیدگی به همه امور مدنی مسلمانان بود اما امروزه مساجد دو وظیفه اصلی دارند نخست برپایی نماز جماعت به نحوه شایسته و دوم سامان‌دهی به فرهنگ عامه مردم برپایه آموزههای دینی.
