لزوم توجه به تاریخ مدنی شهرهای زیارتی در توسعه معماری اماکن متبرکه
گروه هنر: در توسعه فضا و مکان‌های عمومی بقاع متبرکه و اماکن زیارتی که با توجه به ازدیاد حجم زائران و تفاوت در نوع خدمات‌رسانی آنها امری اجتناب‌ناپدیر است باید نهایت دقت و توجه را به باورهای بومی، تفکر و فرهنگ شهری و سابقه تاریخی آن شهرها داشت.
سیدعبدالمجید نجات‌حسینیان، مدیرعامل شرکت مهندسان مشاور «پیراز» در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) گفت: اینکه باید در مرمت، بازسازی بقاع متبرکه و مضجع شریف امامان معصوم(ع) با توجه به پیشرفت در فناوری، توسعه ناوگان عمومی حمل و نقل شهری و همچنین ارتقای سطح کیفی زندگی مدنی، مواردی را مورد نظر قرار داد که موجبات رفاه حال مسافران و زوار پدید آید، امری درست و اجتناب‌ناپذیر است، اما تنها تکیه بر این نکته و متناسب با آن رعایت اصول معماری براساس نیازهای کنونی مراجعان، معمولاً مهندسان و طراحان معمار را از یک نکته کلیدی و حساس غافل می‌کند.
وی ادامه
داد: آن نکته کلیدی و حساس آن است که پدید آمدن مظاهر مدرنیته در سبک معماری جدید
که معمولاً مورد توجه مهندسان معمار در بازسازی اماکن متبرکه قرار می‌گیرد خود
عارضه‌ای است که باورها و سنت‌های اصیل سبک معماری به کار رفته در بنای اولیه یک
مکان زیارتی را نادیده گرفته و در نتیجه آنچه پدید می‌آید مغایر با اصول معماری
اسلامی است.
نجات‌حسینیان
تصریح کرد: توسعه فضاهای اماکن زیارتی در شرایط کنونی و با ازدیاد کمی زائران و
متفاوت بودن خدمات رفاهی و زیارتی متناسب با پیشرفت فناوری روز امری اجتناب‌ناپذیر
است، اما این موضوع نباید ما را از اصالت‌های فرهنگی و هنری که با باطن معماری
ایرانی و اسلامی در هم تنیده شده است غافل کند.
وی که
مجری طرح «بهشت سامرا»(طرح توسعه حرمین عسکریین) است، گفت: متأسفانه در اغلب پروژه‌های
موجود که به امر بازسازی و توسعه اماکن زیارتی و مذهبی اختصاص دارد، مجریان طرح
تنها به فکر ازدیاد فضا و محوطه‌های مورد نیاز برای حضور به هم رساندن مراجعان و
زائران هستند و نتیجه آن که اماکن و فضاهای اضافه شده کمتر تبعیتی از هسته مرکزی
این اماکن یعنی بافت اصلی زیارتگاه و یا اماکن مقدس که اصول معماری آن به قرن‌ها
پیش باز می‌گردد دارند.
این
مهندس معمار افزود: بافت معماری یک مکان زیارتی که از قرون گذشته به یادگار مانده
است سند معتبرو شاهد زنده‌ای است که به بخشی از باورها، ایدئولوژی‌ها و جهان‌بینی
مردمان آن دیار اشاره دارد و قطعاً نوع نگاه معماران و مهندسان آن در زمان احداث
بنا با نگرش معماران و مهندسان در مکانی دیگر متفاوت است و لذا نباید در زمان مرمت
و بازسازی به این فکر باشیم که چون نوع کاربری همه این اماکن یکی است و جنبه
زیارتی دارد، پس اگر متحدالشکل باشند چندان فرقی نمی‌کند.
وی در پایان تأکید کرد: من به اتفاق مهندسان مشاور در شرکت پیراز در طرح بازسازی حرمین عسکریین در شهر سامرا با این نگرش که برای ارائه طرح معماری این بنای متبرکه باید ابتدا به تاریخچه شهر، فرهنگ جاری در آن از دیرباز و اساساً مدنیت شهر سامرا که قدمت زیادی دارد توجه نشان دهیم، مطالعات عمیق و دامنه‌داری را در این زمینه با مساعدت کارشناسان تاریخ، جامعه‌شناسان و باستان‌شناسان و... به انجام رساندم تا براساس آن علاوه بر توسعه حرم، به گونه‌ای طراحی مکان را انجام دهم که به سنت‌های معماری این شهر مقدس نیز وفادار باشد.
