رعایت خط قرمزها توسط خبرنگار قرآنی/ وزیر اطلاعات مهمان کارگاه «رسانه قرآنی،ماهیت، رسالت»

به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، کارگاه آموزشی «رسانه قرآنی؛ ماهیت، رسالت» به همت کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا زائری، مدیر موسسه فرهنگی سرچشمه امروز یکشنبه 16 آبان ماه در غرفه خبرگزاری ایکنا با حضور خبرنگاران قرآنی و رسانه های معارفی در بیست و دومین نمایشگاه مطبوعات برگزار شد.

تعریف رسانه قرآنی

حجت الاسلام زائری مدیر مسئول نشریه خیمه در این کارگاه آموزشی با تعریف رسانه قرآنی گفت: اولین ویژگی و شاخصه رسانه قرآنی این است که مضمون آن برگرفته از قرآن به طور مستقیم باشد. اولین تعریفی که از رسانه قرآنی به ذهن می رسد این که هر مجله، روزنامه، شبکه تلویزیونی، پایگاه خبری که موضوع آن قرآن و دین است را شامل می‌شود.

زائری برای روشن تر شدن بحث اظهار کرد: ممکن است کسی بگوید تهمت زدن کاری غیر شرعی و غیر مجاز است و این امر نباید در روزنامه های سیاسی یا اقتصادی بکار برده شود اما ما اینجا این بحث دینی را به طور اختصاصی در یک رسانه مختص به حوزه قرآن و دین مطرح و بیان می کنیم.

انتظار جامعه از رسانه قرآنی و دینی

از این کارشناس دینی به انتظار مردم از رسانه قرآنی اشاره و اظهار کرد: رسانه ای که به طور اختصاصی در حوزه قرآن و دین فعالیت می کند طبیعتا جامعه و مخاطبین از آن در خصوص قرآن و مذهب نسبت به رسانه های غیر دینی انتظار بیشتری دارند.

وی ادامه داد: هرکس دروغ بگوید بد و زشت است اما اگر یک روحانی دروغ بگوید خیلی زشت تر از یک فرد عادی است، پس طبیعتا وقتی یک رسانه به طور تخصصی قرآنی است باید خیلی رعایت جوانب را بنماید و بداند جامعه انتظار بیشتری از این رسانه داد.

زائری داشتن تخصص عمومی در حرفه خبرنگاری قرآنی را وجه مشترک بین تمام خبرنگاران دانست و گفت: خبرنگار قرآنی همچون دیگر خبرنگاران حوزه های دیگر ابتدا باید تخصص عمومی که همه خبرنگاران دارند را دارا باشد اما وجه تفاوت خبرنگاران قرآنی با دیگر خبرنگاران پوشش تخصصی او در حوزه قرآن است.

وی ادامه داد: داشتن یک دفتر تلفن جامع و کامل از شخصیت های مرتبط با جامعه قرآنی و دینی برای یک خبرنگار قرآنی بسیار مهم است همانطور که داشتن تلفن شخصیت های سیاسی برای یک خبرنگار سیاسی مهم است.

مهم بودن ظاهر خبرنگار قرآنی در ارتباط گیری با مخاطب

مدیر مسئول نشریه خیمه ظاهر مناسب و قرآنی یک خبرنگار قرآنی را مهم دانست و عنوان کرد: مجری یک برنامه تاریخی تلویزیون که یک واقعه تاریخی قدیمی را بیان می کند برای تاثیر گذار بودنش بر مخاطب قطعا باید یک شخصیت سن بالا و حتی موی سفید باشد، اما اگر جوان باشد مخاطب تاریخی آن را نمی پذیرد، بنابراین این ویژگی ظاهر در شخصیت خبرنگار قرآنی نیز مطرح است.

زائری گفت: وقتی خبرنگاری با موضوع دینی و قرآنی دارد حرف می زند و مصاحبه می گیرد علی القاعده باید ظاهرش هم قرآنی باشد، مخاطب انتظار ندارد یک خبرنگار که از یک حسینیه یا جلسه قرآن گزارش تهیه می کند ظاهر غیر دینی و قرآنی داشته باشد.

این فعال فرهنگی با مطرح کردن این سوال که آیا می توان یک برنامه علمی با نگاه قرآنی به آن نگریست؟ بیان کرد: یک برنامه علمی راجع به اینکه کوه ها میخ زمین هستند در حال پخش است، یک خبرنگار قرآنی باید به این برنامه نگاهش از زاویه قرآن باشد و این برنامه به آیه 7 سوره نبأ که می فرماید: «وَ الْجِبالَ أَوْتاداً» ارتباط دهد.

زائری افزود: اما یک سریال و کلیپ غیر قرآنی را می بینید که یک بخش آن باعث تاثیر مثبت بر مخاطب نسبت به مودب تر بودن آنها به پدر و مادر می گردد، اما اینجا نمی توان این سریال را دینی برداشت کرد ولی آن نکته ای که مخاطب را تحت تاثیر دینی قرار داده پیام دینی این سریال بوده نه اینکه به طور کامل این سریال دینی باشد.

آیا هر نشریه ای که سردبیرش قرآنی باشد نشریه قرآنی محسوب می شود؟

مدیر مسئول نشریه خیمه با بیان اینکه صرف اینکه سردبیر فلان نشریه قاری قرآن است آن نشریه قرآنی نیست، گفت: دقت کنید یک مجله ورزشی یا سینمایی ممکن است سردبیر آن یک روحانی یا یک قاری قرآن باشد اما صرف اینکه سردبیر آن روحانی یا چهره قرآنی است آن نشریه را نمی توان نشریه قرآنی دانست.

وی ادامه داد: در چینش غرفه های نمایشگاه مطبوعات هم اگر دقت کنید چنین نشریه ای در حوزه تخصصی قرآن و دین قرار نمی گیرد.

فاجعه‌ترین نوع برخورد خبرنگار غیر حرفه‌ای

این فعال رسانه ای به فاجعه ترین نوع برخورد یک خبرنگار غیر حرفه ای با مصاحبه شونده اشاره و گفت: یکی از فاجعه آمیزترین نوع برخوردها در یک مصاحبه این است که خبرنگار غیر حرفه ای جلوی فرد مصاحبه شونده بنشیند و کاغذش را باز کند و بگوید لطفا خودتان را معرفی کنید!

وی افزود: این نوع برخورد خبرنگار غیر حرفه ای باعث می شود فرد مصاحبه شونده انرژی خود را از دست بدهد، یک خبرنگار حرفه ای برای یک مصاحبه یک ساعته قبل از آن پنج ساعت مطالعه کرده و شخصیت فرد مصاحبه شونده را هم دقیق با مطالعه قبلی شناخته است و کاملا خبرنگار مسلط است که بیانی نگوید که فرد بهم بریزد.

زائری موفقیت در کار خبرنگاری حرفه ای را شناخت کامل فرد مصاحبه شونده دانست و بیان کرد: اگر بخواهیم مصاحبه ای حرفه ای انجام دهیم مستلزم شناخت طرف مقابل هستیم.

وی با ارائه مثالی این بحث را ادامه داد و گفت: مثلا فرد مصاحبه شونده یک دکتر و چهره غیر دینی است اینجا یک خانم خبرنگار با چهره ای غیر مذهبی هم می تواند مصاحبه ای خوب تهیه کند اما ما در رسانه قرآنی هستیم و چهره های ما قرآنی هستند اینجا دیگر نمی شود یک خبرنگار با ظاهر غیر مذهبی را جهت مصاحبه با یک چهره مذهبی بفرستیم.

زائری افزود: در یک مجلس و فضای سنتی و مذهبی خاص که جامعه آن همه خانم هستند نمی توان یک خبرنگار مرد را برای مصاحبه فرستاد یا اینکه برای مصاحبه با یک شخصیت حوزوی و آیت الله از خبرنگار خانم استفاده کرد.

رعایت خط قرمزها توسط خبرنگار قرآنی

مدیر مسئول نشریه خیمه به خط قرمزهای خبرنگار قرآنی اشاره نمود و گفت: خبرنگار قرآنی خط قرمزهایی از جمله رعایت مسائل شرعی، اخلاق و آداب رفتاری دارد که باید رعایت کند.

با وضو بودن خبرنگار قرآنی

این کارشناس دینی با اشاره به فرق حوزه های خبری خبرنگار قرآنی با دیگر خبرنگاران گفت: خبرنگار قرآنی مانند دیگر خبرنگاران جهت تهیه خبر به ادارات نمی رود بلکه او به مساجد و مکان های مقدسی می رود که باید خبرنگار قرآنی هم با وضو و غسل باشد چون فضا و مکان هم یک فضای قرآنی است. در حوزه قرآن رعایت مسائل شرعی و اخلاق خیلی مهم و ضروری است.

زائری به یک نوع کار غیر اخلاقی و غیر حرفه ای اشاره کرد و گفت: فردی در عمرش بعد از سالها توانسته به حج برود و یکبار هم در مدینه توفیق دعای کمیل را پیدا کرده و در خلوتش وسط دعا اشکش جاری گشته است، حالا یک خبرنگار در چنین لحظه ای میکروفنش را جلوی این فرد برده و می گوید شما چه احساسی دارید؟ چنین برخورد و مصاحبه ای از نظر اخلاقی و حرفه ای کار غلطی است و خبرنگار قرآنی به چنین نکات ظریف و خط قرمزهایی باید دقت و توجه داشته باشد.

نمونه ای از تسلط یک خبرنگار بر مصاحبه شونده

زائری به نوع ارتباط گیری یک خبرنگار حرفه ای اشاره و ابراز داشت:خبرنگاری حرفه ای با یک شخص قرار مصاحبه داشت اما این خبرنگار با مطالعه کامل در خصوص شخصیت این فرد دریافته بود که وی طوطی دارد و به آن علاقه شدید دارد و وقتی که جهت مصاحبه می رود با خود کمی تخمه می آورد و می گوید برای طوطی شما آورده ام، این خبرنگار با این حرکتش به فرد مقابل می فهماند که من از جزئیات داخل منزل شما هم با خبر هستم.

استفاده از قالب های مختلف خبری

این فعال رسانه ای مصاحبه را خام‌ترین و ساده ترین قالب خبری دانست و گفت: نشریات و رسانه های معمولا با مصاحبه پر می شوند در صورتی که قالب های خبری دیگری از جمله گزارش، خبر، عکس نوشت و ... نیز داریم. یک شخص حرفه ای باید ببیند از چه قالب خبری مناسبتر است که از آن استفاده کند.

زائری عنوان کرد: خبرنگار باید یک بازجویی محترمانه را انجام دهد و مصاحبه شونده را تحریک کند و از او چیز جدیدی بدست بیاورد نه اینکه یک تریبون رایگان برای او درست کند تا او هر چه می خواهد بگوید.

وی ادامه داد: یک خبرنگار حرفه ای می تواند در جاهایی که حضور خبرنگار هم ممنوع است با قالب خبری دیگری آن برنامه را پوشش دهد و آن برنامه را در قالب پوشش مشاهدات میدانی نشر دهد و به نحوی بنویسد که بشود چشم خواننده ای که آنجا حضور نداشته است.

قلاب خبرنگار قرآنی

زائری گفت: یک خبرنگار قرآنی باید دنبال قلاب باشد که با آن قلاب بتواند مطالب و سوژه های قرآنی خود را از آن مجلس بدست بیاورد و قلاب خبرنگار قرآنی موضوعات قرآنی است.

این کارشناس دینی به رعایت نشدن عناوین افراد در رسانه ها اشاره و افزود: یکی از مشکلاتی که در نشریات به وفور پیدا می شود رعایت نکردن عناوین درست افراد است. این نابسامانی به علت اینکه ما کار را حرفه ای انجام نداده ایم وجود دارد.

رسانه قرآنی با اعتقادات مردم کار دارد

زائری با بیان اینکه رسانه قرآنی با اعتقادات مردم سر و کار دارد، گفت: مردم که مشهد می روند برخی کیک نان قدس رضوی را به عنوان تبرک با خود می آورند و این اعتقاد مردم است حال ما در رسانه قرآنی نیز در جنبه ایجابی با اعتقادات مردم کار داریم. رسانه قرآنی اقتضائاتی در پوشش موضوعاتش دارد که باید آن را رعایت کند، اگر گزارشی تهیه می کنید اما فضای خاصی آنجا حاکم است و از واژه های محفلی خاصی استفاده می شود رسانه نمی تواند آن را منعکس کند.

تبدیل کردن ادبیات محفلی به ادبیات رسانه ای

مدیر مسئول نشریه خیمه ادبیان محفلی را از مهمترین، حساسترین، جدی ترین پوشش های رسانه ای رسانه قرآن دانست و گفت: در برخی مجالس یک ادبیات خاصی رایج است اما مخاطبین رسانه ای این ادبیات محفلی را نمی فهمند، اینجا یک خبرنگار حرفه ای باید این ادبیات محفلی را تبدیل به ادبیان رسانه ای نماید.

خبرنگار موفق کیست

زائری خبرنگار موفق را کسی دانست که بتواند این ادبیات محفلی را به ادبیات رسانه ای تبدیل نماید.

وی افزود: مخاطب خیلی از مسائل را نمی داند این خبرنگار است که باید متناسب با فهم و درک مخاطبش واژگان، اصطلاحات و موضوعاتی بکار ببرد که قابل فهم برای مخاطب باشد.

تشابه ادبیات محفلی با بحث تقیه در شیعه

این کارشناس دینی با اشاره به بحث تقیه در اسلام گفت: ممکن است کسی یک ساعت سخنرانی کند اما 20 دقیقه آن قابل انتشار رسانه ای نباشد چون سخنش با ادبیات محفلی آن محفل بوده و قابل فهم برای مخاطبین رسانه ای نیست.

زائری ادامه داد: آن چیزی که در اعتقادات شیعی به عنوان تقیه می شناسیم همین است نه اینکه برخی فکر می کنند در تقیه باید پنهان کاری کرد یا دروغ گفت، در صورتی که تقیه همین رعایت ادبیات عمومی است که آن چیزی که نباید در مجالس عمومی گفته شود گفته نشود.

اذاعه اسرار نکنید

مدیر مسئول نشریه خیمه با اشاره به تاکید روایت نسبت به حفظ اسرار گفت: تقیه چیزی است که در مجالس عمومی مطرح شود که در بسیاری از روایات با اصطلاح «اذاعه اسرا» نکنید آمده است.

این کارشناس دینی اظهار کرد: دعای رجبیه یا زیارت جامعه در آن از ادبیاتی خاص استفاده شده است که در تلویزیون نباید به صورت عمومی پخش شود.

گفتنی است؛ حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمود علوی، وزیر اطلاعات در هنگام بازدید از بیست و دومین نمایشگاه مطبوعات ضمن بازدید از غرفه ایکنا دقایقی در این کارگاه آموزشی حضور یافت.

بیست و دومین نمایشگاه مطبوعات با شعار«صداقت و شفافیت» از ۱۴ تا ۲۱ آبان‌ماه، با حضور مؤسسات مطبوعاتی، پایگاه‌های خبری و خبرگزاری‌ها در مصلی تهران برپا شده که غرفه 307 بخش دین و اندیشه به خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا) اختصاص یافته و هر روز پذیرای بازدید کنندگان خصوصا جامعه قرآنی است.

امیرمحسن سلطان احمدی