رسالتی که صاحبان قلم را مقدس می‌شمارد

به گزارش ایکنا، ۱۷ مردادماه به نام روز خبرنگار مزین بوده و قرار است در این روز تلاش‌های یک‌ساله خبرنگاران مورد تقدیر قرار گیرد؛ گرچه بسیاری بر این اعتقادند که هر روز و هر ساعت روز خبرنگار است چرا که خبرنگاران به صورت روزانه نه تنها در متن خبر‌ها هستند بلکه خود تولیدکننده خبر بوده و مشکلات جامعه را منعکس و به نمایندگی از افکار عمومی از مسئولان مطالبه‌گری می‌کنند. خبرنگاران و روزنامه‌نگاران اگرچه خود را نماینده افکار عمومی می‌دانند، اما کمتر به مشکلات خود پرداخته و در واقع خود را فدای جامعه می‌کنند.

در حال حاضر بین پنج تا شش هزار نفر خبرنگار در کشور وجود دارد که هر یک در حوزه های مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، ورزشی، حوادث، انتظامی و قضایی و حوزه‌های دیگر به کار خبررسانی مشغول هستند.

اگر بخواهیم به رسالت خبرنگاران بپردازیم باید این وظایف را در قالب وظایف کلی رسانه‌ها دید، نظریه پردازان علم ارتباطات سه وظیفه پیام رسانی، سرگرمی و انتقال فرهنگ را برای هر رسانه تعریف می‌کنند و اگر به نظر مارشال مک‌لوهان، متفکر کانادایی قائل باشیم که رسانه پیام است؛ باید گفت رسانه را چیزی جز خبرنگاران تشکیل نمی‌دهند چرا که آن‌ها هستند که از رویدا‌های مختلف پیام ساخته و از طریق کانال‌های مختلف به مردم منقل می‌کنند، اگر خبرنگار نباشد پیامی هم وجود ندارد، لذا می‌توان گفت رسانه‌ای هم وجود ندارد.

 

رسالت رسانه‌ها و خبرنگاران و حقوق آن‌ها در قانون مطبوعات ایران
وقتی نامی از خبرنگار و رسانه برده می‌شود، مردم آن‌ها را وکیلانی در مقابل مدیران و مسئولان دولت و نهاد‌های مختلف تصور می‌کنند که حقوق موکلان خود را مطالبه می‌کنند، «ادموند بروک» فیلسوف و نظریه پرداز انگلیسی در قرن هجدهم مطبوعات را رکن چهارم دموکراسی خواند چرا که موجب شفافیت حکومت‌ها در برابر مردم و تضارب آرا در جامعه می‌شوند و این اصل مهمترین رسالت رسانه‌ها می‌دانند. این موضوع در ماده دوم فصل دوم قانون مطبوعات ایران نیز تصریح شده است؛ ضمن اینکه برخی از وظایف کلی رسانه‌ها نیز که در ابتدای این گزارش بدان اشاره شد در همین فصل مورد تأکید قرار گرفته است؛ رسالتی که مطبوعات در نظام جمهوری اسلامی بر عهده دارد، عبارت است از:
الف. روشن ساختن افکارعمومی و بالابردن سطح معلومات و دانش مردم دریک یا چند زمینه مورد اشاره در ماده یک.
ب. پیشبرد اهدافی که در قانون اساسی جمهوری اسلامی بیان شده است.
ج. تلاش برای نفی مرزبندی‌های کاذب و تفرقه انگیز و قرار ندادن اقشار مختلف.
د. مبارزه با مظاهر فرهنگ استعماری (اسراف، تبذیر، لغو، تجمل پرستی، اشاعه فحشا و...) و ترویج و تبلیغ فرهنگ اصیل اسلامی و گسترش فضایل اخلاقی.
ه. حفظ و تحکیم سیاست نه شرقی ـ نه غربی.
تبصره ـ هریک از مطبوعات باید حداقل در تحقق یکی از موارد فوق الذکر سهیم و با موارد دیگر به هیچ وجه در تضاد نبوده و در مسیر جمهوری اسلامی باشد.
قانون مطبوعات ایران همان‌گونه که این رسالت‌ها برای خبرنگاران برشمرده؛ حقوقی را نیز متوجه آنان کرده است؛ در ماده سوم فصل سوم آمده است که مطبوعات حق دارند نظرات، انتقادات سازنده، پیشنهادها، توضیحات مردم و مسئولان را با رعایت موازین اسلامی و مصالح جامعه درج و به اطلاع عموم برسانند. همچنین تبصره‌ای را به آن می‌افزاید و می‌گوید: انتقاد سازنده مشروط به دارا بودن منطق و استدلال و پرهیز از توهین، تحقیر و تخریب است.

 

اما مهمترین مواد قانونی که از رسالت خبرنگاران و رسانه‌ها پشتیبانی می‌کند ماده چهارم و پنجم همین فصل است و بر آن تأکید دارد، ماده چهارم می‌گوید: «هیچ مقام دولتی و غیردولتی حق ندارد برای چاپ مطلب یا مقاله‌ای درصدد اعمال فشار بر مطبوعات برآید و یا به سانسور و کنترل نشریات مبادرت کند»، در ماده پنجم نیز تصریح می‌کند، سبب و انتشار اخبار داخلی و خارجی که به منظور افزایش آگاهی عمومی و حفظ مصالح جامعه باشد با رعایت این قانون حق قانونی مطبوعات است. ضمن اینکه در تبصره یک همین فصل متخلفان از این مواد را به انفصال از خدمات دولتی محکوم می‌کند.

 

اگرچه این دو بند به صراحت مدیران را از هرگونه فشاری بر مطبوعات نهی کرده و حتی مجازات‌هایی را نیز برای آن‌ها تعیین کرده است؛ اما در این روز‌ها آنچه بسیاری از خبرنگاران را آزار می‌دهد، فشار‌ بر آن‌ها برای عدم درج گزارش‌هایی است که برخی عملکردها را زیر سؤال برده و یا مسئولان مربوطه را به پاسخ‌گویی وا می‌دارد، یکی از این نوع فشار‌ها عدم اجازه ورود به وزارت‌خانه‌ها، اداره‌جات دولتی و یا دور کردن خبرنگاران از رودر رویی با مسئولان توسط هیئت همراه یا محافظان است. یکی از خبرنگاران روزنامه شرق به ایکنا، می‌گوید: «پس از درج گزارشی مبنی بر تخلف در رابطه با نوعی دارو از سوی وزارت بهداشت به نوعی تحریم شدم، نه تنها دیگر پاسخ پرسش‌هایم را نمی‌دهند بلکه دیگر جواب تلفن خبرنگار را نیز نمی‌دهند.»

 

این موضوع سال‌هاست که خبرنگاران مختلف را تحت فشار قرار داده و حتی گاه به شکایت از آنان در دادگاه منجر شده است؛ بسیاری از نهاد‌ها خبرنگاران را همراه خود می‌خواهند و عملا وظیفه خبرنگار را با وظایف روابط عمومی همانند می‌دانند، برخی نیز از روابط نزدیک خود با بعضی از مدیران رسانه‌ها استفاده کرده تا عملا خبرنگار را برای عدم انتشار یک خبر تحت فشار قرار دهند.

 

پیشنهاد پرداخت وجوه مالی، قولِ دادن پست دولتی یا برقراری یک رانت ویژه برای فرد خبرنگار نیز از جمله دخالت‌هایی است که خبرنگار را از وظیفه اصلی خود دور کرده و به نوعی فشار بر رسانه محسوب می‌شود تا بنیادی‌ترین رسالت‌های خبرنگاری خدشه‌دار شود.

 

مسائل رفاهی خبرنگاران
یکی دیگر از مواردی که موجب می‌شود خبرنگار نتواند به طور کامل رسالت خود را انجام دهد دغدغه‌های مالی و وضعیت معیشتی است؛ ماده ۴۶ فصل هشتم قانون مطبوعات، تصریح می‌کند؛ صاحب امتیاز و مدیرمسئول موظف هستند تمامی کارکنان نشریه را بیمه کنند تا در صورتی که به حکم دادگاه یا رأی هیئت نظارت یا به هر دلیل دیگر نشریه تعطیل شد، تازمان اشتغال مجدد طبق مقررات قانون کار حقوق قانونی آنان پرداخت شود.

 

این موضوع و مسائل بیمه‌ای یکی دیگر از مواردی است که امروزه بسیاری از خبرنگاران را تحت فشار قرار می‌دهد، برخی از رسانه‌ها که اتفاقا در میان آنان رسانه‌های دولتی نیز حضور دارند یا خبرنگاران خود را به صورت کامل بیمه نمی‌کنند و یا اینکه از بیمه آنان استنکاف کرده و بهانه‌های مختلفی مانند نبود بودجه و وضعیت نامناسب مالی و یا بهانه‌هایی مانند آزمایشی بودن کار در خبرگزاری یا نشریه و .. از بیمه کردن خبرنگار سر باز می زنند.

از سوی دیگر چند سالی است که خبرنگاری وارد مشاغل سخت شده و بنابراین بیمه آنان نیز باید تحت این نوع شغل اجرا شود، اما در حال حاضر هنوز این کار به صورت کامل انجام نشده است؛ یکی از خبرنگاران ایسنا می‌گوید: این نوعی تبعیض است که برخی خبرنگاران بیمه مشاغل سخت باشند، اما از سوی تأمین اجتماعی خبرنگاران برخی رسانه‌ها بیمه کارگری داشته باشند.

این مسائل گرچه بسیاری از روزنامه‌نگاران و خبرنگاران را آزار می‌دهد، اما همچنان اکثریت جامعه خبری، رسالت اصلی خود را در اولویت قرار داده‌اند، البته چند صباحی است که برخی به نام خبرنگاران موجب خدشه‌دار شدن چهره این صنف شریف شده و با حضور در نشست‌های مختلف و طلب هدیه یا جایزه از برگزارکنندگان نشست آبروی شغل خبرنگاری را به خطر انداخته‌اند.

 

به هر روی جامعه خبری کشور مانند هر صنفی، مشکلات خاص خود را دارد، همیشه این مشکلات برای خود خبرنگاران در رتبه‌های پایانی اولویت‌های آنان قرار دارد و خود را فدای رفع مشکلات جامعه می‌کنند، این همان ویژگی ای است که باعث شده از خبرنگاران به عنوان صاحب قلمانی مقدس نام برده شود.

انتهای پیام