منابع کلان تعادل علم از اندیشه اسلامی به دست می‌‌آید

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ مراسم افتتاحیه پنجمین کنگره بین‌‌المللی علوم انسانی اسلامی، امروز سوم آذرماه با حضور جمعی از اندیشمندان در مرکز همایش‌‌های بین‌‌المللی صدا و سیما برگزار شد.

 

حجت‌‌الاسلام سیدسعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این مراسم اظهار کرد: موضوع این جلسه پاسخی است به نیازی که امروز در مورد علم جامع داریم که بتواند به همه نیازهای جامعه توجه کند. خیلی‌‌ها اذعان کرده‌‌اند که علم جدید منجر به آرامش بشر نشده است. یکی از اندیشمندان غربی بحثی دارد و می‌‌گوید منطق هویت بشر جدید، خواب ناآرام است و انسان گرفتار خواب ناآرامی است. دلیل نیز این است که خودش را نمی‌‌تواند دریافت کند، چون هویت محصول دو فرایند است؛ یکی ارتباط با درون خود و یکی ارتباط با بیرون است. وقتی در ارتباط با درون خود دچار مشکل می‌‌شود و اختلال‌‌هایی برای فهم خود دارد، ارتباط‌‌های بیرونی نیز دچار اختلال می‌‌شود.

 

وی با طرح این سؤال که چطور می‌‌توانیم از علوم انسانی اسلامی صحبت کنیم؟ گفت: در دو ساحت می‌‌توان از علوم انسانی اسلامی صحبت کرد؛ یکی به هستی‌شناسی برمی‌‌گردد و یک نیز برمی‌‌گردد به اینکه بر مبنای این شناخت که پیدا می‌‌کنیم، چه ارائه طریقی برای زندگی کردن داریم و چه مسیری برای زندگی تعیین می‌‌کنیم. کسانی که در مقابل علوم انسانی اسلامی قرار می‌‌گیرند، استدلالشان برای اینکه نمی‌‌توانیم علوم انسانی اسلامی داشته باشیم، این است که فرد دچار یک‌‌جانبه‌‌نگری می‌‌شود.

 

عاملی تصریح کرد: برخی تفکیک می‌‌کنند که در تمام هستی‌شناسی یک علم داریم و آن علم می‌‌تواند واقعیت را بیان کند و حقیقت واقعیت را انعکاس دهد، اما در مقام سیاست‌‌گذاری و برنامه‌‌ریزی، نظام ارزشی عملکرد پیدا می‌‌کند، اما واقع این است که در هستی‌شناسی نیازمند نگرش اسلامی هستیم. هستی مخلوق خدا و دارای یک حقیقتی است که خداوند تدبیر کرده است و اگر ما از منظر خالق به آن نگاه نکنیم، دچار اختلاف در فهم می‌‌شویم.

 

داریم به قبل از دوره ظهور علوم تجربی برمی‌‌گردیم. یعنی به دورانی که از آن تعبیر به دوران طلایی اسلامی می‌‌شود. در آن دوره ما بحث از وحدت علوم و توحید در علوم را داشته‌‌ایم که پایه‌‌گذار آن را امام باقر(ع) می‌‌دانند که ایشان بود که بر منطق هستی تأکید داشت و اینکه علوم همه یک ریشه و منشأ دارند

وی در ادامه افزود: قبل از علوم تجربی، سیر تطوری در علم وجود داشته است. داریم به قبل از دوره ظهور علوم تجربی برمی‌‌گردیم. یعنی به دورانی که از آن تعبیر به دوران طلایی اسلامی می‌‌شود. در آن دوره ما بحث از وحدت علوم و توحید در علوم را داشته‌‌ایم که پایه‌‌گذار آن را امام باقر(ع) می‌‌دانند که ایشان بود که بر منطق هستی تأکید داشت و اینکه علوم همه یک ریشه و منشأ دارند که اگر به آن توجه نشود، توان دریافت حقیقت هم وجود نخواهد داشت.

 

عاملی تصریح کرد: علوم تجربی، پیوستاری از دوره روشنگری غرب است؛ دوره‌‌ای که به کمیت توجه شد و تفکر دکارتی پدید آمد که می‌‌گفت اگر یک خط‌‌کش به من بدهید، همه پدیده‌‌های هستی را اندازه‌‌گیری می‌‌کنم. علوم تجربی در بنیان خودش، ابطال‌‌پذیری را به عنوان یک اصل قرار داده و هر یافته علوم تجربی منتظر یافته علوم بعدی است و از زمانی که به یک علم آزمون شده دست می‌‌یابند، زیر پای آن سست است، چون قاعده بعدی می‌‌تواند آن را از بین ببرد. بنابراین ابطال‌‌پذیری این گرفتاری را برای علوم تجربی پدید آورده است.

 

وی در ادامه افزود: اگرچه ره‌‌یافت‌‌های خوبی در علم وجود داشته‌‌ است و توسعه علوم پزشکی و مهندسی در پرتو این علوم تجربی صورت گرفته، اما اینها یک خطای بزرگ برای فهم دارند که همان موقع یافت می‌‌شود و ممکن است بعداً صد درصد تخریب شود و دارویی که به عنوان درمان سرطان پیدا کرده‌‌اند، عامل توسعه سرطان شود. به دلیل خطاهای علوم تجربی، مسیر جدیدی به عنوان شبیه‌‌سازی هستی به وجود آمد و کسانی که به دنبال شبیه‌‌سازی هستی بودند، می‌‌گفتند در هستی قاعده‌‌ای وجود دارد که اگر آن را دریافت کنند، به علم ناب رسیده‌‌اند.

 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: بنابراین به سمت شبیه‌‌سازی هستی رفتند و مسیرهای جدید به وجود آمد و از بدن دلفین بدنه هواپیما را ساختند. اما بالاخره، در شبیه‌‌سازی هستی به خالق هستی توجه نکردند، اما به مخلوق خدا توجه کردند که این مخلوق دارای قاعده است. همچنین به سراغ فیزیک و طبیعت رفتند و شاید در داخل این طبیعت، به قاعده‌‌های خود انسان توجه نکردند که انسان نیز دارای قواعدی است که اگر آن را دریابیم، می‌‌توانیم انسان آرام را داشته باشیم.

 

دانشِ یکپارچه تأکید دارد که دانش، یک پیکره دارد و اگر امروز فهم انسان، رشته‌‌های مختلفی پیدا کرده است، مانند روانشناسی و ... ، اما این علوم به‌‌هم متصل هستند و رشته‌‌ها اگرچه یک تمرکز بینش فراهم می‌‌کنند، اما در عین حال یک کوری نیز ایجاد می‌‌کنند

وی در ادامه افزود: به هر حال، در سطح شبیه‌‌سازی هستی، به مسیر دریافت قوانین و مقررات حاکم بر هستی یا دنبال کردن حقیقت هستی در شبیه‌‌سازی هستی حرکت کردند. در موازات این رویکرد و توجه به حقیقت هستی، دانش دیگری به وجود آمد که دانش یکپارچه نام گرفت. این دانش، دانشی است که به حکمت قدیم ما برمی‌‌گردد که حکمای ما، زیست‌‌شناس و ریاضی‌‌دان و ... بودند. دانشِ یکپارچه تأکید دارد که دانش، یک پیکره دارد و اگر امروز فهم انسان، رشته‌‌های مختلفی پیدا کرده است، مانند روانشناسی و ... ، اما این علوم به‌‌هم متصل هستند و رشته‌‌ها اگرچه یک تمرکز بینش فراهم می‌‌کنند، اما در عین حال یک کوری نیز ایجاد می‌‌کنند.

 

عاملی تصریح کرد: در ذیل دانش یکپارچه، رویکرد چندرشته‌‌ای و بین‌رشته‌‌ای به موضوعات به وجود آمد و ترکیب‌‌هایی که امروز در علوم به وجود آمده است، مانند مهندسی اجتماعی، علوم زیست‌‌فناوری و مهندسی پزشکی، این ترکیب‌‌ها محصول ناتوانی است که در حوزه‌‌های رشته‌‌ای وجود دارد و اذعان به این است که باید برای فهم پدیده‌‌ها نگاه چندرشته‌‌ای داشته باشیم.

 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: در ادامه نیز جهان مجازی ایجاد شد که عرصه دوتایی‌‌های زیادی را فراهم کرده است. در حقیقت جهان دومی را ایجاد کرد که ماهیت آن به لحاظ معماری و عملکرد، با جهان اول تفاوت دارد. جهان اول یک جهان فیزیکی است، اما جهان مجازی، بنیان ماهیتی‌‌اش تبدیل آنالوگ به دیجیتال است. در حقیقت جهان ذهنی تبدیل به جهان واقعی شد. به وجود آمدن جهان مجازی نیز ضرورت نگاه یکپارچه را بیشتر کرده است. همچنین ضرورت نگاه بین‌رشته‌‌ای را زیاد کرده و نمی‌‌توانیم جدای از هم، حقایق را درک کنیم.

 

هستی دارای نظام رمزی است که رمزگشایی از این رمزهای هستی، ما را به علم یکپارچه اسلامی می‌‌رساند که ابعاد موضوع را باز می‌‌کند. پس در فهم هستی نیازمند نگرش اسلامی هستیم و هم در مسیر دادن به این انسان و نوع استفاده از این هستی نیازمند قواعد اسلامی هستیم

وی در ادامه افزود: اما علوم انسانی اسلامی، علومی است که باید بتواند به مجموعه حقایق هستی توجه کند و خدا ما را به این امر توصیه کرده است. جایی که فرمود در خلقت آسمان‌‌ها و زمین و آمد شد، شب و روز برای صاحبان خرد نشانه‌‌هایی وجود دارد. هستی دارای نظام رمزی است که رمزگشایی از این رمزهای هستی، ما را به علم یکپارچه اسلامی می‌‌رساند که ابعاد موضوع را باز می‌‌کند. پس در فهم هستی نیازمند نگرش اسلامی هستیم و هم در مسیر دادن به این انسان و نوع استفاده از این هستی نیازمند قواعد اسلامی هستیم. وقتی که این سرمایه را استفاده نمی‌‌کنیم، نتیجه‌‌اش اختلاف‌‌هایی است که به وجود آمده و خواب ناآرامی که انسان گرفتارش شده است که محصول از بین بردن تعادل علم است. منابع کلان رسیدن به تعادل علم نیز از اندیشه اسلامی و الهی به دست می‌‌آید.

 

عاملی در پایان اظهار کرد: این علم در جزئیات خود دنیایی از تنوعات را دارد، اما داخل در این هستی‌شناسی و بهره‌مندی از هستی انسان که خدا خلق کرده است و هستی طبیعی که خدا خلق کرده است، باید حرکت کند و اگر هستی را درست فهم کند، راهبردهایش نجات‌بخش بشر خواهد بود.