حقیقت انس با قرآن و برکات ماه رمضان
بخش اعظم برکات ماه رمضان، در رابطه با قرآن است؛ در این ماه باید بذر دستورهاى نورانى قرآن را در مزرعه دلها بکاریم تا رشد و نمو کند و سرانجام میوه قرآن را در این ماه براى غذاى روح برگیریم و قوت قلب‌مان را در پرتو برکات قرآنى این ماه، بیمه کنیم و چنین بهرهبردارى جز از راه انس حقیقى با قرآن به دست نخواهد آمد.
به گزارش ایکنا از فارس، لیلی رشیدی از فعالان قرآنی استان فارس در یادداشتی نوشت: ماه مبارک رمضان، ماه تولد قرآن، ماه انس با قرآن، ماه بهار قرآن و ماه شناخت عملى از قرآن است. ماهی که شب قدر آن قرآن از لوح محفوظ بر قلب وسیع و نورانى بزرگ‌ترین پیامبران منعکس شد، ماهى که همه ما با روزه گرفتن و عبادت و مناجات و دعا، با زمینه‌سازى و آمادگى معنوى به استقبال دریافت قرآن مى‌رویم و مى‌خواهیم در پرتو آثار پربرکت روزه خالص و عبادت‌ها و دعاهاى همراه آن، رابطه خود را با قرآن نزدیک‌تر کنیم و تصمیم بگیریم که خط رابط ما با قرآن همواره استوارتر و محکم‌تر شود.
از این‌رو باید گفت که بخش اعظم برکات ماه رمضان، در رابطه با قرآن است؛ در این ماه باید بذر دستورهاى نورانى قرآن را در مزرعه دلها بکاریم تا رشد و نمو کند و سرانجام میوه قرآن را در این ماه براى غذاى روح برگیریم و قوت قلب‌مان را در پرتو برکات قرآنى این ماه، بیمه کنیم و چنین بهرهبردارى جز از راه انس حقیقى با قرآن به دست نخواهد آمد.
امروزه انسان در معرض آماج حملات روحی و روانی قرار دارد و نگرانی‌های فراوانی او را احاطه کرده، وحشت تنهایی در همه حال انسان را تنها نمی‌گذارد. او به شدت نیازمند انیس و مونس است که در کنار او آرامش یابد. نگرانی شدید او از تنهایی و بی‌کسی، در همه حوادث دوران زندگی، روح و روان او را می‌آزارد. قرآن کریم مونسی است که در شرایط عادی و نیز در بحران‌ها و سختی‌های زندگی می‌تواند بهترین همدم انسان باشد؛ امام سجاد(ع) می‌فرماید: «لَوْ مَاتَ مَنْ بَینَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَمَا اسْتَوْحَشْتُ بَعْدَ أَنْ یکُونَ الْقُرْآنُ مَعِی؛ اگر همه مردم ما بین مشرق و مغرب بمیرند و هیچ موجودی بر روی زمین زنده نماند و من تنها باشم، وقتی قرآن با من باشد، هرگز از تنهایی وحشت نمی‌کنم.»
در اینجا پرسیده مى‌شود که حقیقت انس با قرآن چیست که انسان را این‌گونه استوار و نیرومند مى‌کند و هرگونه اضطراب و تنش را از او دور مى‌کند.
قرآن مایه حیات روحانی و جسمانی و زندگی فردی و جمعی مسلمانان است، زیرا این صحیفه الهی چراغی است که روشنی آن کم نخواهد شد و بنیانی است که پایه‌های آن هرگز متزلزل نمی‌شود. این کتاب مقدس سرچشمه علوم اسلامی است از چهارده قرن پیش، رسالت زندگی را در ابعاد مختلف زندگی بشر آغاز کرد و تا ابد ادامه خواهد داد. به این جهت شناخت قرآن و انس با آن برای هر فرد مسلمان خصوصاً نسل جوان که با اندیشه‌های نو سروکار دارند امری حیاتی به نظر می‌رسد و این ضرورت از این جهت است که قرآن منبع اصلی دین و ایمان و فرهنگ معنی‌بخش زندگی، مادی و معنوی انسان‌هاست؛ در این میان آنچه اهمیت دارد چگونگی انس با قرآن این منشور هدایت‌بخش است در واقع انسان باید قرآن‌گرا باشد، تمام امور خود را به قرآن پیوند دهد و قرآن را جز باورهای درونی خود بداند.
آثار انس با قرآن
1- ایجاد زمینه تفکر و اندیشه در کارها: کسی که با قرآن مأنوس شد هرگز خودسرانه و عجولانه تصمیم نمی‌گیرد و دچار شکست نمی‌شود.
2- آینده‌نگری و مال‌‌اندیشی: شخص مأنوس با قرآن با امید به آینده به‌دنبال اهداف خود حرکت می‌کند و موفقیت همواره با اوست.
3- انس با قرآن موجب خودسازی، از بین رفتن خودبینی، حب دنیا و کلیه صفات منفی و زشت و نامیمون می‌شود زیرا قرآن این‌گونه صفات ناپسند را محکوم می‌کند.
4- انس با قرآن نگرشی نو بر عالم خلقت از کران تا کران را ایجاد کرده و او را به حقایق رهنمون می‌کند تا راز خلقت پدیده‌ها را کشف کند.انسان مأنوس با قرآن انسانی است که چشم بصیرت یافته و خود را می‌شناسد.
5- افزایش ایمان: مؤمنانی که از تلاوت آیات وحی لذت می‌برند طبق وعده خداوند نورانیت می‌یابند و ایمانشان کامل می‌شود. مؤمنان، تنها کسانی هستند که هرگاه نام خدا برده شود، دل‌هاشان ترسان می‌شود و هنگامی که آیات او بر آنها خوانده می‌شود، ایمانشان فزون‌تر می‌شود و تنها بر پروردگارشان توکل دارند.
6- نورانیت فضای زندگی: رسول خدا(ص) فرمود: «خانه‌های خود را با تلاوت قرآن، نورانی کنید و خانه‌هایتان را چون قبرستان قرار ندهید.»
7- بصیرت و آگاهی: شخصی که بصیر نباشد و راه و چاه را در پیچ و خم حوادث تشخیص ندهد، هرگز نمی‌تواند به سر منزل مقصود برسد. برای همین، زندگی با آیات قرآن برای همه انسان‌ها آگاهی بخش و بصیرت افزاست و مانند چراغ راه، روشنی‌بخش است.
آداب انس با قرآن
1- رعایت حق تلاوت: یکی از مهمترین شیوه‌های انس با قرآن رعایت حق تلاوت است که در قرآن فرموده: «کسانی که کتاب آسمانی به آنها داده‌ایم آن‌را چنانکه شایسته آن است می‌خوانند، آنها به پیامبر اسلام ایمان می‌آورند و کسانی که به او کافر شوند، زیانکارند.»
2- رعایت حرمت قرآن: پیامبر(ص) فرمود: «یا حملة القرآن! تحبّبوا إلی اللَّه بتوقیر کتابه، یزدکم حبّا و یحببکم إلی خلقه؛ ای حاملان قرآن، با نگاه داشتن حرمت قرآن، خود را محبوب خدا سازید، که در این صورت، بیشتر شما را دوست خواهد داشت و محبوب مردمانتان خواهد ساخت.»
3- رعایت ترتیل: خداوند در قرآن فرموده است: «وَ رَتِّلِ الْقُرآنَ تَرتیلاً و قرآن را با دقت و تأمل بخوان، ترتیل در قرآن، خارج کردن کلمه از دهان با سهولت و به شیوه درست است، که از آداب قرائت است.»
4- با صوت زیبا خواندن: پیامبر(ص) فرمود: «لِکُلِّ شَی ءٍ حِلْیةٌ وَ حِلْیةُ الْقُرْآنِ الصَّوْتُ الْحَسَن؛ هرچیزی زینت و آرایشی دارد و زینت قرآن هم با صوت زیبا خواندن است.»
5- مداومت بر انس: امام صادق(ع) فرمود: «فردی سوره‌ای از قرآن را فراموش می‌کند، روز قیامت همان سوره در درجه‌ای از درجات بر او مشرف می‌شود و می‌گوید: السلام علیک. او در پاسخ می‌گوید: و علیک السلام، تو کیستی؟ می‌گوید: فلان سوره‌ای هستم که مرا واگذاشتی و ترکم نمودی، اگر نگاهم می‌داشتی تو را به این درجه میرساندم.
مراحل انس با قرآن
در اینجا ما از مرحله پایین انس با قرآن آغاز می‌کنیم و به‌سوی کامل‌ترین مرحله انس پیش می‌رویم که ان‌شاء‌الله به همه مراحل زیر توفیق یابید.
1- نگهداری در خانه: امام صادق(ع) فرمود: «إنَّهُ لَیعْجِبُنِی أَنْ یکُونَ فِی الْبَیتِ مُصْحَفٌ یطْرُدُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ الشَّیاطِین؛ من خوش دارم قرآنی در خانه باشد و خداوند شیاطین را به واسطه آن از خانه دفع کند.»
2- نگاه به خطوط قرآن: کمترین مرحله انس با قرآن، نگاه کردن روزانه به قرآن است که همین نگاه کردن بدون خواندن، جزو عبادات مستحبی محسوب شده و ثواب دارد. پیامبر(ص) در این باره فرمود: «النَّظَرَ فِی الْمُصْحَفِ مِنْ غَیرِ قِرَاءَةٍ عِبَادَة؛ نگاه کردن به خطوط قرآن بدون خواندن آن عبادت است.»
3- سکوت هنگام قرائت: خداوند متعال از دیگر مراحل انس با قرآن را رعایت سکوت، هنگام قرائت آن بیان می‌کند و دستور می‌دهد که: «وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْءَانُ فَاسْتَمِعُواْ لَهُ وَ أَنصِتُواْ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُون؛ هنگامی که قرآن خوانده شود، گوش فرا دهید و خاموش باشید شاید مشمول رحمت خدا شوید.»
4- استماع تلاوت قرآن: از مراحل مهم انس با قرآن گوش دادن به تلاوت قاری است که برکات مادی و معنوی فراوانی به همراه دارد که ما تنها به نقل یک روایت بسنده می‌کنیم؛ حضرت علی بن الحسین(ع) فرمود: هرکس تنها یک حرف از قرآن را گوش کند هر چند آن‌را قرائت نکند، خداوند برای او یک حسنه می‌نویسد و یک گناه از او محو می‌کند و یک درجه بالایش می‌برد.
5- تلاوت با نگاه و بدون تلفظ: امام سجاد(ع) در روایتی می‌فرماید: «مَنْ قَرَأَ نَظَراً مِنْ غَیرِ صَوْتٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ سَیئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً؛ هرکس با نگاه و بدون صوت و تلفظ، قرآن بخواند، خداوند برایش در برابر هر حرفی حسنه‌ای می‌نویسد و گناهی را از او محو می‌کند و درجه او را بالا برد.
6- قرائت از روی مصحف: قرائت قرآن مرحله‌ای از مراحل انس با قرآن است، اما کامل نیست. قرائت ممکن است از روی مصحف باشد و ممکن است ازحف حفظ، حضرت خوانده شود. رسول خدا(ص) فرمود: «لَیسَ شَی ءٌ أَشَدَّ عَلَی الشَّیطَانِ مِنْ قِرَاءَةِ الْمُصْحَفِ نَظَرا؛ هیچ چیزی بر شیطان دشوارتر از قرائت قرآن از روی آن نیست.»
7- تلاوت قرآن: تلاوت قرآن، متابعت از قرآن در قرائت و دنبال کردن معانی و پیروی در عمل است؛ پس هر تلاوتی، قرائت است، اما هر قرائتی تلاوت نیست؛ اصولا تلاوت در مواردی به‌کار می‌رود که مطالب قرائت شده، وجوب پیروی را در پی آورد. خداوند می‌فرماید: «الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ؛ کسانی که به آنان کتاب دادیم آن را به حق تلاوت می‌نمایند، چراکه به آن ایمان دارند.»؛ رسول خدا(ص) هم در معنای تلاوت در این آیه فرمود: «حق تلاوت، یعنی پیروی راستین در عمل و تبعیت راستین از فرامین قرآن.»
8-تدبر در آیات: از مراحل بالای انس با قرآن تدبر در آیات قرآن است، که قرآن آن را از جمله وظایف انسان به‌شمار آورده است. در تلاوت آیات قرآن هرگز نباید بدون تدبر و تأمل رد شد؛ زیرا با تدبر در آیات قرآن، آنها خودشان را نمایان می‌کنند. تدبر در آیات هرگز معطل شدن و توقف بی‌حرکت و تفکر نیست؛ تدبر در آیات قرآن در واقع تفسیر آیات به آیات دیگر است، تطبیق آیات با یکدیگر و توأم با حرکت فکری است. در أثر تدبر در آیات هم‌سویی و هماهنگی معانی و معارف آنها نمایان می‌شود؛ آنگاه انسان می‌تواند به معانی اصیل و ناب آیات قرآن دست یابد، البته لازم است تدبر در آیات قرآن با فکر خالص و با ذهن خالی و دلی پاک و همراه با تعقل، انجام شود. از آیات ظاهر می‌شود که تدبر در آیات از طریق قلب پاک و عقل ناب به عمل می‌آید.
9- حفظ قرآن: حفظ قرآن از مراحل انس با قرآن است. امام صادق(ع) فرمود: «الْحَافِظُ لِلْقُرْآنِ الْعَامِلُ بِهِ مَعَ السَّفَرَةِ الْکِرَامِ الْبَرَرَة؛ کسی که قرآن را حفظ و از بر نماید و عامل به‌دستورهای آن باشد، در آخرت با فرشتگان نیکوکار و ارجمندی که واسطه میان خداوند و پیامبران هستند محشور می‌شود.»؛ بر اساس این روایت قاریان، تالیان، حافظان و حاملان قرآن توصیه به عمل شده‌اند و با حفظ قرآن بدون عمل، انس با قرآن معنا ندارد.
10- عمل به آیات: این مرتبه، کامل‌ترین مرتبه انس با کلام خداست که در آیات و روایت بیشترین تأکید روی آن شده است. امام صادق(ع) در سخن گهرباری به لزوم عمل به آیات قرآن پرداخته و فرموده است: «عَلَیکُمْ بِالْقُرْآنِ فَمَا وَجَدْتُمْ آیةً نَجَا بِهَا مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ فَاعْمَلُوا بِهِ وَ مَا وَجَدْتُمُوهُ مِمَّا هَلَکَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ فَاجْتَنِبُوهُ؛ بر شما باد انس با قرآن، پس هنگام تلاوت هر آیه‌ای یافتید که کسانی پیش از شما با عمل به آن نجات یافته‌اند، شما هم به آن عمل کنید و هر آیه‌ای را مشاهده کردید که بیانگر عوامل هلاکت و نابودی پیشینیان است، شما هم از آن عوامل پرهیز کنید.»
