نقد مطالعات قرآنی مستشرقان در کلان‌پروژه «قرآن و مستشرقان»
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: در کلان‌پروژه «قرآن و مستشرقان»، مطالعات قرآنی مستشرقان که براساس مبانی فکری این افراد انجام شده است، با روش‌های علمی و منطقی از سوی اساتید حوزوی آشنا به زبان انگلیسی نقد می‌شود.
حجت‌الاسلام محمدعلی مبینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، درباره پروژه «قرآن و مستشرقان»، اظهار کرد: مستشرقان در مطالعات خود راجع به فرهنگ و تمدن شرق مطالعات قرآنی نیز انجام داده و در این زمینه کتاب تألیف کرده‌اند. برخی از آنها در این خصوص نگاه همدلانه و موافق دارند و برخی نیز براساس روش‌های خود نقدهایی به اصالت قرآن وارد و در خصوص موضوعات مختلف اظهارنظر کرده‌اند. بنابراین، پژوهشکده فرهنگ و قرآن یکی از رسالت‌های اصلی خود را بررسی پژوهش‌های قرآنی مستشرقان و نقد آنها با روش علمی و منطقی قرار داده و هدف از پروژه موردنظر نیز نقد مطالعات قرآنی مستشرقان از سوی اساتید حوزوی آشنا با زبان انگلیسی است که ماحصل تحقیقات آنها به‌صورت مقاله و پروژه منتشر می‌شود و در حال حاضر نیز بخشی از این تحقیقات آماده انتشار است.
وی افزود: پروژه قرآن و مستشرقان از چهار سال پیش به‌صورت جدی فعال شده و اعضای هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و برخی محققان از خارج از این پژوهشگاه در این پروژه مشغول به کار هستند. پروژه مذکور همچنان ادامه دارد و قدم‌های اولیه آن برداشته شده و هدف ما این است که تحقیقات به سطحی برسد که در مراکز بین‌المللی قابل عرضه باشد، به زبان انگلیسی و عربی ترجمه شود و حوزه علمیه قم در این زمینه مرجعیت پیدا کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: شکل‌گیری این پروژه از این نیاز و ضرورت ناشی می‌شد که مستشرقان براساس مبانی فکری و روش‌های مدنظر خود به سراغ قرآن می‌روند و شبهاتی مطرح می‌کنند، مثلاً در خصوص اصالت قرآن، چنانکه راجع به کتاب مقدس خودشان تحقیق کرده‌اند، قرآن را نیز با همان سبک مورد مطالعه قرار می‌دهند و اصالت آن را زیر سؤال می‌برند، مثل اینکه می‌گویند قرآن برگرفته از فرهنگ جاهلی یا فرهنگ صدر اسلام یا اقتباسی از کتاب مقدس است. بنابراین، ضرورت ایجاب می‌کند ما که معتقد به اصالت و وحیانیت قرآن هستیم، در مقابل این شبهات موضع‌گیری کاملاً علمی و منطقی داشته باشیم. هدف ما کار علمی است و دست‌اندرکاران پروژه نیز با روش‌های علمی به نقد مطالعات مستشرقان می‌پردازند و این نکته‌ای حائز اهمیت در خصوص اصالت و وحیانیت قرآن و معرفی آن در مجامع بین‌المللی است.
حجت‌الاسلام مبینی بیان کرد: مبانی فکری مستشرقان در خصوص مطالعه قرآن بر این اساس بنا شده که قرآن کتابی حاصل تلاش بشر است، لذا سعی می‌کنند شواهدی مبنی بر ارتباط قرآن با کتاب مقدس بیابند و می‌گویند پیامبر(ص) با کتاب مقدس آشنا بوده و قرآن را از آن اقتباس کرده است. آنها داستان‌های مشترکی را که در کتاب مقدس و قرآن وجود دارد، مثال می‌آورند و چون قرآن متأخر از کتاب مقدس است، آن را اقتباس‌یافته از کتاب مقدس می‌دانند. محققان فعال در پروژه همین مسائل را مدنظر قرار می‌دهند و دلایل خودشان را در نقد مطالعات قرآنی مستشرقان ذکر می‌کنند. نکته‌ای که لازم است ذکر شود، اینکه فقط ما نیستیم که مطالعات قرآنی مستشرقان را نقد می‌کنیم، بلکه نسل جدید مستشرقان نیز مطالعات نسل قبلی را نقد می‌کنند و این مطالعات را اصلاً قابل دفاع نمی‌دانند.
وی ادامه داد: از طرف دیگر، همه مستشرقانی که وارد این حوزه از مطالعات شده‌اند، هدف یکسانی نداشته‌اند. یکی از اهداف آنها، استعماری بوده و چون نگاه استعماری به شرق داشته‌اند، در راستای برهم زدن اعتقادات و فرهنگ‌های موجود در شرق تلاش می‌کردند. حتی برخی از آنها در ازای زیر سؤال بردن اعتقادات شرقی‌ها و مسلمانان، پول دریافت می‌کردند. سعی ما بر این است که به‌صورت منصفانه به نقد دیدگاه‌های مستشرقان بپردازیم و به‌صورت علمی و منطقی نشان دهیم که پژوهش‌های آنها دچار اشکال است، چنانکه برخی مستشرقان جدید نیز همین مسیر را طی کردند و حتی برخی از آنها مایل نیستند که مستشرق نامیده شوند، به‌دلیل همین رویکردهای خصمانه و غیرعلمی مستشرقان قبلی که در قالب‌های به‌ظاهر علمی، سعی در آسیب زدن به بنیه‌های اعتقادی مسلمانان داشتند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اضافه کرد: برای انجام پروژه، دوره‌های پنج ساله در نظر گرفته‌ایم، ولی این‌طور نیست که تمام نتایج تحقیقات در آخر کار منتشر شود و هر بخش از پروژه که به اتمام برسد، نتایجش در قالب مقاله یا کتاب منتشر می‌شود؛ کما اینکه کارهای اولیه که سه عنوان کتاب را شامل می‌شود، در مرحله انتشار قرار دارد. علاوه بر این، محققان پروژه در نشست‌ها و کرسی‌های علمی مطالب خود را عرضه می‌کنند و مورد بحث و بررسی قرار می‌دهند. یکی از کتاب‌هایی که تمام مراحل آماده‌سازی خود را گذرانده و به‌زودی منتشر می‌شود، «رابطه قرآن و کتاب مقدس؛ بررسی و نقد دیدگاه آنجلیکا نویورت» از حجت‌الاسلام سیدحامد علیزاده موسوی است. کتاب‌های «خلق قرآن از منظر ولفسن» از علیرضا اسعدی و «خدا در قرآن و کتاب مقدس؛ بررسی و نقد آرای آرمسترانگ و دونیز ماسون» از حجت‌الاسلام سیدمحمد اکبریان نیز در مرحله ویراستاری قرار دارد و به‌زودی منتشر می‌شود. این کتاب‌ها را پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر می‌کند.
وی به راه‌اندازی هسته‌ای علمی متشکل از محققان جوان و آشنا به زبان‌های انگلیسی و عربی اشاره کرد و گفت: هدف از راه‌اندازی این هسته، انجام یک‌سری پژوهش‌های گروهی است که براساس آن، هر یک از اعضای این هسته موضوعی را به دست گرفته و در جلسات هفتگی شرکت می‌کنند. وقتی کارهای اولیه به زبان فارسی آماده شد، آنها را به زبان انگلیسی ترجمه می‌کنیم و هر یک از اعضا که موضوعی را انتخاب کرده‌اند، موظف هستند با یکی از مراکز خارجی مرتبط با این موضوعات یا شخصیت‌های خارجی صاحب‌نظر در این خصوص، از طریق ایمیل ارتباط برقرار کرده و با آنها مشورت کنند تا به‌تدریج زمینه تشکیل جلسات و نشست‌های علمی برای نقد و بررسی موضوعات میان محققان ما و محققان غربی فراهم شود. به این ترتیب، هسته علمی ما به مجامع علمی خارجی معرفی و کتاب‌های منتشره نیز به زبان انگلیسی منتشر می‌شوند.
حجت‌الاسلام مبینی اظهار کرد: نقد مطالعات قرآنی مستشرقان در زمینه عصمت پیامبر(ص)، رابطه قرآن و فلسفه با تأکید بر مطالعات قرآنی مستشرقان، معارف اخلاقی قرآن از دیدگاه مستشرقان، نقد دیدگاه مستشرقان درباره اسطوره‌انگاری گزاره‌های تاریخی قرآن و نقد مطالعات قرآنی مستشرقان در خصوص معجزات پیامبر اکرم(ص)، از جمله مباحثی است که در دستورکار کلان‌پروژه قرآن و مستشرقان قرار دارد. علاوه بر این، در پرتال جامع علوم و معارف قرآن، بخش ویژه قرآن و مستشرقان نیز طراحی شده است که دستاوردهای علمی و پژوهشی این پروژه شامل چکیده کتاب‌ها و نحوه خرید آنها، گزارش جلسات علمی و مقالات منتشره در آن بارگذاری می‌شود. ضمن اینکه نسخه الکترونیکی کتاب‌ها نیز آماده شده و در کتابخانه پژوهان در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.
انتهای پیام
