حضور نداشتن در مناسک نافی عبادت عمیق نیست / تجربه آرامش جمعی به کمک رسانه‌ها

مهرداد کاظم‌زاده عطوفی، رئیس مرکز تحقیقات سلامت معنوی دانشگاه علوم پزشکی ایران و معاون دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی ایران، در گفت‌وگو با ایکنا، به این سؤال پاسخ داد که عدم برگزاری مراسم دعای گروهی در شب‌های قدر چه تأثیری بر احساسات معنوی مردم می‌گذارد و گفت: عبادت و نیایش در مجموع امری فردی است و همه می‌دانیم که وقتی در مقام رابطه با خداوند متعال قرار می‌گیریم (با واسطه یا بدون واسطه) روان خودمان را به خداوند متعال متصل می‌کنیم و در ذهن ما یک رابطه برقرار می‌شود که در اثر آن رابطه احساس قدرت، امنیت و پیامد آن احساس آرامش می‌کنیم.

وی ادامه داد: زمان‌هایی هم که تحت فشار روانی قرار می‌گیریم (چه عوامل فشار روانی شخصی و چه عواملی که در اجتماع فراگیر است) به درگاه خداوند متعال پناه می‌بریم که پناه بردن به درگاه خداوند از نظر روانشناختی دو وجه دارد. یک وجه آن رفتاری است که از طریق آن با خدای خودمان که آگاه، رحمان، رحیم، حامی و صاحب قدرت است گفت‌وگو و درد و دل می‌کنیم؛ مطالعات نشان می‌دهد افرادی که توان این را دارند که احساسات خود را بیان کنند به خصوص با مرجع قدرت(خداوند)، با کاهش فشار روانی مواجه می‌شوند و سیستم عصبی آنها آرامتر و ذهنشان راحت‌تر می‌شود.

تجربه شادابی پس از برقراری ارتباط با خدا

این متخصص روانشناسی بالینی تصریح کرد: مطالعات نشان می‌دهد این افراد توان این را دارند که بعد از برقراری ارتباط و سخن گفتن با مرجع قدرت تجربه شادابی داشته باشند.

وی در خصوص بعد دوم پناه بردن به خداوند، گفت: بعد دوم که در واقع جنبه فعالیت‌های دینی قوی‌تری دارد این است که ما در ذهن خودمان این باور را داریم که خداوند به واسطه ذی قدرت بودن مطالب و مشکلات ما را می‌شنود و به ما کمک می‌کند تا در سایه تلاش خودمان مشکلات حل شود. به همین واسطه در ذهن هر فردی امید ایجاد می‌شود و این امید می‌تواند منشأ انگیزشی ایجاد و باعث حرکت کردن به سمت رفع مشکلات شود.

تأثیر روانشناختی بیشتر دعاهای جمعی

وی با اشاره به شرایط خاص دو سال اخیر و عدم برگزاری مراسم‌ گسترده دعا، گفت: در دو سال اخیر به دلیل شرایط کرونا امکان تجمع افراد در موقعیت‌هایی که دعا و نیایش به صورت جمعی برگزار می‌شود، محدود است. مطالعات نشان می‌دهند نیایش‌هایی که به صورت جمعی انجام و تحت برنامه‌های راهبری هستند، یعنی فردی نیایش‌ها را راهبری و گفت‌‌وگوهای نیایشی را تسهیل می‌کند، میزان تأثیرات روانشناختی بیشتری دارند.

رئیس مرکز تحقیقات سلامت معنوی دانشگاه علوم پزشکی ایران اضافه کرد: در موقعیت‌های گروهی نیایش، افراد احساس هم‌نوایی و رنج مشترک می‌کنند و تجربه امید مشترک دارند. خود حضور در جمع جنبه حمایت اجتماعی، عاطفی و روانی را توسعه می‌دهد. به واسطه همین، حضور در مناسک و مراسم دینی از منظر روانی بسیار کمک کننده است.

وی افزود: ولی وقتی مردم از این مناسک گروهی به دلیل شرایطی محروم می‌شوند، این محروم شدن نافی اثربخشی دعاها نیست. به هر حال دعا و نیایش یک امر شخصی است، حتی اگر در یک مراسم گروهی مثل مراسم شب‌های قدر همنوایی گروهی در ما حس بهتری ایجاد کند، بازهم اگر خودمان حضور ذهنی داشته باشیم در حال صحبت با خدا هستیم و علی‌رغم حضور در جمع کاملاً در رابطه ذهنی شخصی با خداوند قرار داریم و گاهی این ارتباط چنان عمیق می‌شود که حتی متوجه اطرافیانمان نمی‌شویم.

عدم حضور در مراسم جمعی نافی عبادت عمیق نیست

کاظم‌زاده عطوفی تصریح کرد: پس عدم حضور در مراسم جمعی نافی عبادت و ارتباط عمیق با خدا نیست و مؤمنان نباید نگران عدم حضور در مراسم جمعی عبادات باشند، چراکه در هر حالی امکان ارتباط با خدا را داریم.

وی در پایان گفت: استفاده از فضای مجازی و استفاده از رسانه‌های فراگیر راهکاری است که می‌تواند ما را در فضای جمعی قرار دهد. زمانی هم که کرونا وجود نداشت رسانه‌های جمعی این امکان را فراهم کرده بودند که ما احساس حضور در جمع را داشته باشیم و همان تجربه آرامش را به دست آوریم.