حاشیه‌های همایش خادمان قرآن به مجمع مشورتی کشیده شد / اصلاحات در سازوکار انتخاب خادمان همراه با بررسی روند گذشته

به گزارش خبرنگار ایکنا، در صد و شانزدهمین جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی که به صورت نیمه حضوری و به منظور بررسی چهار دستور با تلاوت سیدعلی سرابی آغاز شد، حاشیه‌های به وجود آمده در بیست و ششمین همایش تجلیل از خادمان قرآن کریم مورد بحث و بررسی اعضا قرار گرفت.

در ابتدای این بخش که بیشترین زمان جلسه را به خود اختصاص داد، سرابی، قائم مقام شورای عالی قرآن توضیحات کاملی در مورد روند انتخاب و معرفی خادمان قرآن کریم ارائه داد، اما رسانه‌ها را از انتشار این مطالب بر حذر داشت. سرابی در مجموع به شائبه‌های به وجود آمده در مورد انتخاب معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، خادم برگزیده در بخش هنری، معرفی سرمایه‌گذار نرم‌افزار ریاض‌النغم به عنوان خادم قرآن و نیز انتقادهای وارد شده به ساختار انجمن پاسخ داد و نقدهای وارده به این موضوعات را وارد ندانست.

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در مورد انتخاب خود به عنوان خادم قرآن در زمان مسئولیتش در وزارت ارشاد گفت: بحث انتخاب بنده به عنوان خادم قرآن دو سال قبل از اینکه در وزارت ارشاد مسئولیت داشته باشم و در زمان مسئولیت جناب آقای محمدعلی خواجه‌پیری صورت گرفت، اما جوایز خادمان در آن سال پرداخت نشده و مراسم نیز برگزار نشد. بر حسب اتفاق مراسم با دو سال تأخیر و زمانی که مسئولیت داشتم برگزار شد.

وی افزود: زمانی هم که آقای خواجه‌پیری به عنوان خادم قرآن معرفی شدند، ایشان هم مسئولیتی در وزارت ارشاد نداشتند. با این وجود کسی که مسئولیتی در وزارت ارشاد داشته باشد، محل نقد واقع شده است، البته توجیه این است که آن فرد در بحث انتخاب خادمان قرآن تعیین‌کننده نبوده است؛ اما ممکن است زمینه‌هایی باشد. با توجه به این موارد برای دوری از هر نوع شائبه‌ای باید بیشتر توجه کنیم و اینکه مسئول یک کارگروه تخصصی انجمن خادمان، در رسانه ملی حرف‌های خاصی مطرح کند، خیلی سنگین است و تجربه گرانسنگی را برای همه ما رقم زد.

حسین خاکساری‌هرندی، مدیر عامل اتحادیه مؤسسات قرآنی ـ مردمی استان اصفهان نیز در این بخش به بیان نکات کوتاهی پرداخت و گفت: اینکه در مراسم خادمان قرآن به فعالان قرآنی شهرستان‌ها توجه زیادی نمی‌شود جای سوال است. هر چند مراکز استانی اقدام به معرفی این افراد می‌کنند، اما در تهران توجهی نمی‌شود.

وی با اشاره به اینکه در بحث خادمان قرآن شفاف‌سازی وجود ندارد، افزود: در شهرهای دور فعالان قرآنی گمنامی حضور دارند که بدون هیچ چشمداشتی به خدمت در عرصه قرآن مشغول هستند.

در ادامه محمدمهدی عزیززاده، نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این جلسه و مدیرکل دبیرخانه کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم نیز به ارائه یک پیشنهاد پرداخت و گفت: با توجه به اینکه عنوان خادمان قرآن کریم یک عنوان ترویجی و مشوق جریان خدمتگزاری به قرآن است و از سوی دیگر یک رویداد ملی است، پیشنهاد می‌دهم آیین‌نامه انتخاب خادمان بعد از تدوین در انجمن جهت اتقان بیشتر به تصویب کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبیلغی و ترویجی قرآن کریم نیز برسد تا اتقان بیشتری داشته باشد.

در بخش دیگری از این نشست حجت‌الاسلام محمدی به بحث بین‌المللی شدن معرفی خادمان قرآن اشاره و اظهار کرد: عنوانی که برای این خادمان و انجمن آن ثبت شده است انجمن خادمان قرآن جمهوری اسلامی ایران است، اما می‌توان آن را به انجمن خادمان قرآن جهان اسلام یا مسلمان تغییر داد.

محمدی در ادامه به بیان چهار نکته در مورد انجمن خادمان قرآن کریم که لازم است هرچه زودتر مورد بررسی قرار بگیرد پرداخت و افزود: نخستین موضوعی که انجمن باید به آن بپردازد بحث جایگاه حقوقی آن است که هرچه سریع‌تر باید تأیید شود. تدوین سازوکار تعیین و انتخاب خادمان قرآن کریم موضوع دیگری است که ضروری است، مورد توجه قرار گیرد. البته در گذشته این سازوکار وجود داشته است، اما باید به گونه‌ای باشد که شاهد کمترین نقدها و ایجاد حاشیه‌ها در آن باشیم.

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به اینکه بازنگری روندها و اشکالاتی که در گذشته بوده است یکی دیگر از موضوعات مورد نیاز برای پیگیری از سوی انجمن است، گفت: بحث شفاف‌سازی فرایندها و روندها و لزوم پاسخگویی یک مرجع مشخص در مورد این فرایندها نیاز دیگری است که می‌تواند از بسیاری از حاشیه‌ها جلوگیری کند.

وی اظهارکرد: فارغ از اشکالات، باید روند به گونه‌ای پیش برود که نکات قابل توجه اصلاح شود تا کمتر با این حواشی مواجه باشیم و از آن طریق این مسیر بسیار عالی و خوب را ادامه دهیم. خادم قرآن شدن عنوان مهمی است و همه دوست دارند به آن برسند، حداقل کاری که می‌توان برای خادمان انجام داد هم همین کار است. انجمن خادمان، جایگاه فاخر و والایی است که شکل گرفته و با امضاء رئیس جمهور ابلاغ می‌شود و این مراسم جایزه مادی نسبتاً خوبی نسبت به دیگر جوایز حوزه قرآن را دارد.

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این نشست، رضا سلامت‌پناه، معاون مطالعات راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به جریان رسانه‌ای نسبتاً وسیع حاشیه‌های خادمان قرآن، گفت: متأسفانه در این جریان دیدیم که پاسخگویی به حداقل رسید و هیچکس مسئولیت این مسئله را بر عهده نگرفت. نه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پای کار آمد تا توضیحی بدهد و نه انجمن خادمان در این مسئله ورود پیدا کرد تا اینکه معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد در یکی از رسانه‌ها از سه شخصیت که تمام کارهای انتخاب و معرفی خادمان قرآن کریم را انجام داده‌اند، نام برد. این نشان می‌دهد باید مسئولیت‌پذیری در این جریان مؤثرتر دیده شود.

وی بی‌اطلاعی مسئولان و رؤسای برخی کارگروه‌ها از روند انتخاب و معرفی خادمان قرآن در این دوره را یکی دیگر از نقدهای وارده به این مراسم برشمرد و افزود: در این سال‌ها حتی اگر یک جشنواره بسیار کوچک در منطقه کوچکی برگزار شود، بعد از پایان مراسم هیئت داوران بیانیه‌ای صادر می‌کنند تا شفافیت ایجاد شود و مشکلی به وجود نیاید، اما در بحث خادمان قرآن کریم شاهد چنین مسئله‌ای نیستیم. فرسایش شش ساله در مورد مباحث حقوقی انجمن خادمان قرآن کریم یکی دیگر از مباحث ضروری برای پیگیری است.

معاون راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی بیان کرد: مسئله دیگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، در بحث خادمان قرآن کریم مجموعه‌ای مردمی همچون انجمن خادمان قرآن باید پیگیر مسائل باشد. غیر این مسائل، شیوه انتخاب و سازوکار آن نیز باید از وضعیت مطلوبی برخوردار شود، در بحث فوتبال و برای معرفی بهترین بازیکن سال، از مجموعه‌ای از افراد شامل سرمربی تیم‌های ملی، کاپیتان‌های تیم‌های ملی، مردم و اهالی رسانه‌ که هر کدام سهم برابری دارند، نظرخواهی می‌شود و برای این نظرخواهی فرایندهای کاملاً شفافی گذاشته‌اند. در بحث خادمان قرآن اما فرایندها شفاف نیست. با توجه به اینکه بحث انتخاب خادمان قرآن برای الگوسازی است، اگر در این مسئله ذره‌ای بی‌دقتی صورت بگیرد به تخریب فرهنگ کشور منجر می‌شود.

سلامت‌پناه در پایان از پاسخگو نبودن وزارت ارشاد در زمینه نقدهای وارد شده به همایش خادمان قرآن انتقاد کرد و گفت: موضوعی که در مورد وزارت ارشاد وجود دارد این است که آیا این وزارتخانه صلاحیت اعمال نظر در مورد تمامی بخش‌ها و رشته‌های خادمان قرآن را دارد یا خیر؟ آیا این وزارتخانه می‌تواند در حوزه پژوهش قرآنی هم اعمال نظر داشته باشد یا خیر؟ مسئله دیگر حقی است که از فعالان ممتاز قرآنی سلب شده است. وضعیت این افراد باید تعیین تکلیف شود اینها کنار گذاشته شد‌ه‌اند و احساس می‌شود، حقشان ضایع شده است.

در ادامه این نشست محمدعلی خواجه‌پیری، پیشکسوت قرآنی و عضو حقیقی شورای توسعه فرهنگ قرآنی به بیان سخنانی پرداخت و ضمن رد این موضوع که در زمان تصدی مسئولیت در وزارت ارشاد به عنوان خادم قرآن معرفی شده است، گفت: من در سال 1380 به عنوان خادم قرآن معرفی شدم. آن مراسمی که با حضور رئیس‌جمهور برای خادمان قرآن برگزار شد و من نیز حضور داشتم، مراسم تودیع من بود.

وی با اشاره به اینکه انتخاب خادمان قرآن دارای آیین‌نامه بوده و سازوکار روشنی دارد، گفت: با وجود اینکه در برخی سال‌ها سازوکار نوشته‌‌شده‌ای وجود نداشت اما تقریباً سه سال است همان مدل سازوکاری را انجام داده‌ایم و اگر کسی اعتراض کند می‌توانیم استدلال بیاوریم که یک شخص به چه دلیل انتخاب شده است.

خواجه‌پیری افزود: در مورد بحث خادمان ممتاز و برگزیده واقعیت این است که در بین این گروه افرادی هستند که به مراتب از کسانی که در حال حاضر انتخاب می‌شوند، برتر هستند. در چند سال اخیر سعی شده است هر سال چند نفر از افرادی که قبلاً به عنوان خادم برگزیده و خادم ممتاز معرفی شده‌اند، در مراسم خادمان معرفی کنیم.

این پیشکسوت قرآنی در ادامه به روند طولانی انتخاب خادمان قرآن اشاره و اظهار کرد: برخی از دوستان منتقد، بی‌انصافی کردند و متوجه زحمات زیاد در این مسئله نشدند. هیچکس در انجمن خادمان قرآن منفعتی نداشته است که بر اساس آن اعمال سلیقه کند. لذا این حاشیه‌ها در شأن قرآنی‌ها نبود و از شأن افراد انتخاب شده می‌توان کاملاً دفاع کرد. نکته دیگری که وجود دارد این است که قبل از اینکه مباحث رسانه‌ای شود، می‌توان در مورد آنها به گفت‌وگو پرداخت.

وی در ادامه ضمن ابراز گلایه از ایجاد تنش در فضای مجازی، بیان کرد: من خیلی گلایه‌مند هستم چون فضای خوبی ایجاد نشد ما خودمان هر چند وقت یک بار باعث ایجاد تنش می‌شویم، خیلی از گله‌ها در ارتباطات شخصی قابل برطرف شدن بود.

در بخش دیگری از این نشست محمدحسین فریدونی، مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز به بیان برخی نکات پرداخت و گفت: در سال‌های گذشته به صورت مکرر شاهد بودیم افرادی که مستقیم به ساحت قرآن خدمت نکرده‌اند به عنوان خادم قرآن معرفی شدند، باید تعیین شود در این همایش می‌خواهیم خادم قرآن و عترت را معرفی کنیم یا صرفاً خادمان قرآن را، با توجه به اینکه هر ساله برخی از افراد در حوزه دین به عنوان خادم قرآن معرفی می‌شوند، بنابراین لازم است تکلیف این موضوع مشخص شود.

وی افزود: نکته دیگر در حوزه هنری این است که هیچ وقت نمی‌توانیم یک محصول را به عنوان خادم قرآن معرفی کنیم، خادم یعنی کسی که عمر خود را برای قرآن گذاشته باشد، امیدوارم نسبت به این دو نکته توجه و دقت بیشتری صورت گیرد.

بر اساس گزارش ایکنا در پایان بررسی این موضوع که جزء دستورهای جلسه هم نبود و بخش زیادی از زمان جلسه را نیز به خود اختصاص داد، مقرر شد آیین‌نامه و سازوکارهای دقیق انتخاب خادمان قرآن از سوی انجمن تدوین و پس از تصویب در کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم به شورای توسعه فرهنگ قرآنی ارائه شود.

در ادامه این نشست نوبت به دستور اول که تنها دستور بررسی شده این جلسه هم بود، رسید. در این دستور آیین‌نامه اجرایی پرداخت کمک‌هزینه دانشجویی به حافظان و قاریان قرآن کریم و اصلاحاتی که باید در آن لحاظ شود به بحث گذاشته شد.

در این بخش ابتدا محمدمهدی بحرالعلوم، معاون آموزش مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه به بیان برخی نکات در مورد این طرح پرداخت و گفت: آخرین بار که این آیین‌نامه بررسی شد در سال 96 بوده و پس از آن هر سال به‌روزرسانی شده است. در همین راستا درخواست داشتیم با هدف تسهیل، این آیین‌نامه مورد بازنگری کامل قرار بگیرد. در واقع درخواست مشخص ما این است که مجموعه‌ این تغییرات در قالب یک آیین‌نامه واحد و جدید معرفی شود و صرفاً به اعمال تغییرات اکتفا نکنیم.

وی با اشاره به اینکه این پیشنهاد از سال قبل به دبیرخانه شورا ارسال شده و جلسات کارشناسی آن نیز برگزار شده است، گفت: یکی از موارد باقی‌مانده بحث ترتیل است، در آیین‌نامه صرفاً به قاریان و حافظان اشاره شده است، اما بحث ترتیل مورد اشاره قرار نگرفته است. برداشت دوستان این است که ترتیل هم جزئی از قرائت است، اما برداشت ما این نبوده است. لذا اگر دوستان موافق هستند موضوع ترتیل را هم با آیین‌نامه وارد کنیم.

بحرالعلوم تصریح کرد: همچنین در بخش‌هایی از این آیین‌نامه پرداخت هزینه تحصیلی منوط به تأمین اعتبار از سوی مراجع شده است، این در حالی است که کل هزینه‌های مطرح شده در این آیین‌نامه منوط به تأمین اعتبار است، لذا درخواست دیگر ما این است که قید منوط به تأمین اعتبار یک بار و برای کل آیین‌نامه به کار برده شود.

وی به برخی موارد خاص نیز که در آیین‌نامه پیش‌بینی نشده است اشاره و اظهار کرد: به عنوان مثال در آیین‌نامه در مورد اینکه اگر یک شخص به طور همزمان در دو مقطع تحصیلی مشغول تحصیل باشد،‌ پیش‌بینی خاصی ندارد و با توجه به برخورد با چنین افرادی لازم است در آیین‌نامه به آن اشاره شود.

در نهایت و پس از طرح مباحث متعدد از سوی حاضران در نشست، اضافه شدن رشته ترتیل به آیین‌نامه تصویب شد. همچنین اعلام شد با توجه به مصادیق بسیار کم تحصیل یک فرد در دو مقطع تحصیلی حمایت از چنین افرادی در هر دو مقطع صورت بگیرد، اما این تأمین اعتبار در صورت مازاد اعتبار باشد.