ایجاد رابطه صحیح با خدا و خلق خدا، باور به آخرت را در پی دارد
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی با اشاره به این که معاد اندیشی یکی از مصادیق آخرت‌اندیشی است، گفت: عاقبت‌اندیشی، به معنای معاداندیشی نیست و ایجاد رابطه صحیح با خدا و خلق خدا منجر به باور به معاد خواهد شد.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، علی‌رضا آزاد، استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی در جلسه تفسیر کاربردی قرآن کریم که شامگاه گذشته، 6 شهریور ماه، در فضای مجازی برگزار شد در خصوص معنای واژه آخرت اظهار کرد: در زبان عربی، واژه «آخَر» به معنی «دیگر» و «آخِر»، به معنای «پایان» بیان می‌شود. بر این اساس «آخرت» نوعی پایان، عاقبت، فرجام و سرانجام است. من فکر می‌کنم با توجه به بخشی از آیه ۴ سوره لقمان که بیان می‌کند «وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ»، آخرت و یقین به آخرت به معنای عاقبت‌اندیشی و توجه به پایان امور است. عاقبت‌اندیشی، الزاما به معنای معاداندیشی نیست، بلکه معاداندیشی به معنای زندگی پس از مرگ، یکی از مصادیق مهم و چشمگیر آخرت‌اندیشی به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: از جمله نکات کاربستی موجود در این خصوص می‌توان اینگونه بیان کرد که امام خمینی(ره) در مراتب امر به معروف این نکته را می‌فرماید: اگر جایی احساس کردید امر به معروف و نهی از منکر شما هیچ اثری ندارد، تکلیف از دوش شما برداشته نیست، بلکه تکلیف شما تغییر می‌کند، به گونه‌ای که وظیفه دارید زمینه تأثیر امر به معروف و نهی از منکر را ایجاد کنید.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی بیان کرد: به تعبیری جمله مشهور «ما مأمور به انجام وظیفه هستیم و نه حصول نتیجه» مورد نقد قرار می‌گیرد. بنابراین آنچه امام خمینی(ره) بیان می‌کند و آنچه در این این بخش از آیه بیان می‌شود، به این معنی است که شما وظیفه دارید نسبت به نتیجه و عاقبت مسائل حساسیت داشته باشید.
آزاد بیان کرد: برای نمونه، امام علی(ع) در 25 سال سکوت خود و در همکاری و تعاملات گسترده خود با سه خلیفه، حساسیت و اهمیت حصول نتیجه را مورد توجه قرار دادند و صرفا دفاع از غدیر را در پیش نگرفته و وارد جنگ با خلفا نشدند. عملکرد ایشان این سؤال را در ذهن ایجاد می‌کند که پذیرش حکمیت، علی‌رغم میل باطنی توسط امام علی(ع)، بیانگر انجام وظیفه است یا توجه به حصول نتیجه؟
وی بیان کرد: در واقع نباید تسلیم نتیجه شد، اما باید تا حد امکان ناظر به نتیجه عمل کنیم. در بسیاری از موارد در زمینه فوتبال نیز نتیجه‌گرایی بیان می‌شود، اما همانطور که می‌دانید تیم‌های بزرگ هیچگاه نتیجه‌گرا و صرفاً وظیفه‌گرا عمل نمی‌کنند. برخی برای رسیدن به نتیجه هر روش و راهی را انتخاب می‌کنند که حضرت علی(ع) نیز در این خصوص می‌فرماید:«مَا ظَفِرَ مَنْ ظَفِرَ الْإِثْمُ بِهِ وَ الْغَالِبُ بِالشَّرِّ مَغْلُوبٌ»؛ به این معنی که افرادی که با خیانت، گناه، شر و پلیدی پیروز می‌شوند و هر راهی را برای رسیدن به نتیجه برمی‌گزینند، در واقع مغلوب است.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی تصریح کرد: بنابراین عاقبت‌اندیشی به این معنی نیست که نتیجه بازی چه خواهد شد، بلکه یعنی آیا این سیستم و روش بازی در نهایت و بلندمدت نتیجه‌بخش خواهد بود؟ بنابراین آیه «وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ» باور داشتن به نتیجه، عاقبت و آثار اعمال معنا می‌شود.
آزاد تشریح کرد: توجه به وجود دو ضمیر «هم» در آیه «وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ» از دیگر نکات تفسیری است که لازم است مورد توجه قرار گیرد. ضمیری که برای دومین‌بار بیان شده است را ضمیر «فصل» می‌نامند و برای تأکید بیان می‌شود، اما زمانی که دو ضمیر با یک کلمه فاصله و پشت سر هم بیان می‌شود، این تأکید را در حد حصر بالا می‌برد.
وی اضافه کرد: اغلب مفسران اینگونه بیان می‌کنند که در آیه سوم کلمه «محسنین» بیان شده است و در آیه چهارم سه صفت یوقیمون‌الصلاة، یؤتوالزکاة، و هم بالآخرة هم بوقلمون برای محسنین گفته می‌شود. من فکر می‌کنم صفت سوم که باور به سرای آخرت و معاد است، نتیجه دو صفت قبلی به شمار می‌رود.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی گفت: بنابراین بیان دو ضمیر «هم» به صورت متوالی، بیانگر چنین معنایی است. یعنی «تنها کسانی که نماز به پا می‌دارند و زکات می‌پردازند، به آخرت باور دارند». در واقع وجود ضمیر «هم»، آنچه بعد از ضمیر آمده را در آنچه قبل از ضمیر بیان شده است، محصور می‌کند.
آزاد اظهار کرد: از این‌رو اگر ضمیر شأن، تأکید را تا مقام حصر بالا ببرد، در معنای بلاغی بیان می‌کند که تنها این افراد هستند که به آخرت باور دارند. به عبارت دیگر آمدن دو ضمیر «هم» بیان می‌کند کسانی که رابطه درستی با خدا ندارند و زکات، یعنی رابطه مناسبی با خلق خدا ندارند، به آخرت نیز باور درستی نخواهند داشت، در حالی که می‌توان آخرت را در معنای سرای آخرت و قیامت در نظر گرفت و یا به معنای عاقبت‌اندیشی در امور بیان کرد.
وی ادامه داد: کسی که به قیامت باور دارد، می‌داند که در آن‌جا حق‌الله و حق‌الناس مورد حسابرسی قرار می‌گیرد و بنابراین صلاة و زکاة خود را به خوبی انجام خواهد داد. اگر آخرت به معنای عاقبت‌اندیشی در نظر گرفته شود، می‌توان بیان کرد که حتی سرانجام درست امور در این دنیا نیز در گرو درستی هر دو بعد ملکوتی و ناسوتی است.
انتهای پیام
