حس رقابتی که در آموزش مجازی گم شد

به گزارش ایکنا از همدان، نزدیک دو سال است که معلمان، دانش‌آموزان و والدینشان آموزش در فضای مجازی را تجربه می‌کنند، طی این دو سال تجربه‌های بسیاری کسب شده که می‌تواند در دوران پساکرونا از آن به‌خوبی بهره گرفت. فرصت‌هایی که می‌تواند چراغ راه آینده باشد و تهدیدهایی که با تغییر رویه می‌توان آن‌ها را به فرصت تبدیل کرد.

عملیاتی شدن صحیح این پروژه بدون پیش زمینه قبلی و بدون فراهم کردن زیرساخت‌های فرهنگی و علمی کاری بس دشوار بوده و می‌تواند تهدیدهای بسیاری برای دانش‌آموزان، والدین و البته جامعه فرهنگی کشور پیش آورد که با تحلیل این موضوع می‌خواهیم به بررسی آینده‌ پیش روی این نوع آموزش بپردازیم به همین منظور به گفت‌وگو با یک دبیر، یک دانش‌آموز ابتدایی و یکی از والدین دانش‌آموز نشسته‌ایم تا ابعاد مختلف این موضوع را بررسی کنیم.

لیلا عبهری، دبیر ادبیات فارسی در یکی از دبیرستان‌های همدان، با بیان اینکه استفاده از هر شیوه نوین در آموزش اگر مطابق با فرهنگ و ادب ما نباشد مخرب‌ترین شیوه آموزش است، اظهار کرد: آموزش به شیوه مجازی به دوران دهه 90 در قرن 19 در غرب برمی‌گردد، اما ما این شیوه را در دوران کرونا بدون فراهم کردن زیرساخت‌های علمی و فرهنگی ایجاد کردیم.

وی تأکید کرد: سال‌های پیشین با مسئله ترافیک و یا آلودگی هوا در شهرها و استان‌ها مواجه بودیم و متأسفانه مسئولان به شیوه آموزش مجازی در این برهه‌ها نپرداختند؛ اگر این شیوه آموزش در این دوران به‌صورت برشی از آموزش در کشور ایجاد می‌شد قطعاً تجربه‌های فراوانی را در اختیار ما می‌گذاشت و جامعه فرهنگی کشور در دوران کرونا به راحتی می‌توانستند از آموزش مجازی بهره‌مند شوند، چراکه در دروان کرونایی مجالی برای آزمون و خطا وجود نداشت.

عدم آشنایی با قوانین و جرائم فضای سایبری

این معلم همدانی با پرداختن به آسیب‌ها و تهدیداتی که شیوه مجازی آموزش رقم می‌زند، توضیح داد: از بین رفتن حس رقابت بین دانش‌آموزان از جمله مهم‌ترین تهدیدهای آموزش به شیوه مجازی است؛ همچنین در این شیوه جسم دانش‌آموزان دوران ابتدایی به تحلیل می‌رود چراکه این دانش‌آموزان تنها پای سیستم و یا گوشی همراه می‌نشینند و در بازه برگزاری کلاس‌های آموزشی تحرکی ندارند.

این دبیر ادبیات فارسی با تأکید بر اینکه فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان خلاقیت ایجاد می‌کند، اظهار کرد: متأسفانه از آنجا که فرهنگ استفاده از این فضا به‌درستی در جامعه و به‌ویژه در بین نوجوانان ایجاد نشده بود و بدون فراهم کردن زیرساخت فرهنگی و یا آگاه‌سازی آن‌ها از قوانین این فضا تهدیدی برای آن‌ها به‌شمار می‌رود، از این‌رو بروز استعداد آن‌ها در بسترهای اشتباه رقم خورد.

وی ادامه داد: گرچه ارتباط با تکنولوژی‌های روز جهان پیشرفت‌های فراوان اقتصادی و اجتماعی داشته است و لازم است علم آن هم به‌روز باشد، اما در حوزه آموزش یکی از مهم‌ترین تهدیدهای این فضا سکون و پوچی است.

این معلم همدانی با اشاره به اینکه فضای مجازی یک فرصت جدید با عنوان ارائه اطلاعات را به انسان‌ها می‌دهد، تأکید کرد: فضای مجازی فرصت‌های بی‌شماری همچون برگزاری نشست‌های تخصصی، سمینارهای مختلف، آشنایی با دوستان و همکاران جدید را ارائه می‌دهد اما از طرفی حس رقابت را از دانش‌آموزان می‌گیرد.

وی یادآور شد: استفاده درست و منطقی از فضای مجازی یک عزم ملی می‌خواهد که در این راستا والدین، دانش‌آموزان و جامعه فرهنگی کشور مسئول هستند، هم‌چنین شاد بودن فضای آموزشی برای دانش‌آموزان نکته بسیار مهمی است که باید برای ایجاد آن تلاش‌هایی شود.

نظم و مدیریت در فضای مجازی کمرنگ است

دبیر ادبیات فارسی با بیان اینکه متأسفانه در سال‌های اخیر و با مجازی شدن آموزش‌ها شاهد از بین رفتن نظم در بین کودکان بودیم، افزود: گاهی شاهد هستیم که در ساعات درسی دانش‌آموزان خواب می‌مانند و یا در زمان‌های غیر درسی در ساعتی غیر از ساعت درسی از معلم سؤال می‌پرسند، در حالی‌ که در آموزش به شیوه حضوری نظم را به‌خوبی رعایت می‌کردند و این به این مفهوم است که ما فرهنگ استفاده از این فضا را به‌درستی به دانش‌آموزان ارائه نداده‌ایم.

وی با بیان اینکه بخشی از استفاده صحیح از این فضای مجازی به شیوه برخورد معلمان وابسته است، ادامه داد: معلمان می‌توانند ورود و خروج دانش‌آموزان را در کلاس‌های مجازی کنترل کنند، اگر به‌درستی و با قاطعیت از کودکان بخواهند که در ساعات درسی لباس فرم بپوشند و حتماً سر ساعت حضور پیدا کنند قطعاً بخش مهمی از آموزش نظم در آن‌ها تحقق خواهد یافت.

فضای مجازی و باب شدن دروغ‌گویی

وی دروغ‌گویی را یکی از مهم‌ترین آسیب‌های فضای مجازی برای دانش‌آموزان خواند و گفت: متأسفانه با شیوه آموزش به‌صورت غیرحضوری و بدون ضمانت اجرا برای این فرهنگ، دروغ‌گویی در بین دانش‌آموزان تا حدودی رواج پیدا کرد، چراکه گاهی دیده می‌شود دانش‌آموز کم‌وکاستی‌های خود را به حساب قطعی اینترنت می‌گذارد.

عبهری گفت: معلمان با استفاده از ابزار سخت‌گیری آموزشی به‌طور مثال نمره می‌توانند از دانش‌آموزان بخواهند پس از اتمام کلاس‌ها از جزوه‌ها و کتاب‌های خود که توضیحات معلم را یادداشت کرده‌اند عکس بگیرند و برای دبیر ارسال کنند.

وی با تأکید بر اینکه بخش عمده‌ای از مدیریت آموزش‌ها در فضای مجازی به همکاران فرهنگی بازمی‌گردد، افزود: معلم می‌تواند از دانش‌آموزان همان مدل‌هایی را درخواست کند که در فضای حقیقی درخواست می‌کرد مانند ساخت کاردستی، ارائه کنفرانس، ساخت پاورپوینت و... که از این طریق دانش‌آموزان فعال‌تر خواهند شد و انجام کارهای جمعی و مشارکتی را آموزش می‌بینند.

برگزاری امتحانات خلاقانه

وی در پایان به برگزاری امتحانات خلاقانه تأکید کرد و گفت: در شیوه برگزاری امتحانات به‌صورت مجازی ممکن است دست دانش‌آموزان برای تقلب باز باشد، بنابراین معلم می‌تواند امتحانات را به روش کتاب باز برگزار کند، اما به شیوه خلاقانه‌ای سؤالات را طرح کند و از دانش‌آموز مفاهیم را بخواهد.

مریم پارسا از مادران دانش‌آموز مقطع ابتدایی نیز درباره وضعیت برگزاری کلاس‌های مجازی به ایکنا گفت: یکی از معایب کلاس‌های غیرحضوری خستگی و بی‌حوصلگی بود که حضور در این فضا برای دانش‌آموزان به‌جا می‌گذارد و این ناشی از بی‌تحرکی و یک جا نشستن بچه‌هاست.

وی با اشاره به اینکه برگزاری کلاس مجازی از طرفی و دنبال کردن کلاس‌ها به‌وسیله گوشی همراه که فضای تصویری کوچکی دارد دانش‌آموزان و فرزند مرا بی‌حوصله می‌کرد، توضیح داد: کوچک بودن این فضا به لحاظ ابعادی باعث می‌شد کودک در حین کلاس توجه، تمرکز و درک لازم را نداشته باشد و این در بی‌حوصله کردن او نقش بسیار مهمی داشت.

این مادر دانش‌آموز یادآور شد: ندیدن دوست و هم‌کلاسی‌ها در روحیه فرزندم تأثیر منفی داشت چراکه در کلاس حضوری در زمان حضور در کلاس یا زنگ تفریح بچه‌ها تخلیه انرژی می‌شدند.

وی افزود: در کلاس مجازی بازخورد یک اشتباه چه از سوی معلم یا دانش‌آموزان بسیار طولانی‌تر بود و این اشتباه انرژی و زمان زیادی را از شرکت‌کنندگان در کلاس می‌گرفت، اعصاب خوردی و استرس در پی ارائه یک جواب اشتباه متوجه بچه‌ها می‌شد، چراکه مدیریت کلاس در فضای مجازی سخت و متفاوت بود و تا اشتباه فردی اصلاح شود حجم زیادی از پیام‌ها در گروه ارسال می‌شد و رشته کلام از دست درمی‌رفت، از طرفی نیز ایراد گرفتن از یکدیگر رفتار اشتباهی بود که در این فضا فراگیر شد.

پارسا اظهار کرد: حجم بالای پیام‌ها کودکان را سردرگم می‌کرد، نه می‌توانستند به راحتی از پیام‌ها بگذرند نه فرصت خواندن آن حجم از پیام‌ها پیام امکان پذیر بود.

وی با اشاره به اینکه در کلاس حضوری دانش‌آموزان از اشتباهات همدیگر نکات و مطالبی را می‌آموزند، اضافه کرد: در کلاس مجازی فضای کلاس کاملاً جدی و آموزشی بود اما وقتی دانش‌آموز معلم خود را در کلاس می‌بیند و ارتباط چشمی و دلی با او برقرار می‌کند و یا گاهی معلم به آن‌ها لبخند زده یا شوخی می‌کند فضا را بسیار تلطیف و لذت‌بخش می‌کند، از طرفی معلم با دیدن حالت دانش‌آموز متوجه بسیاری از حالات درونی او شده و می‌داند که مطلب و درس را فراگرفته یا خیر.

فاطمه شریفی احرار، دانش‌آموز کلاس چهارم ابتدایی نیز به خبرنگار ایکنا گفت: در کلاس مجازی به هر بهانه‌ای دنبال غیبت از کلاس هستیم، در صورتی که اگر کلاس‌ها حضوری برگزار شود حتی وجود شرایط سخت و مهم، باز هم دوست داریم به مدرسه برویم.

وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که در کلاس مجازی با آن رو به رو هستیم این است که بسیاری از مطالب را متوجه نمی‌شویم چراکه به خوبی و با تمرکز به صوت‌های معلم گوش نمی‌دهیم ، حوصله گوش دادن کامل و با تمرکز به این صوت‌ها را نداریم.

این دانش‌آموز ابتدایی اظهار کرد: سال گذشته در حل تکالیفی همچون ریاضی به راحتی از ماشین‌حساب استفاده می‌کردیم تا از زمانی که برای انجام تکلیف در نظر گرفته شده جا نمانیم، در کلاس ما به این صورت بود که تکالیف بعد از زمان برگزاری کلاس در گروه قرار می‌گرفت و چون وقت کلاس تمام شده بود نمی‌توانستیم از معلم خود سوال کنیم، لذا خیلی پیش آمد که اصلاً نمی‌دانستیم تکلیف فردا را چگونه باید انجام دهیم.

وی ادامه داد: در کلاس مجازی هم‌کلاس‌ها در کلاس درس مشارکت کمی دارند، در صورتی‌ که در کلاس حضوری اگر مطلبی را کسی بداند مدام اصرار می‌کند که او پاسخ بدهد. همچنین در کلاس مجازی اگر معلم سؤالی می‌پرسد تمام حواسمان به این است که از من می‌پرسد یا نه اگر از کسی غیر از من باشد اصلاً به جواب توجهی نمی‌کنیم، در صورتی‌ که در کلاس حضوری پاسخ آن سؤال کاملاً در ذهن می‌ماند.

این دانش‌آموز چهارم دبستان با اشاره به اینکه مدرسه غیرحضوری هیچ خوبی ندارد، بیان کرد: هر چه در مدرسه برای معلم و ما دانش آموزان مهم است در مدرسه مجازی ضعف داشت یا اصلا نبود، در کل حال و هوای مدرسه حضوری خیلی خوب بود.

گرچه آموزش به‌شیوه مجازی تهدیدهای بسیاری دارد اما از طرفی بازگشایی مدارس می‌تواند پیامدهای بسیار ناخوشایند و جبران‌ناپذیری را برای خانواده‌ها ایجاد کند، لذا همچنان سردرگمی بین متولیان آموزش و بهداشتی کشور وجود دارد.

در شماره بعدی این گزارش گفت‌وگویی با مسئولان درمانی و بررسی چالش‌های روانی ایجاد شده در مدارس مجازی صورت می‌گیرد تا بلکه بتوان با همکاری والدین، دانش‌آموزان و البته جامعه فرهنگی این تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد.