آسیب‌شناسی؛ نخستین گام برای تحول در علوم انسانی

به گزارش ایکنا، نشست نقش دانشکده‌های الهیات و حوزه‌های علمیه در تحول علوم انسانی، شب گذشته، 22 آذر به صورت مجازی برگزار شد.

حجت‌الاسلام محمدمهدی باباپور، رئیس دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی در این نشست بیان کرد: این جلسه در باب نقش دانشکده‌های الهیات و حوزه‌های علمیه در زمینه تحول در علوم انسانی است. باید راهکار بدهیم که حوزه‌های علمیه و دانشکده‌های الهیات در زمینه‌های تدوین مبانی و نگارش متون چه کارهایی باید انجام دهند. همچنین باید روشن کنیم که دانشکده الهیات مشخصاً باید چه کاری انجام دهد. باید این جلسات به صورت کارگاهی برگزار شود، موضوع‌بندی صورت گیرد و افراد بدانند که باید چه کارهایی بکنند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به رسالت دانشکده‌های الهیات و حوزه‌های علمیه گفت: رسالت دانشکده‌های الهیات و حوزه‌های علمیه یکی است. این دو می‌خواهند آن علوم انسانی که مربوط به انسان و سعادت انسان می‌شود را فراهم کنند. مقام معظم رهبری در خصوص ضرورت تحول در علوم انسانی می‌گویند: این علوم انسانی که امروز رایج است، یکسری محتوا دارد که به صورت ماهوی معارض با حرکت و نظام اسلامی است و متکی بر جهان‌بینی دیگری است. وقتی که این علوم انسانی با این ماهیت و هدف می‌آید، رایج می‌شود و در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود، از این دانشگاه‌ها مدیرانی تربیت می‌شوند، در رأس جامعه ما قرار می‌گیرند و مسائل امنیتی و اقتصادی و ... را به دست می‌گیرند که بر اساس همان علوم انسانی رشد کرده‌اند. اگر این علوم انسانی که ماهیتشان در تعارض با قرآن و جهان‌بینی الهی است، سلطه پیدا کند، کاری از پیش نخواهیم برد.

علوم انسانی فعلی تمدن‌ساز نیست

باباپور در ادامه بیان کرد: همچنین مقام معظم رهبری می‌فرمایند: این علوم انسانی که الآن در جامعه وجود دارد، نمی‌تواند ما را به تمدن نوین اسلامی رهنمون کند. مقام معظم رهبری مراحل پنج‌گانه‌ای را برای نهضت اسلامی تبیین کردند و فرمودند: انقلاب اسلامی ما پنج مرحله را پشت سر گذاشت یا در حال سپری کردن است؛ مرحله اول، بحث انقلاب اسلامی بود. سپس نظام اسلامی تشکیل شد که بر اساس نظریه‌پردازی غربی نبوده است؛ یعنی انقلاب و نظام‌سازی و تشکیل دولت اسلامی بر اساس الگوهای رایج در علوم انسانی نبوده است و لذا مرحله‌های بعدی را نیز نمی‌توان از دل این علوم انسانی سکولار و نظریه‌های اقتصاد سرمایه‌داری انتظار داشت. بر این اساس، در مرحله تشکیل امت و تمدن هستیم و مقام معظم رهبری در مورد سکولار بودن این علوم می‌گویند این علوم انسانی نمی‌تواند ما را به تمدن اسلامی برساند.

وی افزود: پس باید این تحول در علوم انسانی را با این مبانی که فعلا موجود است، تغییر دهیم و در این شکی نیست. مقام معظم رهبری می‌گویند: این مسئولیت و این ضرورت باید احساس شود؛ یعنی در حوزه‌ها و دانشگاه‌ها باید این ضرورت درک شود. اما امروزه اینطور نیست و خیلی از دوستان ما قائل به این مسئله نیستند. البته که نباید منتظر باشیم تا همه این ضرورت را درک کنند و بعد به این مسائل بپردازیم، بلکه اگر جمعی را هم متقاعد کنیم، مناسب است.

باباپور تصریح کرد: نکته مهم دیگر اینکه، ما در انجام این کار، به تعبیر مقام معظم رهبری نباید شتاب‌زدگی به خرج دهیم و از طرفی هم به این معنا نیست که به کندی پیش برویم. ایشان می‌گویند: شتاب‌زدگی ممنوع است اما سرعت هم لازم است؛ چون از کاروان علوم انسانی خیلی عقب هستیم. هم باید سرعت بگیریم و هم مراقب باشیم شتاب‌زده عمل نکنیم. حوزه علمیه ما نیز باید در درون خود اصلاحی انجام دهد و پیش از تحول در علوم انسانی باید حوزه را متحول کنیم. اگر حوزه بخواهد نقشی داشته باشد، ابتدا باید خودش در شیوه‌های آموزشی و پژوهشی متحول شود؛ مثلاً مقام معظم رهبری فرمودند که در این زمینه آقای مصباح، گام خوبی برداشت اما با آن شتاب، کار دیگری نداشتیم و از این‌رو لازم است که حوزه و دانشکده‌های الهیات این کار را جدی‌تر بگیرند.

آسیب‌شناسی؛ گام نخست برای تحول در علوم انسانی

وی در ادامه با اشاره به یکی از گام‌های مهم برای تحول در علوم انسانی، بیان کرد: نخستین گام، آسیب‌شناسی علوم انسانی رایج است. تا زمانی که حوزه‌های علمیه و علمای ما علوم انسانی رایج را نشناسند و با آن آشنا نشوند، چطور می‌توانند علوم انسانی را متحول کنند و مبانی غربی آن را تغییر دهند؟ تا مبانی علوم انسانی رایج را نشناسیم، نمی‌توانیم آن مبانی را نقد کنیم و سپس مبانی دینی و اسلامی را جایگزین کنیم. در این مرحله، باید به نقد علوم انسانی متداول بپردازیم که این امر را باید در حوزه‌های علمیه و همچنین دانشکده‌های الهیات دنبال کنیم.