تعاملات تجاری و اقتصادی؛ محور اصلی گفت‌وگوهای دولت طالبان و جمهوری اسلامی ایران + صوت
کارشناس مسائل افغانستان در تشریح اهداف اصلی سفر روز گذشته وزیر امور خارجه طالبان و هیئت همراه به ایران گفت: در این سفر طرفین توافق کردند که مسائل مربوط به شناسایی طالبان را از روابط و تعاملات اقتصادی و تجاری جدا کنند، زیرا هم ایران تمایل دارد تجارت با افغانستان را ادامه و افزایش دهد و هم افغانستان برای ترانزیت کالا به ایران احتیاج دارد؛ در واقع دو طرف به دنبال بهبود مناسبات هستند منتهی می‌خواهند آن را از مسیر اقتصادی و تجاری به پیش ببرند.
مولوی امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان همراه با یک هیئت بلندپایه روز گذشته، یکشنبه 19 دی، به ایران سفر کرد و با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان، دیدار و گفت‌وگو کرد.
در این نشست هیئت افغانستانی گزارشی در خصوص روند مقابله با داعش و سایر گروه‌های تروریستی و همچنین سیاست‌های مرتبط با مقابله با تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان در دولت جدید این کشور ارائه کرد.
همچنین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان، نیز در این دیدار بر تداوم کمک‌های بشردوستانه جمهوری اسلامی ایران، ضرورت تأمین شاخص‌های قابل قبول برای تشکیل دولت فراگیر، آزادسازی منابع مالی بلوکه شده افغانستان توسط آمریکا، مسئولیت هیئت حاکمه افغانستان بر حفاظت از امکان دیپلماتیک و حق‌آبه جمهوری اسلامی ایران از رودخانه هیرمند تأکید کرد.
پیرمحمد ملازهی، کارشناس مسائل افغانستان، در گفت‌وگو با ایکنا درباره زمینه‌ها و اهداف این دیدار گفت: زمینه این سفر به سفر چندی پیش حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان، برمی‌گردد که با مقامات دولت طالبان دیدارها و گفت‌وگوهایی انجام شد. به نظر می‌رسد در آنجا یک سری صحبت‌ها در ارتباط با چگونگی برخورد ایران با افغانستان انجام گرفت و برای پیگیری آن مسائل امیرخان متقی، وزیر خارجه دولت موقت طالبان با یک هیئت بلندپایه اقتصادی و تجاری روز گذشته وارد ایران شد.
وی افزود: به نظر می‌رسد طرفین توافق کردند که مسائل مربوط به شناسایی طالبان را از روابط و تعاملات اقتصادی و تجاری جدا کنند. زیرا هم ایران تمایل دارد تجارت با افغانستان را ادامه و افزایش دهد و هم افغانستان برای ترانزیت کالاها از چابهار به ایران احتیاج دارد تا از مسیر ایران براساس قراردادی که پیش از این بین ایران، هند و افغانستان منعقد شده، استفاده کرده و این قرارداد را به نوعی عملیاتی کند، به ویژه با توجه به مشکلاتی که اخیرا تجار افغانی در کراچی پاکستان با آن روبرو شده‌اند.
بهبود مناسبات از کانال اقتصادی و تجاری
ملازهی اظهار کرد: لذا دو طرف به دنبال بهبود مناسبات هستند منتهی می‌خواهند این بهبود مناسبات را از مسیر اقتصادی و تجاری به پیش ببرند و هنوز مسئله شناسایی رسمی طالبان براساس توافقات کشورهای همسایه در اسلام‌آباد و همینطور در اجلاس سازمان همکاری‌های اسلامی مبنی بر انفرادی عمل نکردن کشورها در این زمینه، اتفاق نمی‌افتد، لذا فعلاً برخلاف برخی صحبت‌ها مبنی بر در اختیار گذاشتن سفارت برای طالبان، جمهوری اسلامی ایران پایبند به تصمیمات جمعی است و این کار را انجام نمی‌دهد، اما واقعیت این است وقتی طرفین رفت و آمدهایی در این سطح انجام می‌دهند بدین معناست که طالبان به صورت «دوفاکتو» به رسمیت شناخته شده و این تنها مختص به ایران نیست.
این کارشناس مسائل افغانستان بیان کرد: همین الان روسیه و چین تقریباً آماده شناسایی طالبان هستند و سفارتخانه خود را در افغانستان تعطیل نکرده‌اند و فقط آن را رسما اعلام نکردند. دفتر اتحادیه اروپا در افغانستان نیز که به قطر منتقل شده بود در حال بازگشت به کابل است. شاید آمریکا به خاطر خروج مفتضحانه از افغانستان و توجیه نبودن افکار عمومی داخل این کشور، دیرتر اقدام کند ولی آنها هم در نهایت به سمت شناسایی طالبان می‌روند به ویژه اگر روسیه و چین اقدام به شناسایی کنند، آمریکایی‌ها چاره‌ای جز به رسمیت شناختن طالبان ندارند زیرا نمی‌خواهند افغانستان را به طور کامل به چین، روسیه و ایران و یا هر کشور دیگری واگذار کنند.
رقابت پشت پرده ایران و تاجیکستان بر سر چیست؟
وی یادآور شد: البته ممکن است در این سفر یک سری دیدارهای محرمانه هم انجام شود از جمله الان که اسماعیل خان و احمد مسعود در ایران هستند شاید ایران تمایل داشته باشد ملاقات‌هایی بین هیئت طالبان و این دو انجام شود. البته اطلاع دقیقی در این رابطه ندارم. واقعیت این است که یک رقابت پشت پرده میان ایران و تاجیکستان در این قضیه وجود دارد.
وی در تشریح این رقابت گفت: تاجیک‌ها خیلی تمایل دارند اسماعیل خان را به عنوان فردی که در دوران جهاد علیه شوروی از رهبران جهادی بوده و در حکومت‌های بعدی افغانستان سمتهای عالی داشته و بین فارس‌زبانان هرات و فراه و غرب افغانستان اعتبار دارد، به سمت خود جذب کنند و امرالله صالح، معاون اشرف غنی، می‌خواهد او را به عنوان یکی از مقامات دولت در تبعید انتخاب کند زیرا امرالله صالح مدعی است که ادامه دولت اشرف غنی و مسئول اصلی دولت است و از این منظر دولت در تبعید را دنبال می‌کند و و تاجیکستان هم این خط فکری را پیگیری می‌کند و لذا می‌خواهد اسماعیل خان را از ایران خارج کرده تا به دولت در تبعید امرالله صالح بپیوندد و از این طریق در تاجیکستان یک جبهه مقاومت را علیه طالبان سازماندهی کنند و احمد مسعود هم با این جبهه همکاری کند. از سوی دیگر ایران در تلاش است که اسماعیل خان در ایران بماند و شرایطی پیش نیاید که به تاجیکستان برود.
انتظار ایران از طالبان برای حل مسئله حق‌آبه هیرمند
ملازهی مسئله مهم دیگر در این سفر را مسئله «حق‌آبه» رود هیرمند خواند و گفت: حداقل انتظار ایران این است که توافق میان دو دولت در سال 1351 اجرایی شود که براساس آن 26 متر مکعب بر ثانیه حق‌آبه (معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب در سال) سهم سیستان و دریاچه هامون است. زیرا مشکل آب سیستان و بلوچستان بسیار جدی‌تر از آن چیزی است که در ظاهر به نظر می‌رسد و اگر طالبان بخواهد، برخلاف دولت‌های قبلی افغانستان، می‌تواند این مسئله را عملیاتی کند زیرا سدسازی‌ها انجام شده و سدهای کجکی و کمال‌خان هستند و هر چند ممکن است که انتقال آب در بعضی فصول مانند تابستان مشکل باشد اما در مجموع تنظیم انتقال به موقع آب به ایران امکان‌پذیر است.
وی مشکل دیگر را افزایش شدید کشت خشخاش در منطقه هلمند در دوره اشرف غنی دانست و گفت: الان آنها آب بیشتری را برای توسعه کشت خشخاش نیاز دارند. اگر طالبان بتواند این مسئله را در درون خودشان با کشاورزان حل و فصل کند امکان اینکه حق‌آبه ایران داده شود وجود دارد.
دنیا دیر یا زود تلقی طالبان از دولت فراگیر را می‌پذیرد
ملازهی در پاسخ به این سؤال که آیا ایران با این اوصاف یک سیاست گام به گام را درباره طالبان در پیش گرفته و پس از بهبود و توسعه روابط اقتصادی به سمت مسئله دولت فراگیر می‌رود، گفت: درباره دولت فراگیر دو نگاه وجود دارد؛ نگاه طالبان و نگاه خارج از طالبان. نگاه طالبان این است که دولت فعلی یک دولت فراگیر است چون دو وزیر تاجیک، یک وزیر ازبک و تعداد زیادی از گروه‌های قومی دیگر در سمتهای معاونت و دیگر سمت‌ها حضور دارند اما واقعیت این است که این افراد از همفکران طالبان هستند و از قبل با طالبان هماهنگ بوده‌اند.
وی یادآور شد: برای نمونه جمعیت علمای شیعه افغانستان در جلسه چندی پیش خود به رغم در نظر گرفتن ملاحظات خود، از دولت طالبان اعلام حمایت کردند. بنابراین به نظرمی‌رسد سایر کشورها نیز در قضیه دولت فراگیر و شکل آن کم کم تلقی طالبان را می‌پذیرند هرچند ممکن است مدتی زمان ببرد. در بقیه کشورها هم اگر نگاه شود دولت فراگیر یک دولت هماهنگ با حضور حزب پیروز است که معمولا نیروهای خود را در رأس کار قرار می‌دهد و از مخالفانش استفاده نمی‌کند. برداشت سایرین از دولت فراگیر در افغانستان این است که از احزابی که قبلا وجود داشتند و به حدود 130 حزب می‌رسند، در این دولت استفاده شود که از جمله آنها جمعیت اسلامی برهان الدین ربانی و حزب اسلامی دوستم یا حزب اسلامی یونس خالص است که همگی مدعی داشتن سهم در این دولت هستند ولی طالبان این مسئله را نخواهد پذیرفت.
وی تصریح کرد: دنیا هم دیر یا زود این مسئله را جدی نمی‌گیرد و تنها به طور شکلی مطرح می‌شود اما در عمل تأثیری بر روی تصمیم‌گیری‌ها نخواهد داشت.
سه مشکل امنیتی ایران در نقاط مرزی با افغانستان
ملازهی درباره اهمیت تضمین امنیت نقاط مرزی به عنوان یکی از خواسته‌های اصلی ایران از طالبان گفت: ایران نزدیک 900 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد که این منطقه بیشتر به صورت دشت است و حفظ امنیت بسیار مهم است. این نقاط مرزی از سه ناحیه آسیب‌پذیر هستند. اول اینکه هر مشکلی که در افغانستان پیش بیاید ممکن است سیل مهاجرت به ایران شکل بگیرد. در همین مدت حدود 500 هزار نفر افغان وارد ایران شده‌اند و ایران نمی‌تواند مرزها را به نحوی ببندد که هیچ رفت و آمدی انجام نشود.
این کارشناس مسائل افغانستان مشکل دوم امنیتی را قاچاق مواد مخدر بیان کرد و گفت: 95 درصد تریاک دنیا در هلمند افغانستان تولید می‌شود و این تریاک در ادامه به هروئین و مرفین تبدیل می‌شود و مصرف آن هم در خارج از افغانستان است و ایران یکی از مسیرهای ترانزیت قاچاقچیان است. تولید بالای مواد مخدر در افغانستان این مشکلات را در پی دارد و این یک مشکل امنیتی برای ایران ایجاد می‌کند.
وی اظهار کرد: مشکل سوم ایران از ناحیه گروه‌های ضد جمهوری اسلامی است که در آن طرف مرز مستقر هستند و این برای ایران به لحاظ امنیتی مهم است که مطمئن شود طالبان مرزها را کنترل کنند و این گروه‌ها نتوانند از خاک افغانستان امنیت ایران را به خطر بیندازند. طالبان هم رسما اعلام کرده که اجازه نمی‌دهد هیچ گروهی از خاک افغانستان علیه کشورهای همسایه استفاده کند.
گفت‌وگو از مهدی مخبری
انتهای پیام
