واکاوی زیرساخت‌های قرآن‌پژوهی در چهارمحال‌وبختیاری
کمبود منابع تخصصی و عدم پیگیری برای ایجاد اندیشکده‌ها و نشریات تخصصی در حوزه قرآن در چهارمحال‌وبختیاری سبب شده است که پژوهش‌های قرآنی در استان به حاشیه رانده شود و فقر استان در این حوزه مشهود شود.
بی‌شک پژوهشگر و نویسنده‌ای که می‌خواهد از زبان دین سخن بگوید و درباره آن بنویسد مسئولیتی دوچندان دارد، به‌ویژه درباره قرآن آخرین کتاب آسمانی و معجزه پیامبر(ص) که اکثر علوم اسلامی از این منبع برخاسته‌اند و در سایه انوارش رشد کرده‌اند. این کتاب آسمانی تنها کتابی است که بیشترین تحقیقات اعم از کتاب، مقاله و رساله را به خود اختصاص داده است و به گفته مصطفی صادق الرافعی، اندیشمند مصری، در کتاب «اعجاز القرآن و البلاغة النبویه»: «از آن زمانی که تاریخ به وجود آمده در همه عالم کتابی شناخته نشده است که به اندازه قرآن یا نزدیک به آن شرح و تفسیر نگاشته شده یا درباره آن کتاب تصنیف شده باشد.»
با این مقدمه باید تأکید داشت که آگاهی و اشراف بر منابع مهم قرآنی برای یک پژوهشگر مسلمان کمترین توقع و نخستین گام در قرآن‌پژوهی است و یک پژوهشگر باید بتواند از آثار و پیشینه غنی قرآن پژوهی مطلع باشد تا قادر باشد ارزیابی دقیق از قرآن داشته و برای آینده برنامه‌ریزی و تحقیق کند. لازمه این مهم اما دسترسی به منابع و کتب حداکثری و در اختیار داشتن کتابخانه‌ها و پژوهش‌سراها و مراکز تحقیقاتی غنی و به‌روز است.
ایکنای چهارمحال‌وبختیاری چندی پیش در گفت‌وگویی با رئیس اداره امور قرآنی اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان وضعیت فعالیت کتابخانه تخصصی قرآن استان و نیز جای خالی مرکز قرآنی پژوهش‌محور در چهارمحال‌وبختیاری را مورد بررسی قرار داد. در ادامه این مطلب و به منظور بررسی زیرساخت‌های قرآن‌پژوهی در چهارمحال‌وبختیاری، گفت‌وگوهایی با مدیر حوزه علمیه استان و نیز یکی از اعضای هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد در مورد وضعیت منابع کتابخانه‌ای مرتبط با علوم دینی و قرآنی در حوزه و دانشگاه انجام شده است و در پایان، یک پژوهشگر قرآنی در استان در خصوص کمبودها و نیازها در این حوزه، مطالبی را بیان می‌کند.
بیشتر بخوانید:
منابع پژوهشی حوزه علمیه استان مطلوب است
حجت‌الاسلام والمسلمین اسحاق سعیدی، مدیر حوزه علمیه چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به اینکه از مجموع ۱۲ مرکز آموزش حوزوی در استان مدارس علمیه از حیث منابع کتابخانه‌ای در وضعیت مطلوبی قرار دارند، اظهار کرد: در مدرسه قرآن‌محور امامیه شهرکرد ۳۲ هزار عنوان کتاب، در مدرسه علمیه فارسان بالغ بر ۲۰ هزار جلد کتاب، در مدرسه قائمیه فرخشهر و مدرسه علمیه امام مهدی(عج) بروجن هر کدام حدود ۱۵ هزار جلد، در مدرسه علمیه ثقلین شهر کیان پنج‌هزار جلد کتاب، در حوزه علمیه سیدالشهدا(ع) بازفت سه هزار جلد، در حوزه علمیه حضرت ولیعصر(عج) لردگان هشت هزار جلد، در حوزه علمیه هفشجان چهار هزار و در مرکز تخصصی شیخ مفید که رشته‌هایی چون تفسیر، کلام، مشاوره و کلام اسلامی دایر است، هفت هزار جلد کتاب در اختیار طلاب و پژوهشگران قرار داده است.
وی با ذکر اینکه شناسنامه دقیق و جزئی تمامی کتب موجود در مدارس علمیه استان در سامانه فراکاوش مدیریت حوزه علمیه به ثبت رسیده است، ادامه داد: اطلاعات این منابع انسانی و اسلامی و علوم قرآنی و تفسیر در سامانه موجود است و پژوهشگران به نسخه دیجیتال این اطلاعات دسترسی دارند؛ لذا اگر مبلغی در موسم‌های تبلیغی قصد داشته باشد از قم به استان ما بیاید و ساکن شود، نیازی به همراه آوردن کتاب ندارد بلکه می‌تواند با یک جست‌وجو از منابع کتابخانه‌ای شهرستان‌های مختلف استان در رشته‌های مختلف مطلع و بهره‌مند شود.
سعیدی منابع موجود در کتابخانه‌های حوزه علمیه استان برای انجام پژوهش‌های قرآنی را مطلوب و کافی برشمرد و تأکید کرد: طلاب، محققان، اساتید و دانش‌پژوهان دینی استان به راحتی به منابع الکترونیکی و کاغذی مرتبط با علوم دینی و قرآنی و حوزوی دسترسی دارند و با یک جست‌وجوی ساده در سامانه فراکاوش می‌توانند منابع و کتب مورد نیاز خود را جایابی کنند و به امانت بگیرند.
کتابخانه‌های حوزه در اختیار همه پژوهشگران قرار دارد
مدیر حوزه علمیه استان در پاسخ به این پرسش که آیا محققان و پژوهشگران خارج از مجموعه حوزه علمیه نیز امکان استفاده از منابع کتابخانه‌ای را دارند یا خیر؟ گفت: این اختیار به مدیران مدارس علمیه سراسر استان داده شده که در صورت تقاضا از سوی اساتید دانشگاه، دانشجویان و محققان غیرحوزوی جهت استفاده از کتاب‌ها و منابع کتابخانه‌ای، این امکان برایشان فراهم شود، لذا محدودیت و ممنوعیتی وجود ندارد.
سعیدی با اشاره به تدوین و انتشار سه فصل‌نامه در سطح مدارس علمیه استان، بیان کرد: فصل‌نامه «شمیم ثقلین» مدرسه علمیه شهر کیان یک نشریه علمی ـ اطلاع‌رسانی است که شماره نخست آن در سال ۹۷ منتشر شد که مقالات خوبی با موضوعات قرآنی در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد. همچنین فصل‌نامه علمی ـ تخصصی «امام مبین» حوزه علمیه امامیه شهرکرد نشریه دیگری است که امسال رتبه سوم کشور را کسب کرد و امیدواریم با تمهیدات اندیشیده، به زودی به درجه علمی ـ پژوهشی ارتقا یابد.
وی ادامه داد: فصل‌نامه «صهبای قلم» مدرسه علمیه فرخشهر دیگر نشریه علمی ـ اطلاع‌رسانی حوزه است که در موضوعات مختلف فقهی، اصولی، قرآنی و غیره به انتشار مقالات می‌پردازد. برخی شماره‌های این مجلات حاوی مقالات خواندنی با موضوعات علوم قرآنی و تفسیر هستند.
سعیدی گفت: حوزه علمیه چهارمحال‌وبختیاری به مدد این فعالیت‌های علمی و پژوهشی توانسته است در سال‌های اخیر ارتقا یابد و از رتبه هفدهم کشور به رتبه هفتم در بین حوزه‌های علمیه کشور صعود کند.
منابع قرآنی پاسخگوی دانشجویان مقطع کارشناسی است
در ادامه، مجید روحی، عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد با اشاره به اینکه منابع کتابخانه‌ای این دانشگاه تا کنون توانسته است پاسخگوی دانشجویان در مقطع کارشناسی علوم قرآن و حدیث دانشگاه باشد، اظهار کرد: حدود چهار سال قبل نیز توانستیم با جذب اعتباراتی از دانشگاه، مجموعه‌ای از کتاب‌های مرتبط با این رشته را از نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم خریداری و به کتابخانه خودمان اضافه کنیم.
وی با ذکر اینکه گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد از سال‌جاری اقدام به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد می‌کند، ادامه داد: تصورمان این است که منابع کتابخانه‌ای دانشگاه بتواند نیاز دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد را نیز برآورده کند. این منابع در کنار نرم‌افزارهای ویژه رشته علوم قرآن و حدیث که مرکز نور قم طراحی و منتشر کرده است احتمالاً بتواند نیاز دانشجویان را پاسخگو باشد.
روحی تصریح کرد: اساتید و دانشجویانی که احیاناً منبع مورد نیاز خود را در کتابخانه دانشگاه شهرکرد پیدا نکنند معمولا‌ً به حوزه علمیه مراجعه و از منابع این نهاد استفاده می‌کنند، ضمن اینکه با دایر شدن مقطع کارشناسی ارشد اگر با کمبودهایی مواجه شویم، طی تعامل با دانشگاه اقدام به تهیه منابع و کتب مورد نیاز خواهیم کرد.
عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد با اشاره به اینکه این گروه هنوز شرایط اخذ مجوز نشریه علمی پژوهشی را احراز نکرده است، تأکید کرد: امید است با به‌کارگیری نیروی جدید و دائمی با سطح دانشیار در مجموعه هیئت علمی گروه از امسال و قطعی شدن حکم وی در سال آینده، بتوانیم مجوز انتشار مجله علمی پژوهشی رشته علوم قرآن و حدیث را کسب کنیم.
اهمیت منابع دست اول پژوهش‌های قرآنی
سجاد شفیع‌پور، دانشجوی دکترای رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم و مسئول کارگروه گفتمان‌سازی جلسات خانگی قرآن جامعه قرآنی عصر استان با اشاره به اینکه راه شناخت صحيح و كامل هر موضوعی، بهره‌گيری از منابع اطلاعاتی و کتاب‌های معتبر است، اظهار کرد: فهم و تفسير درست آيات قرآن نيز منوط به بهره‌مندی از منابع غنی و اطمينان‌بخش است؛ در صورت بی‌توجهی به اين نكته، پژوهشگر به ورطه تفسير به رأی يا برداشت‌های ناروا خواهد افتاد و از بسياری نكات و مفاهيم ارزشمند قرآنی، محروم می‌ماند.
وی ادامه داد: باید این نکته را یادآور شد که منابع قرآن‌پژوهی در دو دسته تقسیم‌بندی می‌شوند، نخست منابع دست اول که پژوهشگر قرآنی جهت دستیابی به نتایج مطلوب ملزم به استفاده از آن‌هاست و دوم، منابع دسته دوم که در پژوهش‌ها کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند.
شفیع‌پور با تأکید بر اینکه برای انجام یک پژوهش عمیق، ثمربخش و کاربردی دسترسی به منابع و کتاب‌های دست اول امری ضروری است، گفت: دسترسی و بهره‌گیری از منابع معتبر و دست اول در پژوهش پیرامون موضوعات قرآنی از آنجا که با هدایت و سرنوشت انسان‌ها پیوند خورده است، امری ضروری است.
این پژوهشگر علوم قرآنی استان بیان کرد: در استان ما به دلیل نبود دانشکده‌های تخصصی قرآن و حدیت و نبود پژوهشگاه‌ها و مراکز تخصصی قرآن قطعاً دستیابی به تمامی منابع دست اول یا منابع به‌روز، کار دشواری است. اگرچه از سوی اداره تبلیغات اسلامی استان اقدامی در جهت ایجاد کتابخانه تخصصی قرآن صورت گرفته اما به دلیل عدم توجه و پیگیری‌های لازم، بیشتر پژوهشگران و مردم از وجود آن بی‌اطلاع هستند و عملاً آن کتابخانه نتوانسته نیاز پژوهشگران قرآنی در این زمینه را برطرف کند.
شفیع‌پور تصریح کرد: کتابخانه محمدیه بروجن نیز از دیگر کتابخانه‌هایی است که منابع دست اول خوبی در زمینه علوم قرآن و حدیث در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد که متأسفانه پژوهشگران از وجود این ظرفیت نیز اطلاع چندانی ندارند.
منابع موجود پاسخگوی قرآن‌پژوهان نیست
وی پراکنده بودن منابع و مکان‌‌ها و فضاهای پژوهشی در استان، نبود متولی خاص برای ایجاد یک مرکز پژوهشی و کتابخانه تخصصی و نبود دانشکده تخصصی در حوزه مطالعات قرآن را از عوامل اصلی پاسخگو نبودن منابع به نیاز پژوهشگران استان عنوان کرد و توضیح داد: این امر سبب شده است که عموم پژوهشگران برای دستیابی به منابع قرآنی به خارج از استان مراجعه کنند.
شفیع‌پور تأکید کرد: در کنار این مشکلات، عدم عرضه کتب و منابع قرآنی در نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های کتاب استان نیز ضعفی است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد، به گونه‌ای که گاه پژوهشگران قرآنی استان برای خرید یک کتاب ناچارند به شهرهای اصفهان و قم سفر کنند.
این چهره قرآنی استان با بیان اینکه متأسفانه متولیان امر قرآن در استان نگاه کم‌توجهی به فعالیت‌های قرآنی در زمینه پژوهشی دارند، ادامه داد: این در حالیست که ساماندهی امور نرم‌افزاری و پیشبرد برنامه‌های پژوهشی، دانش لازم برای همه فعالیت‌های قرآنی را فراهم می‌کند. همین نگاه حداقلی سبب شده استان از وجود یک کتابخانه جامع و پژوهش‌محور در زمینه قرآن بی‌بهره بماند. کمبود منابع تخصصی، عدم پیگیری برای ایجاد اندیشکده‌ها و نشریات تخصصی در حوزه قرآن در استان سبب شده که پژوهش‌های قرآنی کاملاً به حاشیه رانده شوند و فقر استان در این حوزه مشهود شود.
شفیع‌پور گفت: قطعاً مسئولان مربوطه باید با تغییر نگاه در توجه به همه فعالیت‌های قرآنی و پیگیری در زمینه ایجاد مراکز تخصصی و پژوهشی، ایجاد نشریات و اندیشکده‌ها، ایجاد فضای گفتمانی و برگزاری نشست‌ها، فضای پژوهشی استان در زمینه‌های قرآنی را پربارتر کنند. پژوهش‌های قرآنی با رویکرد کاربردی قطعاً می‌تواند نتایج محسوسی در رشد سایر تخصص‌های قرآن و بهبود سبک زندگی مردم داشته باشد.
انتهای پیام
