یکی از مفاهیمی که در قرآن به آن توجه شده است «خدا ترسی» است. خداى متعال در آیه ۴۶ سوره الرحمن مىفرماید «وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ، براى کسى که از مقام پروردگارش بترسد دو باغ بهشت است». در مقابل این واژه در بسیاری از آیات و روایات واژه «رحیم» یکی از صفتهای خداوند است و در ابتدای هر سوره نیز میگوییم «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بهنام خداوند بخشنده و مهربان». حال این سؤال پیش میآید که با توجه به اینکه خداوند مهربان است چرا باید از خداوند ترسید و مفهوم خدا ترسی چگونه تعبیر میشود، مرضیه سلیمانی، مدرس حوزه علمیه زینب کبری(س) کرمان در یادداشت اختصاصی به ایکنا به مفهوم ترس از خداوند پرداخته است که در ادامه تقدیم مخاطبان میشود.
خدا ترسی در قرآن تعبیر به خشیت شده است و به معنای خوفی که همراه با تعظیم باشد و منشأ آن هم علم و آگاهی است. خداوند در آیه ۲۸ سوره فاطر میفرماید «وَ مِنَ النَّاسِ وَ الدَّوَابِّ وَ الْأَنْعامِ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ كَذلِكَ إِنَّما يَخْشَى اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ إِنَّ اللهَ عَزيزٌ غَفُورٌ: و از مردمان و جانوران و دامها كه رنگهايشان همان گونه مختلف است [پديد آورديم] از بندگان خدا تنها دانايانند كه از او مىترسند آرى خدا ارجمند آمرزنده است». بنابراین ترس از خدا به معنای ترس از وظایفی است که انسان در برابر خداوند دارد و ترس از اینکه مسئولیت خود را به درستی انجام نداده است.
خشیت و ترس نوعی بیم و خوف توأم با معرفت و تعظیم است. انسان با آگاهی به مرتبه و جایگاه خداوند و همچنین آگاهی به نقایص خود و قصور بندگی و یا ترک عبودیت و خلل در انجام واجبی از واجبات، در درون و قلب خود احساس ترس میکند پس این ترس یا ناشی از کثرت گناه بنده و توجه به عادل بودن خداوند است که میترسد خدا از روی عدل با او رفتار کند و یا ناشی از عظمت و جلالت خداوند متعال است.
امیرالمؤمنین در ضمن دعایی میفرمایند، «ای کسی که امید به او در واقع امید به فضل و احسان اوست و بیمناکی از او در حقیقت ترس از عدالت او است». بنابراین ذات خداوند ترسناک نیست بلکه عدالت بیچون و چرای خداوند ترسناک است. وقتی ما بدانیم که خداوند عادل است یعنی هر حقی را میستاند شدیدترین ترس در وجود ما پیش میآید.
ترس از خدا ریشه در صفت عدل و عدالت دارد؛ مفهوم عدل عبارت است از رعایت تساوی و حقوق دیگران؛ به عبارت دیگر قرار گرفتن افراد و اشیا در جایگاه شایسته خود. اما در مقابل صفت عدل، صفت فضل قرار دارد که یکی از مصادیق آن رحمان و رحیم بودن است.
رحمانیت، رحمت عامه خداوند است که شامل حال کافران نیز میشود و رحیمیت، رحمت خاص خداوند است که مؤمنین را در بر میگیرد بنابراین ترس و خشیت از خدا که از صفت عدل خداوند سرچشمه میگیرد متفاوت و مستقل از رحمان و رحیم بودن است و رفتار خداوند براساس عدل که مستلزم ترس از خداوند است متفاوت از صفت رحمت است که مستلزم رفتار براساس کرم خداوند است.
ترس از خداوند و عذابها از اموری است که در قرآن بر آن تأکید شده و چنین ترسی مورد ستایش است به ويژه زمانی که مانع از ارتکاب گناهان شود. خداوند در آیه ۲۱ سوره رعد خصوصیات اولوالالباب را برمیشمرد و میفرماید «وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ: و کسانى که پیوندهایى را که خدا دستور به برقرارى آن داده، برقرار مىدارند و از پروردگارشان مىترسند و از بدى حساب [روز قیامت] بیم دارند». بنابراین ترس از خدا برای انجام دادن اعمال نیک مورد ستایش قرار گرفته و مانع از انجام اعمال قلبی نیست بلکه این ترس مساوی است با دست یافتن به مقام و منزلت والایی که بالاترین مرتبه آن قرار گرفتن انسان در زمره اولیا خاص خداوند است.
انتهای پیام