ماجرای سرپیچی سیدمحمدکاظم عصار و بدیع الزمان فروزانفر از اوامر شاهنشاهی

به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم گرامیداشت سالروز تأسیس دانشکده الهیات دانشگاه تهران، امروز یکشنبه 4 تیرماه با حضور اساتید و اندیشمندان در این دانشکده برگزار شد.

محمود واعظی، رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران در این نشست سخنرانی کرد و گفت: این دانشکده اولین دانشکده ایران است که قبل از تاسیس دانشگاه تهران، در سال ۱۳۰۸ ایجاد شده است در حالی‌که خود دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ تاسیس شده است لذا لازم بود در اینجا جمع شویم و به عنوان اولین دانشکده ایران از آن یاد کنیم چراکه نام‌آوران و افتخارآفرینان زیادی در ۹۴ سال گذشته در اینجا زحمت کشیده و پرچم را به دست ما سپرده‌اند بنابراین باید از آنها قدردانی کنیم.

وی افزود: این دانشکده رؤسای بزرگی همانند استاد بدیع‌الزمان فروزانفر، دکتر محمدی ملایری، شهید مفتح، دکتر مصباحی‌مقدم، دکتر امام، دکتر معارف، دکتر باقری و ... داشته که هر کدام در زمان فعالیت خود زحمات زیادی کشیده‌اند و جا دارد برای هرکدام از آنها مراسم بزرگداشتی برگزار شود. واقعیت امر این است که الهیات امروزه دیگر کلام یا فلسفه یا مباحث برهانی و استدلالی صرف نیست بلکه الهیات، علمی گسترده است و حداقل دویست شاخه الهیات فعال در دنیا از جمله الهیات سایبر، الهیات امید، الهیات خدمت، الهیات بحران و ...‌ در دنیا فعال هستند و همه اینها نشان دهند جایگاه والای این رشته است.

رئیس دانشکده الهیات دانشگاه تهران تصریح کرد: با توجه به جایگاه مهمی که رشته الهیات دارد نیازمند بازآفرینی و آماده شده برای افزایش ارتباطات جهانی در راستای پاسخگویی‌های جهانی هستیم چراکه باید با توجه به عظمت ایران اسلامی و ایران بزرگ و متمدن، حرف‌های اثربخش و مهمی برای گفتن داشته باشیم. 

توجه سیدمحمدکاظم عصار به مقام شامخ روحانیت

نجفقلی حبیبی، پژوهشگر فلسفه اسلامی و استاد بازنشسته دانشگاه تهران، در ادامه این مراسم سخنرانی کرد و گفت: از بنده خواستند چند دقیقه‌ای درباره مرحوم سیدمحمدکاظم عصار صحبت کنم هرچند که توفیق درک محضر آن استاد بزرگوار را نداشته‌ام. این دانشکده از اولین واحد‌های دانشگاه تهران بوده است و اهمیت بالایی در میان دانشکده‌های الهیات دارد. مرحوم عصار از فضلای بسیار برجسته و جامع علوم معقول و منقول و دارای اخلاق نیک و روحیه شاد بودند که جست‌وجوهای ما این را نشان می‌دهد. ایشان تخصص‌های مختلفی هم در فلسفه، فقه، حقوق، عرفان، ریاضیات، شعر و ... داشتند و شخصیت‌های برجسته‌ای همانند مرحوم آیت‌الله العظمی سیدمحمدتقی خوانساری، احمد فردید و ... نزد ایشان تلمذ کرده‌اند.

وی افزود: مرحوم عصار از بدو تاسیس این دانشکده با آن همکاری و تدریس داشته و مدتی نیز ریاست آن را بر عهده داشته‌اند. ایشان همچنین از بنیانگذاران قانون مدنی ایران بوده‌اند که هنوز تغییر نکرده است چراکه بر اساس فقه اسلامی نگاشته شده است. درباره پایبندی استاد عصار به مقام شامخ معنوی روحانیت باید گفت که چون خود وی روحانی بوده است لذا وقتی رضاخان دستور داده بود روحانیون باید عمامه‌ها را بردارند ایشان از جمله کسانی بودند که مقاومت کرده و حاضر به پذیرش آن نشدند در حالی‌که رضاخان شخصی قلدر بود و هر دستوری می‌داد باید اجرایی می‌شد. این هم نشان دهنده توجه وی به مقام شامخ روحانیت بوده است. 

حبیبی بیان کرد: این دانشکده در مدت فعالیت خود از خدمات علمی و تربیتی استادان بسیار بزرگی بهره برده است و بنده هم لازم است به چند نفر اشاره کنم که از حمله استاد ناظرزاده کرمانی، استاد صدرالاشراف که قانون مدنی درس می‌دادند و استاد عبده بروجردی هستند که در یک تابستان، دو کتاب بزرگ درباره کلیات فقه و اصول نوشته‌اند و مباحث فشرده و عمیقی در کتب خود دارند.‌ در زمان کودتا علیه مصدق تعدادی از اساتید اینجا از جمله استاد فروزانفر که طرفدار مصدق بودند در قلعه فلک الافلاک زندانی می‌شوند.‌ استاد حمیدی شیرازی در وصف فروزانفر می‌گوید شیر همان شیر است گرچه به زنجیر باشد. یکبار شاه به فروزانفر پیام می‌دهد که به مناسبت تولد ولیعهد شعری بسراید که وی پیام می‌فرستم که به اعلیحضرت بگویید شعر خوانی من خشکیده است. 

وحدت حوزه و دانشگاه در دانشکده الهیات

اصغر دادبه، استاد ادبیات فارسی، سخنران دیگر این مراسم بود که در سخنان خود گفت: سال ۱۳۴۴ بنده در کنکور شرکت کردم و آن موقع هم شرایط اینگونه بود که اگر کسی زیر ۹۰ از 100 نمره می‌آورد دانشگاه قبول نمی‌شد. آن موقع رشته حقوق جایگاه والایی در کشور داشت و بسیاری از افرادی که در کنکور شرکت می‌کردند تمایل داشتند رشته حقوق را در دانشگاه بخوانند و بنده که حقوق قبول نشدم بسیار ناراحت شدم. خویشاوندی در یکی از ادارات داشتم که بنده را به رئیس دانشکده حقوق معرفی کرد. وی گفت امکان جابجایی رشته را نداری اما می‌توانی الهیات ثبت‌نام کنی و لازم است بدانی اگر دوباره به سن تو برگردم و حقوق هم قبول شوم اما به دانشکده الهیات می‌روم. چون از نظر علمی، بهترین‌ها در آنجا هستند.‌ نمی‌دانم در سخن وی چه تاثیری بود که مستقیما به دانشکده الهیات آمدم و ثبت‌نام کردم و لیسانس و فوق لیسانس و دکتری را یک ضرب خواندم و هیچ فاصله‌ای هم در بین مقاطع تحصیلی بنده پدید نیامد. 

وی افزود: بنده به دانشجویان عزیز عرض می‌کنم اینکه می‌گفتند مرحوم‌ فروزانفر به واقع گلچین است حرفی کاملا درست است. جایی هم که در آن درس می‌خوانید جای بسیار خوبی است و اتفاقات منفی از جهت پایین آمدن کیفیت در آن رخ نداده است. نکته دیگر اینکه آنچه بعد از انقلاب با عنوان وحدت حوزه و دانشگاه شعار آن را دادیم و به آن عمل نکردیم در این دانشکده در دوران قبل از انقلاب وجود داشت و افرادی از طیف‌های مختلف فکری در این دانشکده تدریس می‌کردند.

وی در پایان افزود: متاسفانه زبان ملی ما در حال گم شدن است در حالی‌که در هر جای دنیا، مسئولان به زبان ملی خودشان صحبت می‌کنند. این موضوعی است که مسئولان ما توجه چندانی به آن نداشته‌اند.‌ یقین دارم هویت ملی به مثابه ماده مبهمی است و صورتی که آن را متشخص می‌کند زبان ملی است. اگر هویت ملی از بین برود خود ما از بین می‌رویم چراکه اگر تا الان باقی مانده‌ایم به خاطر این بوده که زبان ما باقی مانده است.