بایسته‌های اوقات فراغت دانش‌آموزان با رویکرد قرآنی
مدرس قرآن در چهارمحال‌وبختیاری با تأکید بر نگاه دین‌مدارانه به اوقات فراغت، گفت: جا دارد از فرصت اوقات فراغت تابستان استفاده و نسلی را تربیت کنیم که روحیه قرآنی در وجودشان نهادينه شود.
محمد میرزاپور، فرهنگی بازنشسته آموزش و پرورش در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا از استان با اشاره به اینکه اوقات فراغت تابستان هر ساله یکی از دغدغه‌های دانش‌آموزان، خانوادهها، آموزش و پرورش و سایر نهادهاست، اظهار کرد: در ادارات متناظر در این راستا جلسات متعددی برگزار و صورت‌‌جلساتی تنظیم می‌شود، بخش‌‌نامه‌هایی به مناطق و شهرستان‌ها و ادارات تابع ابلاغ می‌شود، پایگاههای تابستانی آغاز به کار می‌کنند و در رسانه‌ها شاهد گزارش‌ها و آمارها در این خصوص هستیم.
وی با ذکر اینکه کمیته امداد، هلال احمر، بسیج، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کانون‌های مساجد، ارشاد، تبلیغات اسلامی، مؤسسات و خانه‌های قرآن و... در کنار آموزش‌و‌پرورش به‌ویژه معاونت پرورشی این نهاد از نهادهای درگیر برنامه‌ریزی برای پر کردن اوقات فراغت دانش‌آموزان هستند، ادامه داد: این مجموعه‌ها با تبلیغات و پخش آگهی‌ها تلاش دارند تا مخاطبان بیشتری را جذب کنند.
میرزاپور با تأکید بر ضرورت نگاه دین‌مدارانه در تمامی ساحت‌های زندگی، گفت: امام سجاد(ع) در دعای یازدهم صحیفه سجادیه می‌فرمایند: «خداوندا اگر برای ما فراغتی از کار‌های دنیا مقدر فرموده‌ای، پس آن‌را فرصتی همراه با سلامتی قرار بده تا در آن رنجی حاصل نشود و ملالتی به‌وجود نیاید تا اینکه فرشتگانی که به ثبت گناهان ما مأمورند با صحیفه‌ای خالی از گناهان از پیش ما بروند و فرشتگان مأمور به نیکی‌ها خوشحال از اعمالی که نوشته‌اند، از نزد ما برگردند.»
نگاه دین‌مدارانه به اوقات فراغت
این چهره قرآنی استان افزود: اگر فراغت حائز ویژگی‌هایی باشد که امام سجاد(ع) فرموده‌اند، گوارا خواهد بود و همواره به نیکی از آن یاد خواهد شد؛ هم آیات قرآن کریم و هم احادیث زیادی به مقوله فراغت پرداخته‌اند که به ذکر روایتی مشهور از پیامبر(ص) بسنده می‌کنم که فرمودند: پنج چیز را قبل از پنج چیز غنیمت بشمار، جوانی‌ات را قبل از پیری، سلامتی را قبل از بیماری، فراغتت را قبل از گرفتاری، زندگانی را قبل از مرگ و بی‌نیازی‌ات را قبل از فقر و نیازمندی.
میرزاپور توصیه‌های امیرالمؤمنین علی(ع) در خصوص غنيمت شمردن فرصت‌ها را نیز مورد تأکید قرار داد و بیان کرد: ایشان می‌فرمایند: «إِضَاعَةُ اَلْفُرْصَةِ غُصَّةٌ» یعنی از دست دادن فرصت‌ها اندوه در پی خواهد داشت که بخشی از سخن این معصوم(ع) ناظر بر اوقات فراغت است و لذا می‌طلبد متولیان امر و مسئولان برنامه‌ای جامع و مدیریتی واحد برای ساماندهی این موضوع طراحی کنند تا نوجوانان و جوانان در این برنامهها اقناع شده و خروجی خوبی را در جامعه شاهد باشیم.
این معلم پیشکسوت قرآن با یادآوری چرخه معیوب در مقوله پُر کردن اوقات فراغت که هر ساله تکرار می‌شود، گفت: هر ساله شاهدیم که این سه ماهه فراغت در ماه اول صرف هماهنگی‌ها و برنامه‌ریزی‌ها از سوی دستگاه‌ها جهت تشکیل کلاس‌ها هدر می‌رود که گاه موازی‌کاری‌ها هم اتفاق می‌افتد؛ در مردادماه که کلاس‌ها و برنامه‌های تابستانی باید اجرایی شوند و زمینه برای عملیاتی شدن تصمیمات دستگاه‌ها فراهم است، معمولاً مسافرت دانش‌آموزان و خانوادهها را شاهدیم و شهریورماه نیز اغلب کلاس‌های طرح‌های تابستانی دچار ریزش می‌شوند زیرا مخاطبان این طرح‌ها عمدتاً درگیر مقدمات آغاز سال تحصیلی جدید هستند و لذا عملا‌ً فرصت‌سوزی در این مهم اتفاق می‌افتد.
چرخه معیوب اوقات فراغت دانش‌آموزان
میرزاپور ادامه داد: اگر تعامل کافی و مؤثر در بین دستگاه‌های مربوط در مقوله اوقات فراغت صورت گیرد، قطعاً موفقیت‌های چشم‌گیر را شاهد خواهیم بود، نهاد آموزش‌و‌پرورش و به‌ویژه معاونت پرورشی می‌تواند تأثيرگذار باشد که البته در سال ۱۴۰۱ در این نهاد شاهد اتفاقاتی بوده‌ایم که بستر خوبی برای روحانیون، مربیان قرآن، مؤسسات قرآنی و خانه‌های قرآن ایجاد شده است؛ این فرصت جدید را باید غنیمت شمرد تا از این فرصت به خوبی بهره‌برداری شود.
مدرس باسابقه قرآن در استان بیان کرد: از اداره‌کل تبلیغات اسلامی و به‌ویژه اداره امور قرآنی انتظار می‌رود که اطلاعات مربوط کلاس‌های آموزش روخوانی و روانخوانی، تجوید، مفاهیم، حفظ، صوت و لحن، احکام، تدبر و ... را ویژه تمامی مقاطع تحصیلی به‌طور شفاف و روشن جمع‌آوری و قابل دسترسی کند و نام مراکز قرآنی مجری این کلاس‌ها، نشانی و شیوه‌های ثبت‌نام، عناوین دقیق کلاس‌ها و... را در تعامل با آموزش و پرورش، به‌موقع اطلاع‌رسانی کند.
میرزاپور با تأکید بر اینکه در حال حاضر بسیاری از خانوادهها در جست‌وجوی کلاس‌های قرآنی مناسب برای فرزندان خود هستند تا بخشی از اوقات فراغت آنان را به فراگیری قرآن اختصاص دهند، گفت: خانوادهها طبعاً به‌دنبال مکانی هستند که اولاً امنیت لازم را داشته باشد و دیگر آنکه ایاب و ذهاب به آن حتی‌الامکان ساده باشد و از حیث محتوایی نیز غنی و سازنده باشد و سبب ارتقای سواد قرآنی فرزندان شود.
وی تأکید کرد: می‌طلبد که تمامی دستگاه‌ها به دور از موازی‌کاری و یا خنثی کردن اثرات کار یکدیگر با تعاون و همدلی در این راستا گام بردارند؛ مراکز فعال قرآنی باید برای دوره تابستان به خانوادهها معرفی شوند تا با فراغ بال بتوانند مرکز مورد نظر خود را انتخاب کنند.
معرفی مراکز فعال قرآنی به خانوادهها
میرزاپور با اشاره به بایسته‌های کلاس‌های قرآنی که از سوی مؤسسات و خانه‌های قرآن باید رعایت شود، تصریح کرد: کلاس‌های اوقات فراغت در تمامی رشته‌‌ها از جمله کلاس‌های آموزش قرآن باید شادی‌آفرین و نشاط‌آور و لذت‌بخش باشد و رشد و کمال مخاطب را تضمین کنند. برنامه‌های قرآنی باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که سعادت فردی و سلامت اجتماعی را به همراه داشته باشند تا جایی که اثرات ارتقای سواد قرآنی دانش‌آموزان مخاطب این کلاس‌های تابستانی بعد از پایان اوقات فراغت و پا گذاشتن به کلاس قرآن، برای خودشان و دیگران نه‌تنها از حیث سواد قرآنی بلکه در رفتار و کردار فرد مشهود باشد و دیگران را نیز به سمت قرآن جذب کنند.
وی افزود: برنامه‌ریزی کلاس‌های قرآنی در مراکز و پایگاههای تابستاتی باید با این رویکرد باشند که ارزش‌های معنوی و اخلاقی، فرهنگی، عقیدتی، اجتماعی، اقتصادی و هنری را به مخاطبان انتقال دهد و تنها به یک بُعد یعنی سواد تلاوت قرآن اکتفا نشود؛ آموزش‌های ذیل عنوان قرآن باید از تعادل برخوردار باشند و از افراط و تفریط پرهیز شود.
میرزاپور نقش خانوادهها در هدایت فرزندان جهت پر کردن بهینه اوقات فراغت را مورد تأکید قرار داد و بیان کرد: خانوادهها باید از انحرافات و کج‌روی‌های احتمالی در محتوای آموزش‌ها جلوگیری کنند و نظارت آنها می‌تواند بسیار سودمند و مؤثر واقع شود؛ گاه اتفاق می‌افتد که مربیان در ارائه آموزش‌ها روش‌هایی را اتخاذ می‌کنند که آثار آن بر دانش‌آموزان موجب ایجاد زحمت برای خانوادهها می‌شود. این نظارت‌ها باعث می‌شود که هر یک از اجزای مثلث خانواده، دانش‌آموز و مؤسسه یا مرکز قرآنی به‌صورت سالم و اصولی کارشان را انجام دهند.
قرآنی شدن برنامه‌های اوقات فراغت
وی ادامه داد: مفهوم‌شناسی فراغت، اهمیت آن، کارکرد و پیامدهای مثبت اوقات فراغت و بایسته‌های اوقات فراغت با رویکرد قرآنی باید هم برای خانوادهها و هم دانش‌آموزان تبیین شود؛ آموزش‌های قرآنی باید باعث اعمال تغییرات مثبت فردی و اجتماعی در دانش‌آموزان شود و فرد سبک زندگی مبتنی بر قرآن را در رفتار با دوستان، معلمان، خانواده و ... پیشه راه کند. اینکه دانش‌آموز در کلاس‌های قرآنی اوقات فراغت صرفاً مطالبی را به ذهن سپرده و بعد از مدتی آن‌را به بوته فراموشی بسپارد، نمی‌تواند منجر به تربیت قرآنی شود.
میرزاپور با ارائه یک پیشنهاد به دست‌اندرکاران برنامه‌ریزی اوقات فراغت دانش‌آموزان، گفت: به این نهادها پیشنهاد می‌شود که از قرآنیان متخصص در قالب یک کارگروه یا هیئت اندیشه‌ورز قوی و منسجم دور هم جمع کنند و هم‌اندیشی کرده و برنامه محتوایی و اجرایی ناظر بر آموزش قرآن در اوقات فراغت را طراحی و مصوب کنند. این کارگروه همچنین در مرحله اجرا نیز باید زمام امور را به‌دست گیرد زیرا بسیار مشاهده شده که طرح‌ها و برنامه‌های اوقات فراغت تنها در حد بخش‌نامه و ابلاغ باقی می‌مانند و رنگ اجرایی نمی‌گیرند.
این مدرس باسابقه قرآن در استان افزود: همچنین شاهدیم که طرح‌ها و آموزش‌های قرآن در اوقات فراغت گاه در مرحله عملیاتی از حیث محتوا، روش‌های آموزش قرآن، توجه به سن فراگیران و یا شکل اجرا و ... دچار نقصان هستند و لذا نظارت باید صورت بگیرد.
غفلت از آسیب‌شناسی کلاس‌های قرآنی تابستان
میرزاپور آسیب‌شناسی میزان بازدهی کلاس‌های آموزش قرآن در ایام فراغت را از دیگر بایسته‌ها مطرح کرد و توضیح داد: لازم است که این هیئت اندیشه‌ورز با نظارت و ارزیابی دقیق بر این کلاس‌ها در طول تابستان، خروجی‌ها را مورد سنجش و آسیب‌شناسی قرار دهد و مشخص کند که چه موانع و اشکالاتی متوجه کار بوده است که باید رفع شود و چه مواردی باید تقویت شوند.
وی با اشاره به اینکه معمولاً اعتباراتی به نهادهای قرآنی و غیر قرآنی در جهت اجرا و تقویت فعالیت‌های قرآنی تعلق می‌گیرد، ادامه داد: گاه اتفاق می‌افتد که این بودجه‌ها در جای خود هزینه نمی‌شوند و لذا مؤسسات و هیئات، جلسات و پایگاه‌ها و خانه‌های قرآن دچار مشکل و نبود اعتبارات می‌شوند؛ می‌طلبد که این هیئت اندیشه‌ورز بعد از آسیب‌شناسی فعالیت‌های قرآنی به‌ویژه آموزش قرآن در این مراکز، نگاهی دقیق و کارشناسانه به نحوه صرف بودجه‌ها و نیروها داشته و مطالبه‌گری کند. در اینصورت، اعتبارات بیش از پیش مردمی می‌شود یعنی گروه‌ها و مراکز و فعالان مردمی در حوزه قرآن بیش از پیش تقویت می‌شوند و فعالیت‌های قرآنی کیفی‌سازی خواهد شد.
میرزاپور با مهم ارزیابی کردن بهره‌مندی از تجربیات ارزشمند مدیران برخی مؤسسات و مراکز قرآنی موفق در دیگر استان‌ها، اضافه کرد: می‌طلبد که از ایده‌ها و طرح‌های این دست مراکز نیز در بخش‌های گوناگون اعم از مکان و زمان فعالیت قرآنی و نیز مبحث مخاطب‌شناسی و ... استفاده کنیم؛ در این راستا ضرورت دارد که متولیان امر زمینه‌ای را برای تبادل اطلاعات فعالان قرآنی در مؤسسات و خانه‌های قرآن استان با ساير استان‌های موفق فراهم کنند و از تجربیات، آموخته‌ها و تبادل اندیشه‌ها و بومی‌سازی طرح‌ها بهره‌مند شوند که در این زمینه نیز هیئت اندیشه‌ورز می‌تواند نقش‌آفرین باشد.
مدرس پیشکسوت قرآن در استان با ابراز تأسف از مظلومیت قرآن کریم در مدارس به ارائه مصداقی از آن پرداخت و توضیح داد: گاه مشاهده کرده‌ایم که دانش‌آموز از قرائت قرآن در صبحگاه ابا دارد یا خجالت می‌کشد و مدیران و مربیان پرورشی این مدارس از این مسئله رنج می‌برند که دانش‌آموزی ندارند تا در برنامه صبحگاه قرآن تلاوت کند؛ بسیار جا دارد از فرصت اوقات فراغت تابستان استفاده و نسلی را تربیت کنیم که روحیه قرآنی در وجودشان نهادينه شود.
مردمی‌سازی برنامه‌های اوقات فراغت
وی ادامه داد: اگر برنامه‌ریزی به طریقی باشد که دانش‌آموزان در ایام فراغت تابستان با شرکت در کلاس‌های جذاب و غنی قرآن با این کتاب آسمانی آشنا شوند و انس بگیرند و به الفاظ و معانی آگاهی یابند و بتوانند قرآن را تلاوت کنند، خروجی این برنامهها در مدارس نیز مشهود خواهد بود.
میرزاپور بیان کرد: وزارت آموزش و پرورش و به‌ویژه معاونت پرورشی این نهاد اخیراً خبر از یک رویکرد تحولی مبنی بر مردمی‌سازی برنامه‌های اوقات فراغت داده است و لذا ورود تمامی نهادهای مردم‌نهاد در پُر کردن اوقات فراغت دانش‌آموزان در رأس کار قرار دارد و این بهترین فرصت برای مؤسسات و خانه‌های قرآن است که بتوانند نقش‌آفرینی بیشتری داشته باشند. در اینجا نیازمند یک مدیریت واحد هستیم تا بتوانند این مهم را عملی کنند و این جز با همکاری و هم‌افزایی و فکر جمعی نهادهای متناظر یعنی آموزش‌و‌پرورش، تبلیغات اسلامی، فرهنگ و ارشاد و ... میسر نمی‌شود.
وی در پایان گفت: شهرداری‌ها نیز امکانات مالی و نیز سخت‌افزاری خوبی نظیر پارک‌ها و بوستان‌ها و اماکن فرهنگی و ... در اختیار دارند که می‌توانند به‌ویژه در ایام تابستان در اختیار برنامه‌های قرآنی اوقات فراغت قرار دهند. دانشگاه‌ها، حوزه علمیه، ورزش و جوانان، اوقاف و امور خیریه و دیگر دستگاه‌ها نیز می‌توانند حامی قرآنیان در این برنامهها باشند.
انتهای پیام
