صبر برای جهاد و دفع دشمنان خدا

به گزارش ایکنا، رهبر انقلاب اسلامی در دیدار اخیر جمعی از مردم خوزستان و کرمان با استناد به آیه 153 سوره «بقره» فرمودند: «مردم غزّه، مبارزان غزّه، مثل صخره، مثل کوه، ایستاده‌اند؛ این چیز مهمّی است. آب نمی‌رسد، غذا نمی‌رسد، دارو نمی‌رسد، سوخت نمی‌رسد ــ آب نمی‌رسد! ــ [امّا] ایستاده‌اند و تسلیم نمی‌شوند؛ خیلی مهم است. همین تسلیم نشدن آنها را پیروز می‌کند، کمااینکه نشانه‌های پیروزی امروز دیده می‌شود. اِنَّ اللهَ مَعَ الصّابِرین؛ خدا با صبرکنندگان است.» 

 

متن آیه: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ»

 

ترجمه آیه: «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، از شكيبايى و نماز يارى جوييد؛ زيرا خدا با شكيبايان است.»

 

کلمه «استعانت» به معنای طلب کمک است، و این هنگامی صورت می‌گیرد که نیروی انسان به تنهایی نمی‌تواند یک کار مهم و یا حادثه‌ای را که پیش آمده بر وفق مصلحت خود برطرف سازد. این‌که خدا فرمود: از صبر و نماز برای مهمات و حوادث خود کمک بگیرید؛ برای این است که در حقیقت، یاوری به جز خدای سبحان نیست و او است که در کارها و حوادث مهم، یاور انسان است، او است که به انسان کمک می‌کند تا استقامت به خرج داده، ارتباط خود را با خدا وصل نموده، از صمیم دل متوجه او شود و به‌سوی او روی آورد و این همان صبر و نماز است، و این دو بهترین وسیله برای پیروزی است؛ چون صبر، هر بلا و یا حادثه عظیمی را کوچک و ناچیز می‌کند، و نماز که رویکرد به خدا و پناه بردن به او است، روح ایمان را زنده می‌سازد و به آدمی می‌فهماند: که به جایی تکیه دارد که زوال‌پذیر نیست و به سببی دست‌ زده که پاره شدنی نیست.

 

در واقع این قسمت از آیه دو حکم مهم برای حل مشکلات و کم نمودن فشارهای روحی در زمان مشکلات است؛ خداوند متعال به اهل ایمان دستور می دهد که هرگاه دچار مشکل شدید اول با صبر و تحمل و دوم با خواندن نماز از او بخواهیم که مشکلات را حل کند. در حقیقت صبر و نماز دو داروی آرام‌بخش در زمان مشکلات است. 

 

در خصوص عبارت «إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ» باید گفت خداوند با کسانی است که در زمان مشکلات صبر کرده، بر انجام عبادت پایداری می‌کنند و نفس خویش را کنترل کرده و نمی گذارند دچار خلاف و نافرمانی الهی شوند. 

 

این آیه در کنار همه آثار فردی نماز و صبر، به مؤمنان این بشارت را می‌دهد که یکی از عواملی که باعث پیروزی مؤمنان در مقابل کافران و دشمنان می‌شود، صبر و نماز است. البته نکته آن است که آیه بیان می‌دارد که به وسیله صبر و نماز از خدا کمک بگیرید، نه اینکه از خودِ صبر و نماز کمک بگیرید.  

 

نکته دیگری که از این آیه می‌توان برداشت کرد این است که ما باید خدا را یاری کنیم، یاری خدا همین تسلیم اوامر خدا بودن است. «اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ» زمینه «إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ أَقْدامَكُمْ» است. وقتی امر به معروف و نهی از منکر می‌کنید و احکام الهی را انجام می‌دهید، این نصرت الهی است. اگر می‌خواهیم نصرت پروردگار شامل حال ما شود، باید زمینه را فراهم کنیم. 

 

از نگاه مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان «صبر از بالاترین ملکات و احوالی است که قرآن آن را ستوده و بدان امر نموده، صبر از اعازم امور است و باعث می‌شود تا همه مشکلات در نظر انسان کوچک جلوه کند و خدا یاور صابران است. همچنین نماز از بزرگترین عبادت‌هایی است که قرآن بر آن تأکید فراوان دارد و درباره هر امری که سفارش می‌کند، نماز در صدر آن قرار دارد اما در این آیه نفرمود، خدا با نمازگزاران است، بلکه فرمود، خدا با صابران است، چون این مقام، مقام برخورد و مواجهه با مواقف هولناک و هم‌اوردی با شجاعان است و در این مقام اهتمام به صبر مناسب‌تر است چون صبر کلید هر مشکل است و خدا صابران را کمک می‌رساند و در این مقام که دشمنان قصد حمله به مسلمانان را دارند تا حکومت عدل و دعوت حق را نابود کنند، مسلمانان باید آمادگی دفاع و جهاد را داشته باشند، چون دشمن با اقامه حجت و منطق قانع نشده است و قصد مقابله دارد، پس این بلا احتیاج به صبر شدید دارد، حتی بالاتر از صبر بر مرض و خشکسالی. پس هدف از صبر تحمل اذیت و آزار نیست، بلکه صبر برای جهاد و دفع دشمنان خداست.»

 

لذا می‌توان گفت اصولًا انسان محدود، در ميان مشكلات متعدد و حوادث ناگوار، اگر متصل به قدرت نامحدود الهى نباشد، متلاشى و منكوب مى‌شود. انسان مرتبط با خداوند، در حوادث و سختى‌ها، خود را نمى‌بازد و براى او حوادث، بزرگ نمى‌نمايد. كسى كه نماز را با حضور قلب و با توجّه مى‌خواند، به معراج مى‌رود. هرچه پرواز معنوى او بيشتر باشد و بالاتر رود، دنيا و مشكلات آن و حتى خوشى‌هاى آن كوچكتر مى‌شود. انسان، يا در نعمت به سر مى‌برد كه بايد به آيه قبل عمل كند؛ «فَاذْكُرُونِي، اشْكُرُوا لِي» و يا در سختى به سر مى‌برد كه بايد به اين آيه عمل كند؛ «اسْتَعِينُوا بِالصَّبْر و الصلاهِ».

 

براین اساس نتایج زیر را می‌توان از این آیه استخراج کرد که:

 

ـ  ايمان اگر همراه با عمل، توكّل، صبر و عبادت باشد، كاربرد بيشترى خواهد داشت.

 

ـ نماز اهرم است، بار نيست.

 

ـ صبر و نماز، وسيله جلب حمايت‌هاى الهى هستند. 

 

ـ اگرچه خداوند با هركس ودر هر جايى حضور دارد اما همراهى خدا با صابران، معناى خاصى دارد و آن لطف، محبت و يارى‌رسانى خداوند به صابران است. (تفسیر نور، حجت‌الاسلام و المسلمین قرائتی)