5 مؤلفه انس با قرآن در ماه رمضان را بشناسیم

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدی، مدیرعامل اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت استان قم و عضو هيئت علمی پژوهشکده علوم و معارف قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا از قم با تبریک فرارسیدن بهار طبیعت و بهار قرآن بیان کرد: هم در قرآن کریم و هم در احادیث معصومان به این نکته اشاره شده که بهار می‌تواند یکی از نشانه‌های معاد باشد، انسان مؤمن بهار را که می‌بیند باید به یاد معاد بیفتد، در سوره فاطر آیه 9 می‌فرماید: «وَاللَّهُ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَابًا فَسُقْنَاهُ إِلَى بَلَدٍ مَيِّتٍ فَأَحْيَيْنَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا كَذَلِكَ النُّشُورُ؛ خداست که بادها را فرستاد تا ابری را برانگیزند، پس ما آن را به سوی سرزمین مرده راندیم و زمین را پس از مردگی‌اش به وسیله آن زنده کردیم؛ زنده شدن مردگان هم این گونه است.»

بیشتر بخوانید: 

• احسن الحال یعنی انسان خدا را ناظر اعمال خود بداند
• شاخصه‌های قرآنی برای زندگی را بشناسیم

وی گفت: این آیه بیان می‌کند: «ای انسان ببین چطور زمین به ظاهر مرده که هیچ گیاهی در آن نیست، وقتی باران می‌آید و بهار می‌شود، گیاه روییده می‌شود؛ انسان نیز وقتی از این دنیا می‌رود و به ظاهر دفن می‌شود، مجدد برانگیخته می‌شود؛ به عبارت ساده‌تر همانگونه که عالم یک مرگ زمستانی و یک بیداری بهاری دارد، انسان نیز اینگونه است که یک مرگ دنیوی و یک بیداری دارد که از برزخ شروع شده و به قیامت می‌رسد.»

بهار؛ نشانه حقانیت خدا

محمدی تصریح کرد: به قول سعدی: «بامدادی که تفاوت نکند لیل و نهار/ خوش بود دامن صحرا و تماشای بهار/ صوفی از صومعه گو خیمه بزن بر گلزار/ که نه وقت است که در خانه بخفتی بیکار/ بلبلان وقت گل آمد که بنالند از شوق/ نه کم از بلبل مستی تو، بنال ای هشیار/ آفرینش همه تنبیه خداوند دل‌ست/ دل ندارد که ندارد به خداوند اقرار»؛ یعنی اگر توجه کنیم در همه جا نشانه‌های آفرینش را می‌بینیم.

وی ادامه داد: هم‌چنین در سوره حج آیه 5 به مردم می‌فرماید: «اگر به رستاخیز شک دارید به این نکته توجه کنید که ما شما را از خاک آفریدیم و مراحل آفرینش را یکی پس از دیگری طی کردید، یعنی نطفه، علقه، مضغه؛ تا به صورت طفل زنده می‌شوید و پس از مدتی که در دنیا هستید و عمری می‌کنید می‌میرید»، لذا این نشانه‌ها برای این است که ما عبرت بگیریم.

مدیرعامل اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت استان قم افزود: در ادامه آیه می‌فرماید: «از سوی دیگر شما زمین را در زمستان خشک و مرده می‌بینید اما وقتی ابر باران بر او می‌بارد به حرکت درمی‌آید، از هر نوع گیاهان در آن می‌رویاند»؛ نکته بعدی و بسیار مهم، آیه 6 همین سوره است که می‌فرماید: «ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّهُ يُحْيِي الْمَوْتَى وَأَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، این (آثار قدرت) دلیل است که خدا حق است و هم او البته مردگان را زنده خواهد کرد و او محققا بر هر چیز تواناست.»

محمدی با بیان اینکه در این مطالب سه نکته مهم وجود دارد، تصریح کرد: اولین نکته اینکه بفهمید خدا حق است، همه این نشانه‌ها دلایل حقانیت خدا است، دوم اینکه خدا مرده‌ها را زنده می‌کند، یعنی بهار را که دیدید به فکر زندگی پس از مرگ باشید، همانطور که سعدی می‌فرماید: «نام نیکو گر بماند زآدمی/ به کاز او ماند سرای زرنگار/ سال دیگر را که می‌داند حساب؟/ یا کجا رفت آن که با ما بود پار؟/ خفتگان بیچاره در خاک لحد/ خفته اندر کلهٔ سر سوسمار.»

عضو هيئت علمی پژوهشکده علوم و معارف قرآن کریم تصریح کرد: بنابراین خداوند در آیات زیادی اشاره می‌کند که ای انسان‌ها شما که در این دنیا هستید مدتی عمر می‌کنید و بعد هم باید از این دنیا بروید و مجدد در معاد زنده خواهید شد. لذا خداوند همه این موارد را ذکر می‌کند تا ما به یاد مرگ و قیامت بیفتیم.

وی در رابطه با روایاتی که در خصوص معاد آمده است، بیان کرد: نبی اکرم(ص) می‌فرماید: «اِذا راَیتُمُ الرَّبیع فَاَکثِروا ذِکرَ النُّشور»، وقتی که بهار را دیدید خیلی به فکر قیامت باشید، قیامت هم شبیه بهار است، وقتی که باران بهاری می‌بارد زمین دوباره روییده می‌شود و گل و خار بالا می‌رود، در قیامت هم که اعمال ما به ظاهر از دست رفته‌اند دوباره سر بر می‌آروند، اگر بذر گل باشد گل و اگر خار باشد خار روییده می‌شود، به همین دلیل است که شاعران وقتی که بهار را می‌دیدند یاد قیامت می‌افتادند.

محمدی گفت: درسی که از آمد و شد بهار و به یاد قیامت بودن می‌گیریم این است که اولاً این فرصتی را که خدا به ما داده قدر بدانیم، درس دوم اینکه ما به این دنیا دل نبندیم و سوم اینکه چشم بصیرت بین داشته باشیم، لذا قرآن می‌فرماید: »کذلک نشور»، یعنی قیامت هم همینگونه شبیه بهار است، حافظ می‌فرماید: «بنشین بر لب جوی و گذر عمر ببین/ کاین اشارت ز جهان گذران ما را بس»؛ درس بعدی این است که به آن چیزی که در حال حاضر داریم اعم از جوانی، پول و اسم و رسم مغرور نشویم و بدانیم که این جوانی و مال و عنوان همه از دست خواهد رفت و چه بهتر که بهترین عملکرد را داشته باشیم.

«احسن‌الحال»؛ انسان کامل شدن و تغییر در باورها و نگرش‌ها

مدیرعامل اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت استان قم در عبارت «احسن‌الحال» در دعای تحویل سال بیان کرد: از نظر فرهنگ زبان عربی، احسن به معنای بهترین است، حول حالنا هم یعنی حال ما را تغییر بده، در نهایت «حول حالنا الی احسن الحال» یعنی ما از خدا می‌خواهیم که حال ما را به بهترین حال تغییر دهد، این بهترین حال از حیث باورها، نگرش‌ها، اخلاق، خوبی‌ها، زیبایی و رفتار و اعمال ماست.

وی در رابطه با نحو رسیدن به این احسن الحال گفت: احسن الحال یعنی انسان کامل شدن لذا برای رسیدن به این مرتبه باید چند گام اصلی را برداریم، قدم اول تصمیم و قصد و نیت است، به همین خاطر است که امام سجاد(ع) در دعای بیستم مکارم الاخلاق می‌فرماید: «اللَّهُمَّ وَفِّرْ بِلُطْفِكَ نِيَّتِي، وَ صَحِّحْ بِمَا عِنْدَكَ يَقِينِي». یعنی خدایا به لطفت نیّتم را کامل و فراوان بگردان و به سبب آن چه نزد توست یقینم را تصحیح کن.

محمدی تصریح کرد: پس مهم است که ابتدا ما قصد و نیت کنیم این مسیر احسن الحال را طی کنیم، باید بدانیم تنها دعا کردن کارساز نیست، بعد از این تصمیم باید سه گام محکم دیگر برداریم، گام اول اصلاح بینش‌ها، افکارها و باورهای ماست؛ تا ما باورهایمان را اصلاح نکنیم به احسن الحال نمی‌رسیم، مهم است خدا را بشناسیم، بخش اعظم آیات قرآن مربوط به خداشناسی است، در ابتدا باید خدا و نور ولایت در قلب و جانمان بنشیند و باور قطعی پیدا کنیم که معاد وجود دارد، کسی که این دنیا را پل می‌بیند، آرامش می‌گیرد.

وی افزود: گام دوم اصلاح اخلاق است، لذا باید در برابر غم و غصه‌، صبوری کنیم که خدا وجود دارد و در رفتار با اطرافیان یک لحظه آنها را ناراحت نکنیم، اگر این گام را برداریم به فلسفه بعثت که کامل کردن مکارم اخلاق است می‌رسیم. در گام بعد، پس از اصلاح اخلاق برای رسیدن به احسن الحال واقعی باید رفتارهای خود را اصلاح کنیم، احسن الحال، «رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الآخِرَةِ حَسَنَةً» است، یعنی در دنیا و آخرت بهترین حال را داشته باشیم.

مدیرعامل اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت استان قم اقزود: رسول اکرم(ص) در خطبه شعبانیه نکات مهمی را در خصوص داشتن احسن الحال فرموده است؛ صاف کردن قلب و دعا کردن، صدقه دادن و کمک به دیگران و احترام به بزرگترها، رحم کردن و مهربانی به کوچکترها، صله رحم کردن، حفظ زبان، چشم‌ها و گوش‌ها و به دیگران به خصوص ایتام خدمت کردن، در مجموع باید برای رسیدن به احسن الحال ابتدا ایمان پیدا کنیم، دوم اخلاقمان را اصلاح کرده و سوم عمل کنیم.

محمدی در خصوص راه‌های انس با قرآن در سال جدید بیان کرد: هر انسانی برای این انس در ابتدا نیازمند برداشتن گام‌هایی است، در این خصوص باید 5 مرحله را طی و در ماه مبارک که بهار قرآن است این گام‌ها را آغاز کنیم، قدم اول شناخت قرآن است، اگر ما قرآن را نشناسیم نمی‌توانیم با آن انس پیدا کنیم، بنابراین گام اول شناخت آثار و فایده‌های انس با قرآن است؛ طبق سخنان معصومین(ع) انس با قرآن دل را جلا می‌دهد، زنگار دل را از بین می‌برد و دل بهاری می‌شود، به این دلیل انسان‌هایی که با قرآن مأنوسند دل شادی دارند.

وی ادامه داد: انس با قرآن باعث می‌شود انسان از آلودگی‌ها و گناه محفوظ بماند، زیرا آیات قرآن از منکرات نهی و به خوبی‌ها سفارش کرده است و مژده داده که نتایج این عمل ما در نهایت رضایت خداوند و استجابت دعا است؛ کسی که با قرآن انس دارد زمانی که به یاد آیات بیفتد به سمت گناه نمی‌رود، بنابراین زمانی که این آثار را فهمیدیم، ناخودآگاه به سمت قرآن می‌رویم.

عضو هيئت علمی پژوهشکده علوم و معارف قرآن کریم گفت: رفتن به سوی قرآن هم چند شکل دارد، اولین و پایین‌ترین مرحله انس با قرآن نگه داری آن در خانه است، مرحله دوم نگاه به خط قرآن است حتی اگر آن را نخواند که طبق فرمایش پیامبر(ص) این عمل عبادت است، مرحله بعد سکوت کردن در زمانی است که قرآن خوانده می‌شود، سپس گوش دادن به قرآن است، پنجم تلاوت و مرور قرآن و بعد یادگرفتن و قرائت آن است که این قرائت باید روزانه و مدام باشد، گام بعدی فهم قرآن است، این فهم موضوع بسیار مهمی است، بعد از فهم نیز مرجله تدبر در آیات قرآن است، بعد از تدبر هم عمل به آیات و سپس حفظ آن است. بنابراین اگر به مرجله عمل به آیات قرآن برسیم یعنی با قرآن مأنوس شده‌ایم.

گفت‌وگو از مهنوش بهروز