حل مشکلات حاشیه شهر نیاز به چند برنامه اصلاحی دارد
شهردار مشهد گفت: ۴۳ سال از انقلاب می‌گذرد. شهر دوران انقلاب اسلامی کجاست؟ من نمی‌گویم شهر رضوی کجاست که خیلی بالاتر باید از این‌ها باشد. شهر تراز انقلاب اسلامی کجاست؟ این سؤالی است که باید جامعه علمی، اجرایی و نخبگانی کشور به آن پاسخ دهند. باید به سمت ساخت شهر تراز انقلاب اسلامی حرکت کنیم که البته فاصله بسیاری با آن داریم.
عبدالله ارجائی، شهردار مشهد با حضور در تحریریه، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی در مورد بازنگری طرح جامع مشهد تصریح کرد: این موضوع را باید مطالبه کنیم که چرا طرح مزبور ابلاغ نمی‌شود. وزیر هم در جلسه حضوری به من گفته و دست خط وی موجود است، اما متاسفانه معاونت مربوطه طرح را ابلاغ نمی‌کند. زمان افق طرح جامع مشهد تمام شده و باید بازنگری شود.
وی در خصوص رویکرد شهرداری به حاشیه شهر مشهد عنوان کرد: دو نگاه افراطی به حاشیه وجود دارد. یک نگاه این است که حاشیه را تبدیل به شهر کنیم، جلوی گسترش حاشیه را بگیریم و بگوییم ما نمی‌گذاریم حاشیه گسترش پیدا کند. این نگاه شدنی نیست.
شهردار مشهد افزود: مشهد از سال ۱۳۲۰ تا امروز حاشیه داشته و روز به روز هم در حال گسترش بوده است. در هیچ دوره‌ای هم نتوانستند حاشیه شهر را ۱۰۰ درصد کنترل کنند، بلکه روز به روز هم به صورت تصاعدی گسترش پیدا کرده است. صفر کردن حاشیه شهر ممکن نیست. این یک نگاه افراطی است که بگوییم دور شهر حصار می‌کشیم و نمی‌گذاریم حاشیه شهر گسترش پیدا کند.
ارجائی ادامه داد: نگاه افراطی دوم این است که حاشیه شهر را رها کنیم و بگوییم این موضوع زیست طبیعی مردم است، خشکسالی به وجود می‌آید و عده‌ای هم مجبور می‌شوند به مشهد و حاشیه سایر کلان‌شهرها بروند.
وی تصریح کرد: نگاه صحیح نگاه بینابینی است؛ به صورت واقعی با پدیده حاشیه‌نشینی برخورد کردن، مشکلات آن را احصا کردن و برطرف کردن مسائل به روشی که فاصله متن با حاشیه روز به روز کمتر شود، دیدگاه دقیق‌تری است.
شهردار مشهد گفت: بیش از یک ماه است وزیر با درخواست بنده در خصوص بازنگری طرح جامع مشهد موافقت کرده و این موافقت به معاونت مربوطه ابلاغ شده اما این معاونت به شهرداری مشهد ابلاغ نمی‌کند. ما از این بابت از وزارت راه و شهرسازی گلایه‌مندیم.
حل مشکلات حاشیه شهر نیاز به چند برنامه اصلاحی دارد
ارجائی با بیان اینکه این موضوع نیاز به چند برنامه محوری اصلاحی دارد، گفت: اولین برنامه محوری اصلاحی برای حاشیه شهر توانمندسازی اقتصادی مردم است. اگر بتوانیم مردم حاشیه شهر را از لحاظ اقتصادی توانمند کنیم، درصد زیادی از مشکلات توسط خود مردم حل می‌شود. برنامه دوم توانمندسازی اجتماعی است. مسائل و آسیب‌های اجتماعی امروز در حاشیه شهر زیاد است. ما باید بتوانیم مردم را مصون کنیم و مخاطرات اجتماعی را کاهش دهیم.
وی خاطرنشان کرد: گام سوم مسائل مرتبط با کالبد حاشیه شهر است. تا زمانی که نازیبایی‌ها و عدم توازن، کمبود برخی امکانات در حاشیه شهر و غیره برطرف نشود، مشکل حاشیه شهر حل نخواهد شد، لذا باید شیب خدمت به سمت حاشیه شهر را افزایش داد. تمام دستگاه‌ها باید این کار را انجام دهند.
شهردار مشهد عنوان کرد: برنامه ما این است که ظرف ۲ ماه یک برنامه جامع برای حاشیه شهر تدوین کنیم. نظر استاندار این است شهرداری در این ماجرا محور باشد و بقیه دستگاه‌ها به شهرداری کمک کنند. ما در این زمینه خیلی حرفی نداریم، اما معتقدیم محور اصلی دولت است نه ما. حاضریم به نیابت از دولت کمک کنیم، اما به اینکه اصل کار با شهرداری باشد و صد درصد کار را شهرداری انجام دهد، خیلی اعتقاد نداریم. معتقدیم اصل دولت است. اگر دولت معتقد است این کار به ما واگذار شود، اشکالی ندارد و از باب اینکه باید با دولت همکاری کنیم، این موضوع را می‌پذیریم.
نمی‌خواهم اتوبوسی نیرو به شهرداری وارد کنم
ارجائی با اشاره به طراحی دو محرک درونی و بیرونی برای توسعه حاشیه شهر در خصوص محرک‌های درونی عنوان کرد: اینکه سرانه بهداشتی، ورزشی و غیره را افزایش دهیم، وضعیت اقتصادی مردم را بهبود دهیم، اشتغال را افزایش داده و بیکاری را کاهش دهیم، برای زمین‌های مردم با همکاری بزرگ‌مالکان مشهد اسناد رسمی صادر کنیم، شهرداری پایان کار و... صادر کند تا وضعیت زندگی مردم شناسنامه‌دارتر و اسناد آن‌ها محکم تر شود، محرک های داخلی است. همه مشکلات با این محرک‌ها حل نمی‌شود و به محرک‌ها و شوک‌های بیرونی هم نیاز داریم؛ مثلا چند ابرپروژه که بتواند وضعیت اقتصادی حاشیه شهر را متحول کند.
وی افزود: برخی‌ها به من انتقاد می‌کنند که چرا سراغ پروژه آقای ثابت رفته‌ام. این پروژه یکسری مشکلات کوچکی دارد که خود ایشان هم قبول کرده که این مشکلات رفع شود. این پروژه محرک خوب توسعه برای یک قسمت حاشیه‌ای مشهد است؛ چرا باید از کنار آن بگذریم؟ باید با این موضوع واقع‌بینانه برخورد کنیم. محدوده‌ای که پروژه در آن واقع شده، کم‌برخوردار است و امروز به دلیل وجود این پروژه زمین‌های آن محدوده ارزشمند و مردم ثروتمندتر شده‌اند. همچنین اشتغال هم ایجاد شده که رونق اقتصادی می‌آورد.
شیب پروژه‌های محرک توسعه به یک سمت شهر
شهردار مشهد ادامه داد: راه حل برخی مشکلات پیش آمده در پروژه‌های کلان، پلمپ نیست. اگر مثلا الان درِ پروژه را ببندیم، دو سال یا ۱۰ سال دیگر چه می‌کنیم؟ باید راهکار ارائه دهیم. پلمپ کردن که راهکار نیست. اگر پروژه آقای ثابت در محدوده ایجاد شوک می‌کند و وضعیت را ارتقا می‌دهد، باید آن را در پهنه‌ها و مناطق مختلف تکرار و تکثیر کنیم. وقتی چهار سال گذشته را نگاه می‌کنیم، می‌بینیم شیب پروژه‌های محرک توسعه، بیشتر به یک سمت شهر است که باعث ایجاد عدم توازن در مشهد می‌شود. این موضوع باید در کل شهر تکثیر شود تا شهری متوازن داشته باشیم. اگر ترکیب این دو نگاه یعنی توسعه از درون و ایجاد محرک‌های بیرونی در حاشیه شهر مشهد در یک بازه زمانی خوب برنامه‌ریزی و اجرا شود، درصدی از مشکلات حاشیه شهر را حل می‌شود. این نگاه که می‌توان حاشیه را به صفر رساند از واقعیت به دور است.
ارجائی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چرا مشهد از لحاظ معماری نماد هویتی و نماد شهر مذهبی را ندارد، گفت: ما شهرهای دوران صفویه، پهلوی، زندیه و غیره را داریم و می‌توانیم برویم این شهرها را ببینیم. ۴۳ سال از انقلاب می‌گذرد؛ شهر دوران انقلاب اسلامی کجاست؟ من نمی‌گویم شهر رضوی کجاست که خیلی بالاتر باید از این‌ها باشد. شهر تراز انقلاب اسلامی کجاست؟ این سؤالی است که باید جامعه علمی، اجرایی و نخبگانی کشور به آن پاسخ دهند. باید به سمت ساخت شهر تراز انقلاب اسلامی حرکت کنیم. فاصله زیادی با آن داریم. شورای‌عالی معماری شهرسازی، کمیسیون ماده پنج و وزارت راه و شهرسازی باید در این عرصه فعال شوند. ضوابط، معماری و شهرسازی باید تغییر کنند. با این خطی که شهرسازی در پیش گرفته، چیز دیگری هم عایدمان نمی‌شود. ۱۰ سال دیگر هم وضعمان همین است. تفکر حاکم بر کمیته سیما و منظر باید عوض شود.
وی ادامه داد: همچنین امروز هزینه‌های شهر گردن شهرداری است، اما درآمدهای آن برای شهرداری نیست. شهرداری برای اینکه بتواند هزینه‌ها را جبران کند، مجبور است به درآمدهایی روی بیاورد که با اصول اساسی شهرسازی مغایر است. تا این موضوع اصلاح نشود، امید به بهبودی در حد گفت‌وگواست و به واقعیت نخواهد پیوست؛ مخصوصا در شهرهای زیارتی که سهم مدیریت شهری از اقتصاد زیارت بسیار اندک و نزدیک به صفر است.
شهردار مشهد با طرح این پرسش که آیا حضور زائر در مشهد از نظر اقتصادی برای مدیریت شهری هزینه است یا درآمد، بیان کرد: چرا عواید کالاهایی که در شهرهای دیگر تولید و در مشهد خریداری و مصرف می‌شود، نصیب مشهد نمی‌شود؟ جمع‌آوری پسماند،حمل‌ونقل، اقامت زائران و در مجموع کل هزینه‌های ۳۰ میلیون زائری که به مشهد می‌آیند، با ماست، اما سودش به جیب شهری می‌رود که کارخانه تولیدکننده در آن واقع است. این نظام درستی نیست و باید اصلاح شود.
باید برای فروش تراکم جایگزین پیدا کنیم
ارجائی در خصوص تراکم فروشی به عنوان یکی از راهکارهای شهرداری‌ها برای کسب درآمد افزود: من به نمایندگان دولت در این مورد عرض کردم و دولت در حال برداشتن گام‌هایی به این سمت است. برای دولت که فرقی نمی‌کند، اما برای مشهد فرق می‌کند. اگر این مسئله حل شود، اقتصاد شهر مشهد کلی متحول می‌شود و نیازی به شهرفروشی نیست تا بتوانیم هزینه اداره شهر را بدهیم. چرا ریخت شهر به هم خورده است؟ چون درصد اعظمی از اقتصاد شهر از فروش تراکم تامین می‌شود. باید برای آن جایگزین پیدا کنیم، زیرا هزینه‌ها که کاهش پیدا نمی‌کند. درآمدها روز به روز کاهش و هزینه‌ها روز به روز افزایش پیدا می‌کند؛ این فاصله را چه چیزی می‌خواهد پر می‌کند؟
وی در خصوص نگرانی‌ها درمورد حفظ توازن توسعه مشهد در ساخت‌وساز و اینکه حرم در حاشیه قرار نگیرد، عنوان کرد: در حال حاضر حرم نقطه کانونی شهر نیست. دلیل آن محدود شدن توسعه شهر از سمت شرق است. چه کسی این محدودیت را در گذشته ایجاد کرده؟ همان فرد باید آن را رفع کند. وزارت راه و شهرسازی متولی تصویب طرح‌های جامع و تفصیلی است. طرح‌های جامع و تفصیلی مشهد نیاز به بازنگری دارد. عمده‌مالک مشهد آستان قدس رضوی و اداره کل اوقاف است. آن‌ها باید همکاری کنند.
شهردار مشهد ادامه داد: امروز فاصله مستقیم هوایی آخرین نقطه غربی مشهد با حرم امام رضا(ع) ۱۷.۵ کیلومتر و فاصله مستقیم هوایی آخرین نقطه شرقی با حرم ۶ کیلومتر است. کجای این شهر متوازن است؟ حرم مرکز شهر نیست. اگر بخواهیم حرم مرکز شهر باشد، باید توسعه به سمت شرق آغاز و توسعه به سمت غرب متوقف شود یا حداقل توسعه به سمت شرق باشتاب و توسعه به سمت غرب کند شود تا یک زمانی این دو به هم برسند.
ارجائی با تاکید بر اینکه ما در این زمینه آمادگی داریم و آغازکننده این صحبت هم هستیم، اما متولیان باید پیشگام شوند و به عرصه بیایند، تصریح کرد: سختگیری‌ها باید کاهش پیدا کند. از تولیت آستان قدس رضوی، تشکر می‌کنم. نگاه بسیط وی به توسعه مشهد از سمت شرق مشکل‌گشای آینده این شهر است. اگر همه با ایشان هم‌نظر باشیم، ماجرا حل می‌شود. محوریت ایشان را باید قبول کنیم. توسعه به سمت شرق را با محوریت تولیت آستان قدس رضوی محقق خواهیم کرد.
ارجائی در خصوص اختلافات بین شورا و شهرداری تصریح کرد: اختلاف بین شورا و شهرداری وجود ندارد. شورا نهاد بالادستی ماست و ما اصلا نمی‌توانیم اختلافی داشته باشیم. اینکه صد درصد در تمام لوایح در سطح کارشناسی هم نظر با شورا باشیم، ممکن نیست. ما یک لایحه به شورا می‌دهیم، اعضای شورا اختیار دارند یا نظر ما را بپذیرند یا نظر کمیسیون‌های تخصصی خود را. اسم این موضوع اختلاف نیست، لذا من چیزی به نام اختلاف مشاهده نمی‌کنم. آنچه در این سه ماه حضور در شهرداری مشاهده کردم، حمایت کامل شورا بوده و شاهد آن هم این است که برخی لوایح در کمتر از ۲۴ ساعت تصویب شده است. کجای این رفتار اختلاف است؟
وی در مورد برخی حواشی ایجاد شده بین شورا و شهرداری در رابطه با انتصابات و فشار اعضای شورا در این زمینه بیان کرد: اعضای شورا کاری به این کارها ندارند. این، آن چیزی است که الان در حال اتفاق افتادن است. فشارهای بیرونی چندین برابر شوراست. فشارهایی که منشأ آن دلسوزی است، اما واقع‌بینانه نیست.
شهردار مشهد ادامه داد: خیلی‌ها انتقاد می‌کنند که چرا تغییرات ما گسترده و به سرعت نیست. خیلی‌ها می‌گویند چرا کمیته انتصابات نداریم. قصد ندارم اتوبوسی نیرو به شهرداری وارد کنم. سوابق بنده مشخص است. مبنای من این نیست. مگر جاهایی که قبلا رفتم، چند درصد مدیران را تغییر دادم؟ اگر می‌بینید شیب انتصابات ملایم است، به این دلیل است که می‌خواهیم ارزیابی‌ها دقیق باشد.
ارجائی افزود: ما برای آدم‌ها دنبال جا نمی‌گردیم. ما برای مشکلاتمان دنبال حلال مشکل می‌گردیم، لذا عجله‌ای برای جابه‌جایی افراد نداریم. بررسی کامل و کار کارشناسی می‌کنیم. اگر مدیری انگیزه و توان همراهی با سیاست‌های جدید مدیریت شهری را نداشته باشد، قاعدتا خودش هم نمی‌تواند با ما کار کند. وقتی مدیری همراهی می‌کند و تخصص و دانش هم دارد، چرا باید اورا جابه‌جا کنیم؟
وی در خصوص برنامه‌های شهرداری مشهد برای افزایش جذب سرمایه و سرمایه‌گذار در این شهر اظهار کرد: اصلی‌ترین فعالیت مدیریت شهری تسهیل سرمایه‌گذاری و حمایت از سرمایه‌گذاری‌های سالم در شهر است. بر همین اساس شعار مشهد، بهشت سرمایه‌گذاری سالم را انتخاب کرده‌ایم تا چنین فضایی در شهر جریان پیدا کند.
شهردار مشهد ادامه داد: امروز نگاه سرمایه‌گذاران به مشهد نگاه مثبتی نیست که لازم است چنین نگاهی تغییر کند. شورای اسلامی شهر مشهد و شهرداری به عنوان نهاد برآمده از انتخاب اکثریت مردم نگاهشان حمایت از سرمایه‌گذاری سالم بوده و این نگاه قالب طیف منتخب مردم است.
تشکیل مثلث مردم، دولت و شهرداری
وی افزود: مدیریت شهری مشهد برای توسعه سرمایه‌گذاری در این شهر بر اساس هویت رضوی تلاش خواهد کرد. من معتقدم نمی‌توان مشهد را فقط با ۱۸ هزار میلیارد تومان اداره کرد. این رقم تنها کفاف فعالیت‌های جاری و روزمره این شهر را می‌دهد. بنابراین بهترین کار این است که دست به دست هم داده و مثلث مردم، دولت و شهرداری را تشکیل دهیم تا از این مسیر سرمایه‌گذاری در مشهد را تقویت کنیم.
شهردار مشهد بیان کرد: برای توسعه سرمایه‌گذاری در مشهد همسایگان امام رضا(ع) و سرمایه‌گذاران خرد و کلان را به این شهر فرا می‌خوانیم. کسانی که بتوانند در فضای سالم رقابتی با لحاظ مختصات شهر امام رضا(ع) گام به این عرصه نهاده و بتوانند در حوزه‌های مختلف از جمله زیرساخت‌های زیارت و مسائل شهری و غیره فعالیت کنند، می‌توانند برای سرمایه‌گذاری در این شهر پیش‌قدم شوند.
ارجائی ادامه داد: سؤال من از فعالان اقتصادی این است که سهم مشهد از اقتصاد جهانی و کشورهای همسایه چقدر است؟ به نظر من باید به سوی سرمایه‌گذاری سالم حرکت کرده و به صورت واقع‌گرایانه به آن پرداخت. در واقع لازم است مسیر سرمایه‌گذاری در این شهر به گونه‌ای مدیریت شود که درصدی از اقتصاد منطقه متعلق به مشهد باشد.
وی با اشاره به دیدگاه‌های موجود برای توسعه سرمایه‌گذاری در مشهد عنوان کرد: در این زمینه در دو سطح وحدت دیدگاه وجود دارد. سطح اول مربوط به نگاه شهروندان به مقوله سرمایه‌گذاری است. در حال حاضر هیچکدام از شهروندان این شهر مخالف سرمایه‌گذاری سالم در مشهد نیستند.
ارجائی اضافه کرد: سطح دوم نیز مربوط به مدیران ارشد استان است. بر اساس گفت‌وگوهای انجام شده نه تنها مخالفتی از سوی مدیران ارشد استان با سرمایه‌گذاری در مشهد وجود ندارد، بلکه ایشان بر این موضوع بسیار تاکید دارند زیرا پیشرفت استان به همین سرمایه‌گذاری‌های سالم بستگی دارد.
شهردار مشهد خاطرنشان کرد: البته در این میان برخی از نخبگان از مسائل مرتبط با هویت شهر امام رضا(ع) نگران هستند که این هم دغدغه‌ای به حق است. این‌ها دلسوزانی هستند که نیاز است تا با آن‌ها گفت‌وگوی بیشتری صورت گیرد تا توسعه اقتصادی مشهد با هویت رضوی مغایر نباشد. مگر می‌شود تصور کرد که در فرهنگ رضوی حوزه سرمایه‌گذاری مغفول مانده باشد. در مجموع در این مسیر می‌توان با لحاظ مختصات هویتی شهر مشهد به توسعه اقتصادی آن پرداخت.
