خداباوری عمیق امام خمینی(ره) منجر به پیروزی انقلاب شد

رضا لطفی، معاون پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، با اشاره به ویژگی‌های برجسته امام خمینی(ره)، اظهار کرد: در ابتدا باید بگویم که ما به جز اسلام چیز دیگری نداریم و تنها مزیت ما، فرهنگ ماست که از دیرباز با اسلام هم‌راستا بوده است. این اسلام است که فرهنگ ما را غنی کرده و در حقیقت اسلام آن چنان مزیتی به ما می‌دهد، که هیچ یک از تمدن‌های دیگر این مزیت را ندارند.

وی با بیان اینکه نخستین ویژگی برجسته شخصیت امام(ره) این است که ایشان تکلیف‌گرا بودند نه نتیجه‌گرا، ادامه داد: دومین ویژگی ایشان نیز تأکید بر خودباوری است. با وجود اینکه این مقوله بسیار مهم به نظر می‌رسد، اما تاکنون در جامعه خود در خصوص تحقق این و آن دچار مشکل بوده و هستیم.

معاون پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: در واقع مقوله خودباوری امروزه در بین جوانان ما وجود ندارد. برای نمونه در حوزه کارآفرینی، بسیاری از جوانان گمان می‌کنند که اگر دستگاهی در آمریکا امتحان شده و نتیجه خوبی داشته است، در اینجا هم آن دستگاه را می‌توان امتحان کرد، اما اگر در آمریکا امتحان نشده باشد، حاضر به امتحان آن دستگاه برای نخستین بار در اینجا نخواهند بود.

لطفی تصریح کرد: به نظرم اتفاق مهمی که در انقلاب رخ داد و در حال حاضر نیز در کشور ما دیده می‌شود، این است که برخی از جوانان ما به خودباوری رسیدند و بر همین اساس اقدامات خوبی انجام می‌دهند، اما در مقابل نیز برخی از افراد هستند که خودباوری ندارند. باید توجه کرد در هر جایی که روحیه خودباوری وجود نداشته است، ما ضرر کرده‌ایم.

خودباوری؛ نتیجه خداباوری

وی اظهار کرد: در حقیقت خودباوری به دنبال خداباوری به دست می‌آید و اینکه بدانیم خداوند در تمامی انسان‌ها ظرفیت‌های بی‌نهایتی را قرار داده است، باعث می‌شود افراد و به‌ویژه دانشجویان دو مقوله خداباوری و خودباوری را مورد توجه خود قرار دهند و در آن صورت قطعاً می‌توانیم شاهد نتایج خوبی باشیم و در دانشگاه نیز خروجی‌های خوبی را خواهیم داشت.

معاون پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: به نظرم امام راحل(ره) به معنای واقعی خداباور بودند و این یقین در وجودشان شکل گرفته بود و به عبارتی تمامی اتفاقاتی که در دوران ایشان رخ داد و نهایتاً هم به پیروزی انقلاب منجر شد، به واسطه همین خدا باوری ایشان بوده است.

لطفی با اشاره به آیه «إِنَّمَا یخْشَی اللّه مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ؛ و از میان بندگان خدا، فقط مردمان عالم و دانا خداترس هستند»، ابراز کرد: امام(ره) یک عالِم بودند و ترس از خدا را داشتند و این ترس عالمانه ایشان واقعی بود و به واسطه همین ترسشان بود که تکلیف خود را انجام می‌دادند. وقتی انسان خدا را به خوبی بشناسد، در این صورت تکلیف‌گرا خواهد شد و مهم نیست که نتیجه آن چه می‌شود؛ امام راحل نیز دقیقاً اینگونه عمل می‌کردند.

وی اضافه کرد: تکلیف‌گرا بودن حال آدمی را خوب می‌کند، اما متأسفانه یکی از مشکلات ما در ایران این است که زمانی‌که تکلیف‌گرا هستیم حالمان بد می‌شود. برای نمونه تکلیفمان این است که علوم را فراگیریم. چنانکه در سخنان مقام معظم رهبری نیز به این موضوع به صورت جدی اشاره شده است که ما یاد می‌گیریم و در یادگیری، آورده‌های غربی‌ها را انکار نمی‌کنیم و شاگردی می‌کنیم، اما منظور ایشان از این یادگیری این نیست که هر آنچه را که آن‌ها گفته‌اند، درست است و به همان‌ها بسنده کنیم، بلکه این است که باید بر روی آن‌ها فکر کنیم.

معاون پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: به بیان دیگر یکی از تکالیف جدی ما این است که یاد بگیریم و وقت بگذاریم که فکر کنیم، اما این در حالی است که ما به صورت سنتی علاقه به حفظ کردن داریم و نمی‌خواهیم که یاد بگیریم و این موضوع مصداق دانشجویان امروزی است. در حقیقت امروزه دانشجویان نمی‌خواهند چگونگی روش حل مسئله را یاد بگیرند، بلکه در صدد هستند تا تنها روش حل مسئله را حفظ کنند.

لطفی تصریح کرد: اهمیت این یادگیری‌ها به گونه‌ای است که مجمع جهانی اقتصاد، لیستی دارد به نام مهارت‌های مورد نیاز انسان‌ها که در این لیست یکی از این مهارت‌ها تفکر تحلیلی عنوان شده است. در این لیست گفته شده که همه افراد نیازمند این مهارت هستند. در حقیقت ما باید تفکر را در بین مردم ترویج کنیم و توجه داشته باشیم که یکی از ویژگی‌های افراد موفق، فکر کردن و مکتوب کردن افکار خود است.

حال خوب؛ نتیجه خودباوری و تکلیف‌گرایی

وی با اشاره به جایگاه نظم در زندگی امام خمینی(ره) اظهار کرد: در واقع اگر ما انسان‌ها حالمان خوب باشد، برای وقت و زندگی خود ارزش قائل خواهیم شد و برای آن برنامه‌ریزی خواهیم کرد. کما اینکه امام نیز اینگونه بودند و زندگی خود را بر اساس نظم خاصی تنظیم کرده بودند.

معاون پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: آیه شریفه ۲۶۸ سوره بقره نیز به نوعی بیانگر همین موضوع است. در این آیه آمده است که شیطان وعده فقر می‌دهد و امر به گناه می‌کند، در حالی‌که خدا وعده مغفرت از جانب خود می‌دهد و خداوند توسعه‌دهنده و بسیار داناست و این ما هستیم که کدام یک از این وعده‌ها را قبول می‌کنیم. در واقع وقتی ما تکلیف‌گرا باشیم، به نوعی مکلف می‌شویم که نظم را در زندگی خود رعایت کنیم. پس خودباوری و تکلیف‌گرایی به نظم و حال خوب در زندگی منجر می‌شود.

لطفی در پاسخ به این پرسش که چه کنیم که حالمان خوب باشد؟ بیان کرد: بیل برنت عکاس برجسته اهل انگلستان، در یکی از مقاله‌های خود تحت این عنوان که «چه کنیم تا زندگی شادتری داشته باشیم»، مطرح می‌کند که یکی از مهم‌ترین سؤالاتی که همه افرادی که در دوره‌ها شرکت می‌کنند، از ما دارند، این است که چگونه می‌توانند زندگی معناداری داشته باشند. از این‌رو برنت می‌گوید که شما سعی کنید جواب سه سؤال اینکه چه کسی هستید؟ به چه چیزی اعتقاد دارید؟ و چه کاری می‌کنید؟ را برای خود داشته باشید و همواره بر این باور است که هر اندازه که میان این سه مقوله همبستگی بیشتری وجود داشته باشد، افراد حال بهتری خواهند داشت.

وی با بیان اینکه یکی از مشکلات بزرگی که با آن روبرو هستیم، این است که جواب این سه پرسش را نمی‌دانیم، گفت: خداوند در آیه 269 سوره بقره می‌فرماید: «یُؤْتِی الْحِکْمَةَ مَنْ یَشَاءُ وَمَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ» به این معنا که خداوند دانش و حکمت را به هرکس بخواهد می‌دهد ‌و به هرکس دانش داده‌ شود، خیر فراوانی داده شده است. همچنین حضرت علی(ع) نیز در یکی از روایات خود در نهج‌البلاغه می‌فرمایند که «حکمت، گم شده مؤمن است و حکمت را بیاموز حتی اگر از منافق باشد. در حقیقت این دو روایت بیانگر همین مباحثی است که بیل برنت مطرح می‌کند.