بررسی رمزارزش‌ها از نگاه فقهای دینی

به گزارش خبرنگار ایکنا، محسن رضایی صدرآبادی، کارشناس و آینده‌پژوه اقتصاد فضای مجازی، ظهر چهارشنبه، هفتم دی‌ماه در نشست تخصصی «فقه رمزارزش‌ها» که به همت دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد، گفت: فضای مجازی انقلاب تمدنی و فضای جدیدی را ایجاد کرده که خود این موضوع قابل بررسی است.

وی با بیان اینکه امروز در عصر اطلاعات و فضای مجازی ماهیت پول تغییر پیدا کرده است، افزود: یک سری از اقتصاددانان معتقدند دولت نباید در نظام پولی دخالت داشته باشد، زیرا بر این باورند دخالت دولت به هرج و مرج‌های اقتصادی و تورم منجر می‎‌شود و در این راستا ساتوشی ناکاموتو، نرم‌افزار متن بازی را طراحی و اعلام کرد که این نرم‌افزار نوعی سیستم نقل و انتقال مالی و پرداخت محسوب می‌شود و فرد به فرد یا همتا به همتاست و هیچ کنترل‌کننده و تأییدکننده‌ای ندارد.

آینده‌پژوه اقتصاد فضای مجازی ادامه داد: ساتوشی ناکاموتو، بانک‌ها و کنترل‌کننده‌های مرکزی را مخل نظام مالی و اقتصادی می‌داند که دست در جیب مردم می‌کنند و به دنبال این هستند تورم و بحران‌های اقتصادی را به وجود آورند و با خلق بیت‌کوین به دنبال این بود که چنین ساختاری را دور بزند.

چرا مردم به سراغ رمزارزها آمدند؟

صدرآبادی بیان کرد: بیت‌کوین که بر بستر بلاک‌چین ایجاد شده از همان ابتدا هیچ بود و از هیچ خلق شد اما چرا مردم به سراغ آن آمدند؟ بیت‌کوین و امثال آن که خلق شدند، دو قابلیت را برای بشر ایجاد کردند: اول اینکه هزینه مبادلات اقتصادی را برای بشر کاهش دادند و دوم سرعت مبادلات به طرز چشمگیری افزایش یافت.

وی افزود: این سیستم سبب شد تا بازیگران و مفاهیم جدیدی در عرصه نظام مالی در جهان معرفی شوند که قبل از این وجود نداشتند؛ مفاهیم جدیدی مانند استخراج، استخراج‌کنندگان و دستگاه‌های استخراج.

این کارشناس اقتصادی با طرح این پرسش که آیا خرید و فروش رمزارزها حرام است؟ گفت: رمزارزی مانند «تتر» به پشتوانه دلار خلق شده و با نوسانات دلار ارزش آن کم و زیاد می‌شود، لذا اگر خرید و فروش تتر جایز نیست، خرید و فروش دلار هم نباید جایز باشد. یا حتی رمزارزی مانند «پکس گلد» که به پشتوانه طلا خلق شده اگر خرید و فروشش جایز نباشد، خرید و فروش طلا هم نباید جایز باشد.

صدرآبادی ادامه داد: اولین نتیجه‌ای که از این موضوعات می‌توان گرفت، این است که هیچ فقیه و مرجعی نمی‌تواند حکم واحد برای کل رمزارزها بدهد و از سوی دیگر یکی از موضوعاتی که شورای فقهی بانک مرکزی با آن مواجه هست این است که نمی‌تواند حکم واحدی در رابطه با همه رمزارزها صادر کند.

استفاده از واژه رمزارزش‌ها در سند تحول دولت

وی با بیان اینکه در حدود یک سال گذشته در سند تحول دولت از واژه رمزارزش‌ها استفاده شده است، گفت: باید پذیرفت که برخی از پدیده‌های مرتبط با رمزارزها ماهیت پولی پیدا کرده‌اند. به عنوان مثال تتر یا پکس گلد ماهیت پولی به خود گرفته‌اند ولی برخی دیگر از رمزارزش‌ها ماهیت پولی ندارند بلکه ماهیت دارایی و مالی به آن‌ها اطلاق می‌شود و به واسطه خدمتی که ارائه می‌دهند ارزش دارند.

کارشناس و آینده‌پژوه اقتصاد فضای مجازی بیان کرد: در اقتصاد اسلامی مبنای کسب سود این است که در ازای کاری که انجام می‌دهیم پول و سود به دست می‌آید، اما اگر بخواهیم این موضوع را در رابطه با رمزارزش‌ها مصداق قرار دهیم باید گفت کسب بیت کوین یا سایر رمزارزها در ازای استخراج است، هرچند بیت کوین و سایر رمزارزها از هیچ به وجود می‌‎آیند اما به هر حال استخراج آن نیازمند طی کردن فرآیند و صرف هزینه است و در اینجا خدمتی صورت گرفته و به ازای انجام این خدمت کسب سود یا بیت کوین به دست می‌آوریم.

صدرآبادی در این رابطه تأکید کرد: هرچند در ابتدای خلق رمزارزش‌هایی مثل بیت کوین واقعاً بی‌ارزش و فاقد اعتبار بوده‌اند اما وقتی هرچقدر به جلو پیش رفتیم یک سری از عوامل سبب شده تا به اعتبار این رمزارزش‌ها افزوده شود و آن هم همان دو موضوعی است که در ابتدا اشاره کردم، یعنی افزایش سرعت مبادلات و کاهش هزینه مبادلات.

دلیل برخی فقها برای مالیت نداشتن رمزارزش‌ها

وی گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی بر این باورند اگر رمزارزها مطابق با قوانین و مقررات کشور به کار گرفته شوند، ایرادی در استفاده از آن‌ها وجود ندارد. ولی در مقابل برخی دیگر از علما می‌گویند رمزارزش‌ها مالیت ندارند و اکل مال به باطل است. البته هرچند از نظر عرفی مالیت دارد و حدود یک میلیارد نفر در جهان به سراغ این ارزها رفته‌اند ولی از نظر شرعی مالیت آن ابطال شده است و وقتی شرع بگوید مالیت ندارد، قانون نمی‌تواند آن را تأیید کند.

کارشناس و آینده‌پژوه اقتصاد فضای مجازی در تحلیل بیشتر ادله فقهای اسلامی نسبت به رد مالیت رمزارزش‌ها عنوان کرد: حاج‌آقا مصباحی مقدم در یکی از همایش‌ها گفته بود که رمزارزش‌ها شرعاً مالیت ندارند و غرری محسوب می‌شوند و با بیان مثالی در رابطه با استخراج رمزارزش‌ها هم گفت که در اسلام، مسلمانان می‌توانند خوک پرورش دهند و به کفار بفروشند لذا ما می‌توانیم رمزارزش‌ها را استخراج کنیم ولی باید در واردات و صادرات به خود کفار بفروشیم و نباید در سیستم اقتصادی کشور خرید و فروش شود.