نگاهی به قوانین کشور‌های اروپایی درباره ممنوعیت یا آزادی حجاب در مدارس

به گزارش ایکنا به نقل از یورونیوز، دولت فرانسه این هفته اعلام کرد که یک لباس سنتی به نام عبایه - مانتوی بلندی که برخی دانش‌آموزان مسلمان روی لباس خود می‌پوشند - به نام سکولاریسم در مدارس ممنوع می‌شود.

گابریل آتال (Gabriel Attal)، وزیر آموزش و پرورش فرانسه، تقریباً بیست سال پس از تصویب قانون دیگری که پوشش و نمادهای مذهبی را در مدارس فرانسه محدود کرده بود، این خبر را اعلام کرد.

سؤالی که در این میان پیش می‌آید این است که وضعیت پوشیدن لباس‌ها و داشتن نمادهای مذهبی در سراسر اروپا چگونه است؟ آیا دانش‌آموزان در کشورهای دیگر در پوشیدن لباس‌های سنتی یا مذهبی، مانند عمامه برای سیک‌ها یا روسری‌ برای زنان مسلمان، در کلاس درس محدودیت دارند؟

انگلستان

در انگلستان، سیاست پوشش توسط هر مدرسه مشخص می‌شود. با این حال، قوانین آنها باید با قانون حقوق بشر و قانون برابری مطابقت داشته باشد، که از ویژگی‌های مرتبط با مذهب یا اعتقاد، نژاد، جنسیت یا شرایط جسمی محافظت می‌کند.

به عنوان مثال، ممانعت کردن از داشتن حجاب برای دختران مسلمان یا ممنوع کردن مدل موی مرتبط با یک گروه قومی یا ملی، می‌تواند تبعیض‌آمیز تلقی شود. در صورت اثبات تبعیض،‌ این کار می‌تواند غیرقانونی تلقی شود. به طور خلاصه، هیچ ممنوعیتی برای داشتن پوشش و نماد وجود ندارد و دانش‌آموزان می‌توانند محدودیت‌ها را به صورت موردی به چالش بکشند.

در سال 2021، مدیر آکادمی Pimlico در لندن پس از اینکه سیاست پوشش یکسان او باعث اعتصابات گسترده توسط دانشجویان شد که جملگی آن را نژادپرستانه می‌دانستند،‌ مجبور به استعفا شد. طبق گزارش‌ها داشتن حجاب‌های رنگارنگ و مدل موی افرویی (مویی که پف کرده به بالا است) ممنوع بود.

طبق توصیه‌های وزارت کشور بریتانیا در مواردی که مدرسه دلایل خوبی برای محدود کردن آزادی‌های افراد دارد، به عنوان مثال، ارتقای انسجام و نظم در مدرسه، یا ملاحظات واقعی بهداشت و ایمنی یا امنیت و محدودیت‌های حق ابراز مذهب یا عقیده موجه باشد؛ این ممنوعیت وجود دارد.

این بیانیه می‌افزاید: مدارس باید نسبت به نیازهای فرهنگ‌ها، نژادها و مذاهب مختلف حساس باشند و در برآوردن این نیازها معقولانه عمل کنند، بدون اینکه به سیاست‌های مهم مدرسه، مانند ایمنی یا نظم و انضباط مدرسه آسیبی وارد شود.

ایرلند شمالی همان سیاست‌های انگلستان را در مورد پوشش افراد در مدارس دارد.

آلمان

موضوع پوشیدن سر به دلایل مذهبی در آلمان همچنان جرقه بحث‌ها و پرونده‌های قضایی بوده است.

به طور کلی، از سال 2015 به هر ایالت آلمان اجازه داده شده است که خودشان تصمیم بگیرند که آیا نمادهای مذهبی یا لباس در مدارس خود را مجاز یا ممنوع کنند. این بدان معناست که بسته به اینکه در کدام بخش از آلمان به عنوان دانش‌آموز به مدرسه می‌روید یا در مدرسه‌ای به عنوان معلم کار می‌کنید، قوانین متفاوتی در حال اجرا خواهد بود.

برخی از ایالت‌ها حجاب را منع کرده‌اند، در حالی که برخی دیگر با محدودیت‌های خاصی مانند الزام به نمایان بودن صورت یا مو آن را مجاز دانسته‌اند.

حداقل هشت ایالت به اصطلاح "قوانین بی طرفی" را دارند که به این معنی است که نمادهای مذهبی در کلاس‌های درس عمومی ممنوع هستند، اگرچه در بسیاری از موارد این ممنوعیت شامل نمادهای مسیحی نمی‌شود.

در ژانویه 2020، دادگاه هامبورگ حکم داد که یک دانش‌آموز دختر 16 ساله می‌تواند در کلاس درس نقاب بپوشد. این لباس تمام سر و صورت را می‌پوشاند و فقط چشم‌ها را در معرض دید قرار می‌دهد.

مقامات گفتند که پوشیدن نقاب به این معنی است که دانش‌آموز نمی‌تواند به طور کامل با معلمان خود یا سایر دانش‌آموزان ارتباط برقرار کند، اما دادگاه تشخیص داد که اصلا اینطور نیست.

آزادی مذهب در قانون اساسی آلمان ذکر شده است، اما ایالت‌ها و مدارس می‌توانند قوانین خود را در مورد آنچه که در کلاس «لباس مناسب» در نظر گرفته می‌شود، تعیین کنند.

ایتالیا

علیرغم انتخاب یک دولت پوپولیستی راست افراطی در پاییز گذشته، بحث عمومی یا سیاسی در ایتالیا در مورد پوشیدن لباس مذهبی در کلاس‌های درس وجود ندارد.

از این گذشته، در مورد ممنوعیت حجاب یا روسری که دانش‌آموزان ممکن است به دلایل مذهبی بپوشند صحبتی نمی‌شود زیرا راهبه‌هایی که در بسیاری از مدارس ایتالیا تدریس می‌کنند اغلب سر خود را به دلایل مذهبی می‌پوشانند.

در سال 2011، دادگاه حقوق بشر اروپا حکم داد که هیچ مشکلی با نمایش صلیب‌های بزرگ بر روی دیوارهای کلاس مدرسه توسط دولت ایتالیا وجود ندارد و گفت که این اجباری بودن عقاید را نشان نمی‌دهد.

این پرونده پس از شکایت‌هایی مبنی بر اینکه وجود صلیب بر روی دیوار مدارس دولتی شامل نادیده گرفتن سایر مذاهب نمی‌شود، به دادگاه کشیده شد. دادگاه تشخیص داد که اینطور نیست.

کوزوو

در کوزوو، کشوری با اکثریت مسلمان، از سال 2010 استفاده از روسری برای دانش‌آموزان ممنوع شده است.

گروه‌های اسلامی در این کشور بالکان مرتباً خواستار لغو قوانین منع پوشش سر و تبعیض‌آمیز خواندن آن شده‌اند. آخرین بار در آگوست سال گذشته با درخواست مستقیم از آلبین کورتی، نخست‌وزیر این گروه‌ها خواستار لغو این قوانین شده بودند.

اسکاتلند

دانش‌آموزان مدارس ابتدایی و متوسطه در اسکاتلند معمولاً برای شرکت در کلاس‌ها از یونیفرم خاصی استفاده می‌کنند، و الزامات مربوط به موارد تشکیل‌دهنده لباس، از جمله رنگ و مدل شلوار، دامن یا پیراهن مجاز است، توسط مدارس جداگانه تعیین می‌شود.

با این حال، دولت اسکاتلند به یورونیوز می‌گوید که محدودیتی برای پوشش مذهبی در مدارس اعمال نمی‌کنند.

اسپانیا

در اسپانیا هیچ قانونی برای استفاده از حجاب اسلامی در کلاس وجود ندارد. هر منطقه می‌تواند در مورد مسائل آموزشی تصمیم بگیرد. اگر دستور منطقه‌ای وجود نداشته باشد، این به خود مدارس بستگی دارد که قوانین لباس خود را در چارچوب استقلال خود تعیین کنند. به همین دلیل (داشتن حجاب) در برخی مدارس ممنوع و در برخی دیگر مجاز است.

وزارت آموزش مسئول این قانون خواهد بود و منابعی در این وزارتخانه به روزنامه اسپانیایی  El Confidencial اطمینان دادند که هیچ مشکلی برای همزیستی (پیروان ادیان مختلف) وجود ندارد تا حتی به فکر قانون‌گذاری در این زمینه باشد.

با این حال، صلیبی که قبلاً در کلاس‌های درسی دیده می‌شد، ممنوع شده است. در سال 2010، قانون آزادی مذهب سکولاریسم اسپانیا را توسعه داد. در این بیانیه آمده است: نمایش نمادهای مذهبی در اماکن عمومی ممنوع است، به استثنای مواردی که دارای ارزش تاریخی _ هنری، معماری و فرهنگی مورد حمایت قانون هستند.

سوئد

در پایان سال 2022، دادگاه عالی اداری سوئد حکم داد هیچ قانونی برای مقامات محلی برای ممنوعیت روسری یا لباس‌های مشابه در مدارس وجود ندارد.

دادگاه دریافت که قوانین موجود در مورد آزادی بیان از حقوق دانشجویان برای ابراز وابستگی مذهبی خود حمایت می‌کند.

این موضوع زمانی شکل گرفت که دو شهرداری می‌خواستند حجاب را برای کودکان در مدارس پیش‌دبستانی و ابتدایی تا ششم ابتدایی ممنوع کنند. در یک مورد، این ممنوعیت شامل معلمان نیز می‌شد.

در گذشته، پارلمان سوئد نیز پیشنهادات مربوط به ممنوعیت حجاب را رد کرده است، زیرا کمیته قانون اساسی هیچ دلیلی برای قانون جدید که حجاب را در جامعه یا برای کودکان در برخی فعالیت‌ها ممنوع می‌کند، پیدا نکرده است.

وزیر دادگستری سوئد در آن زمان در بیانیه‌ای مطبوعاتی گفت: محدود کردن حق استفاده از روسری تأثیراتی بر افراد دارد، بنابراین محدودیت آزادی بیان است.

ترجمه از محمدحسن گودرزی