ردپای مسائل سیاسی در ممنوعیت‌های اخیر ضداسلامی در فرانسه + فیلم
پروفسور پل اسمیت گفت: در سیستم فرانسوی حکومت و آموزش به شدت با یکدیگر ارتباط دارند. چیزی که واقعاً قابل درک نیست این که پیش‌تر این مسائل وجود داشته و خود معلمان در این زمینه تصمیم می‌گرفتند که دانش‌آموز محجبه را به کلاس راه دهند یا خیر. اما وقتی شخص وزیر با وجود مشکلات دیگری که در سیستم آموزش فرانسه وجود دارد، این کار را انجام می‌دهد می‌توان گفت که موضوع، سیاسی کردن مسئله است.
در سال‌های اخیر و به خصوص در دوران ریاست جمهوری امانوئل مکرون، جامعه مسلمانان فرانسه شاهد فشارهای زیادی به بهانه مسائلی مانند مبارزه با تروریسم و جدایی‌طلبی بوده است. نتیجه این سیاست اسلام‌هراسی بسته شدن یا محدود شدن مساجد و مراکز اسلامی در فرانسه و سختگیرانه‌تر شدن قوانین پوشش و حجاب در مراکز آموزشی بوده که آخرین آن ممنوعیت پوشش عبایه از سوی دختران دانش‌آموز در مدارس بود که مخالف‌های زیادی را برانگیخت.
خبرگزاری ایکنا درباره این سیاست اسلام‌ستیزانه فرانسه گفت‌وگویی را با پروفسور پل اسمیت (Paul Smith) داشته است. اسمیت، استاد دانشگاه ناتینگهام انگلستان و کارشناس مسائل سیاسی فرانسه است. وی تألیفاتی در مورد تاریخ سیاسی فرانسه و انتخابات در این کشور داشته که از مهم‌ترین آنها می‌توان به تاریخ سنای فرانسه (A History of the French Senate) در سال ۲۰۰۵ اشاره کرد. این کارشناس مسائل فرانسه همچنین وبلاگی به نام جمهوری پنج و نیم (Fifth-and-a-Half Republic) با موضوع مسائل سیاسی فرانسه دارد.
ایکنا ـ از زمان روی کار آمدن دولت امانوئل ماکرون در فرانسه، شاهد فشارهای مختلف به اقلیت مسلمان بوده‌ایم و در آخرین مورد، شاهد ممنوعیت عبایه در مدارس فرانسه هستیم. دلیل و ریشه این محدودیت‌ها از نظر شما چیست؟
به نظرم حقایق زیادی در مورد این موضوع وجود دارد. ناامید کننده است اما باید گفت از این موضوع به عنوان بهانه‌ای برای پوشاندن مشکلات دیگر در نظام آموزشی فرانسه استفاده می‌شود. از نظر سیاسی هم امانوئل مکرون و برخی از وزرای دولتش به‌ویژه گابریل اتال، وزیر آموزش جدید با بیانه‌ای که صادر کرد، نشان دادند که عملاً به دنبال گرفتن ابتکار عمل در عرصه سیاسی فرانسه از راست‌های فرانسوی هستند.
راست‌های فرانسوی از یک جهت از سوی دولت مکرون و جناح افراطی راست که شامل مارین لوپن بوده تحت فشار هستند. آنها ترجیح می‌دهند که خود را با موضوع سکولاریسم و دولت سکولار مطرح کنند که نمونه آن انتقاد از دختران مسلمان فرانسوی است که با لباس خاصی که به آن اشاره کردید (عبایه) به مدرسه می‌آیند.
این افراد بسیار دوست دارند که خود را نماینده سرسخت حکومت سکولار معرفی کنند. مشکل اینجاست که دختران فرانسوی خود را در وسط این دعوای سیاسی تنها می‌یابند.
ایکنا ـ پس منظور شما این است که سکولاریزه کردن فرانسه برای مسلمانان کاری نکرده است؟
سکولاریزه کردن تنها مسلمانان را هدف قرار نمی‌دهد. در نظام آموزش فرانسه هیچ کس با نشان دادن نمادهای دینی نمی‌تواند به مدرسه برود. اما چیزی که در کشور فرانسه مدرن اهمیت دارد این است که پیش‌تر روسری و انواع دیگر لباس‌ها در مدارس ممنوع شده است. دیگر مشکلات مربوط به آموزش و پرورش است.
آنچه در مورد آموزش و پرورش فرانسه باید درک شود این است که این سیستم بسیار متفاوت از نظام آموزش و پرورش دیگر کشورها مثلاً بریتانیا است. در سیستم فرانسوی حکومت و آموزش به شدت با یکدیگر ارتباط دارند. چیزی که واقعاً قابل درک نیست این که پیش‌تر این مسائل وجود داشته و خود معلمان در این زمینه تصمیم می‌گرفتند که دانش‌آموز محجبه را به کلاس راه دهند یا خیر و این که آیا پوشش سر اشخاص ارتباطی با نشان دادن دین آنها دارد یا خیر؛ اختیار با مدارس بود. اما وقتی شخص وزیر با وجود مشکلات دیگری که در سیستم آموزش فرانسه وجود دارد، این کار را انجام می‌دهد می‌توان گفت که موضوع سیاسی کردن مسئله است.
آمار دقیقی وجود ندارد اما از میلیون‌ها دانش‌آموز در فرانسه که به مدرسه می‌روند کمتر از 300 نفر با لباس اسلامی (عبایه) به مدرسه رفتند و از این تعداد 50 تا 60 نفر از رفتن به خانه و تغییر این پوشش خودداری کردند.
ایکنا ـ در واقع می‌توان گفت که دولت فرانسه خود مسبب این تنش‌ها در جامعه شده است؟
بله. نمی‌توان گفت که مسبب اینها شخص وزیر آموزش فرانسه یعنی گابریل اتال است. همواره یک شکاف بین قانون و آنچه که اجرا می‌شود وجود دارد. پیش‌تر مؤسسات آموزشی این اختیار را داشتند که با این موارد چگونه برخورد کنند. بعد وزیر آموزش یا بهتر بگویم وزیر جدید آموزش فرانسه می‌آید و تصمیم می‌گیرد روی این قوانین مانور دهد و با گفتن این که ما کوتاه نمی‌آییم و نمی‌خواهیم این لباس (عبایه) را دختران مسلمان بپوشند، وارد زمین بازی راست‌های فرانسه می‌شود.
البته کاری که او انجام می‌دهد به نوعی چالش برای جناح چپ فرانسه نیز هست. پانزده سال پیش اگر کسی می‌گفت که راست‌های فرانسوی از سکولاریسم در حوزه آموزش دفاع می‌کنند این موضوع قابل باور نبود. چیزی که عوض شده و مکرون و وزیرش انجام می‌دهند نه تنها برای راست‌ها و راست افراطی فرانسه مشکل‌آفرین شده بلکه چپ‌ها را هم با چالش رو‌به‌رو کرده و برخی از آنها با عنوان اینکه با سکولاریسم موافقند طرفدار دولت مکرون شده‌اند.
ایکنا ـ بگذارید نگاهی به تاریخ بیاندازیم. برخی معتقد هستند که ریشه این اقدامات دولت فرانسه علیه اقلیت‌های نژادی و دینی به تاریخچه استعمارگری این کشور در آفریقا باز می‌گردد. چقدر با این نظر موافق هستید؟
فکر می‌کنم دلایل زیادی دارد. این مشکلی است که فرانسه و البته کشورهای غربی از جمله بریتانیا دارند. فکر می‌کنم یکی از مشکلات طرز تفکر خاص فرانسوی‌ها در مورد استعمارگری در گذشته است که آن را مأموریت تمدن‌سازی خود می‌دانند. این در مورد سایر کشورهای استعماری هم صادق بوده است.
ایکنا ـ به نوعی به زعم فرانسوی‌ها «مأموریت انسان مدرن در قبال وحشی‌ها» ؟
کاملاً درست است. این ایده مطرح بود که ما (فرانسوی‌ها) مأموریت داریم که تمدن و ارزش‌هایمان را مانند برابری و آزادی به افراد بی‌تمدن و یا اصطلاحاً وحشی‌ها انتقال دهیم. این چیز خوبی بود و البته لحظه‌های بدی هم در استعمارگری داشت اما از نقطه نظر فرانسوی‌ها گفتمان عمومی این بود که مأموریت خوبی است.
فرانسوی‌ها همچنین با تجربه بریتانیا (در مورد استعمارگری) مخالف هستند و می‌گویند که آنها (استعمارگری بریتانیا در خاورمیانه از جمله نفوذ در ایران) استعمار بد اما استعمارگری فرانسه خوب بود و این تا حد زیادی به دلیل حضور صلح‌آمیز فرانسه در آفریقا بعد از روند استعمارزدایی در این قاره بود. اما در واقع این حضور بسیار مشکل‌ساز بود و در نیجر، مالی و مناطق بسیاری این تنش دیده می‌شد. این مسائل در سایر نقاط جهان مانند جزایر اقیانوس اطلس و گویان هم وجود دارد.
ایکنا ـ این ممنوعیت‌ها علیه مسلمانان فرانسه که با حجاب و روسری در مدارس شروع شد حالا به عبایه رسیده است. محدودیت‌های ضد اسلامی تا کجا پیش خواهد رفت؟ برخی مردم می‌گویند که گام بعدی بستن مساجد است.
فکر می‌کنم که ما باید با آن دسته از چیزهایی که برایمان مهم است کنار بیاییم، منظورم این است که باید واکنش بسیار خشمگینانه در میان مسلمانان فرانسوی را درک کنید.
در حدود شش میلیون مسلمان ساکن فرانسه هستند. البته این ارقام تخمین است زیرا این اطلاعات (دینی که افراد از آن پیروی می‌کنند) در آمارها جمع‌آوری نمی‌شود زیرا در آمارگیری ملزم به اعلام دین نیستید. در واقع دین شما از نظر حکومت مربوط به خودتان است.
بیشتر آنها زندگی روزمره خود را می‌گذرانند، در صلح با دیگران هستند و در جامعه فرانسه و جوامع خود حضور دارند. اما چیزی که درک نمی‌شود این است بیشتر نگرانی‌ها و متمرکز شدن روی مسلمانان فرانسوی به دلیل وجود مساجد است.
برای مثال، در شهر فرژوس(Fréjus) ساخت یک مسجد به بهانه مسائل فنی و قانونی و با شکایت گروه‌های راست افراطی بسته و در نهایت بعد از مدتی باز شد. مشکل اینجاست برخی از مردم می‌خواهند از موقعیت‌هایی شبیه به این دشمن‌سازی بین مسلمانان و غیرمسلمانان را به وجود بیاورند. برای مثال در نیجر هر نوع حمله به کلیساها به مسلمانان (افراطی) نسبت داده می‌شود اما در اکثریت غریب به اتفاق، مهاجمان اصلاً مسلمان نیستند یا 99 درصد از حملات به یهودیان و حوادث یهودستیزانه در فرانسه به مسلمانان ارتباطی ندارد.
ایکنا ـ به نظر می‌رسد که آنها در حال مقصر دانستن مسلمانان برای همه چیز هستند.
همینطور است. راست افراطی به دنبال قربانی کردن مسلمانان فرانسوی هستند. در انتخابات ریاست جمهوری گذشته، اریک زمور، نامزد راست افراطی اعلام کرد که اسلام و جمهوری فرانسه با هم ناسازگار هستند و مسلمانان نمی‌توانند شهروندان خوب فرانسوی باشند.
افرادی هستند که می‌خواهند از این خط مشی در انتخابات عمومی 2027 استفاده و حمایت سیاسی را به خود جلب کنند. چیزی که خطرناک است این است که وقتی دولت فرانسه و وزیر آموزش آن یعنی گابریل اتال در مورد ممنوعیت نوع خاصی از لباس صحبت می‌کنند در سایر کشورها مانند بریتانیا و آمریکا هم استفاده از ایده‌های راست افراطی فعال شود.
ایکنا ـ در نهایت این فشار‌ها باعث مهاجرت متخصصان مسلمان از فرانسه هم می‌شود و این به اقتصاد فرانسه و جامعه این کشور ضربه خواهد زد. اینطور نیست؟
ابته کاری که دولت فرانسه می‌کند الزاماً به معنای تشویق نیروها به مهاجرت نیست. در جامعه فرانسه و نسل دوم و سوم الجزایری‌های فرانسه که والدینشان در دهه 50 و 60 میلادی به فرانسه مهاجرت کرده بودند، با فناوری‌های نوین آشنا هستند و تمایل بیشتری برای جهانی بودن دارند. بنابراین این سیاست خطری برای خروج افراد متخصص و فرار مغزها از فرانسه است. با این همه تعداد این افراد زیاد نیست. البته اشخاصی هستند که به دلیل این سیاست‌ها مهاجرت کنند اما تعداد آنها آنقدر زیاد نیست.
ایکنا ـ به نظر شما نقش دانشگاهیان و اندیشمندان مسلمان در مواجهه با خطر افراط‌گرایی در جهان اسلام و سوء استفاده دولت فرانسه از این موضوع چیست؟
فکر می‌کنم اندیشمندان مسلمان در فرانسه این موضوع را بسیار مشکل ببینند که بخواهند قدمی بردارند. مشکل اینجاست از زمانی که نیکلا سارکوزی پروسه‌ای را برای یافتن راهی برای گفت‌وگو با جامعه مسلمان از طریق تأسیس یک مجمع آغاز کرد، همواره این موضوع به حاشیه رانده شده است.
دلیل این امر سختی گفت‌وگو درباره موضوعی است که به جوامع محلی فرانسه، چه مذهبی و چه قومیتی مرتبط باشد. این موضوعی ادامه‌دار نه فقط به دلیل سکولار بودن بلکه به دلیل ساختار قانون اساسی فرانسه بوده که این کشور را یگانه و غیرقابل تقسیم توصیف کرده است. به همین دلیل گفت‌وگو در این رابطه بسیار سخت است.
برای مثال صحبت کردن در مورد هویت فرانسوی و هویت الجزایری در این کشور دشوار است زیرا هردو آنها در هم ادغام شده‌اند. شما صد سال رابطه این دو هویت را دارید که در پاره‌ای از اوقات بسیار سخت بین فرانسه و الجزایر پیش رفته است. صحبت کردن در این رابطه و شروع کردن یک دیالوگ بسیار چالش برانگیز بوده و همیشه یک نفر (یک طرف) هم هست که با تحکم بگوید: حکومت سکولار است. بنابراین کار دشواری است که یک مکالمه معقول و سنجیده داشته باشیم. به‌ویژه در زمینه فرانسوی، اندیشمندان مسلمان اغلب در تلاشند تا فضایی را در چارچوب فرانسوی بیابند تا بتوانند گفت‌وگوی خارجی (خارج از جامعه مسلمانان) داشته باشند و این بسیار پیچیده است.
گفت‌وگو از محمدحسن گودرزی
انتهای پیام
