شرکت‌های دانش‌بنیان نقش مؤثری در کاهش مهاجرت نخبگان دارند
معاون پژوهش و توسعه مرکز همکاری‌های فناوری و نوآوری ریاست‌جمهوری گفت: از آنجا که مشاغل دولتی امکان جذب محدودی دارند بنابراین تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند. به نظرم الان شرایط به شکل ابتدایی فراهم است اما مجموعه دست اندرکاران کشور در این زمینه به صورت جدی اقدام نکرده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست «وضعیت‌شناسی تحصیلکردگان ایرانی در چرخه مهاجرت» امروز چهارشنبه 18 آبان‌ماه از سوی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی برگزار شد.
صابر میرزایی، معاون پژوهش و توسعه مرکز همکاری‌های فناوری و نوآوری ریاست‌جمهوری در این نشست با موضوع «تأثیر نخبه‌پذیر کردن جامعه در بازگشت مهاجران ایرانی» به سخنرانی پرداخت.
گزیده سخنان وی در ادامه می‌آید؛
قطعاً اگر شرایط داخلی برای کار یا زندگی و تأثیرگذاری افراد مهیا باشد مهاجرت معکوس اتفاق می‌افتد. برای افراد تحصیل کرده، مسئله شغلی در مباحث علمی و فناورانه مهم است و اگر شرایط کار برای آنها فراهم نباشد نباید انتظار داشته باشیم مهاجرت معکوسی اتفاق بیفتد. برای مهیاسازی شرایط حضور نخبگان در کشور، در وهله اول باید سمت ایجاد شغل برویم اما آیا الان شغل مناسب برای این افراد داریم یا خیر؟ ما تجهیزات آزمایشگاهی گران قیمت برای کسانی که فیزیک یا نجوم خوانده‌اند را به خوبی فراهم نکرده‌ایم چراکه در آن صورت است که می‌توانیم به آنها بگوییم به ایران بیایید و فعالیت تحقیقاتی انجام دهید.
چرا بِرندهای برتر نداریم
از آنجا که مشاغل دولتی امکان جذب محدودی دارند و تا حد اندکی می‌توان تمهیداتی در این زمینه اندیشید بنابراین تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کنند. به نظرم الان شرایط به شکل ابتدایی فراهم است اما مجموعه دست اندرکاران کشور در این زمینه به صورت جدی اقدام نکرده‌اند. اگر این همه مهندس تربیت می‌کنیم پس اینها قرار است کجا فعالیت کنند. اگر به دستاوردهای فناورانه برسیم بعد از آن ممکن است موانعی همانند جذب مجوز و امثالهم را در پیش رو داشته باشیم. فرض کنید اگر یک نفر دارویی اختراع کند آیا به راحتی از سوی سازمان غذا و دارو به آن مجوز داده می‌شود؟
ما در کشورمان نظام‌های مالی که پشتیبانی کننده صنعت و فناوری باشند را شاهد نیستیم. همچنین زیرساخت‌های پژوهشی که بتواند دانشمندان را جذب کار کند یا بِرَندهای بزرگ را در اختیار نداریم. در اروپا برندهایی همانند فیلیپس، و زیمنس داریم که تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی می‌فروشند اما چرا ما نباید از چنین برندهایی برخوردار باشیم در حالی‌که هزاران شرکت داریم که چنین تجهیزاتی تولید می‌کنند. یکی از دلایل این است که مسئولان دنبال این نبوده‌اند که برندهایی همانند فیلیپس داشته باشیم.
زیرساخت‌های نهادی نداریم
بازار محصولات دانش بنیان در ایران بسیار کوچک است بنابراین باید برندسازی کنیم وگرنه همه دستاوردهای فنی ما از بین می‌رود. اگر شرایط شغلی برای افرادی که در کشور حضور دارند سخت باشد چگونه می‌توانیم انتظار داشته باشیم ایرانیانی که در خارج از کشور حضور دارند سرمایه خود را برداشته و به ایران بیایند و در اینجا فعالیت کنند؟ ایران در شرایط کنونی کمپرسور و توربین می‌سازد و اساساً در بسیاری از موارد، برخی محصولات را در جهان اسلام فقط ایران تولید می‌کند بنابراین از لحاظ فنی یک کشور پیشرفته‌ایم اما زیرساخت‌های نهادی را فراهم نکرده‌ایم.
وقتی کرونا آمد در آمریکا دو شرکت شامل مدرنا و فایز می‌خواستند واکسن کرونا بسازند اما در ایران هشت شرکت قصد تولید واکسن داشتند و در نهایت واکسن‌های زیادی ساختند اما برخی کشورها همانند ترکیه تحت لیسانس کشورهای دیگر اقدام به تولید واکسن کردند بنابراین به لحاظ توانمندی فنی و انسانی مشکلی نداریم اما به لحاظ نهادی عقب افتاده‌ایم و از جمله وزارتخانه‌های ما به خوبی عمل نکرده‌اند. وزارت علوم ما به خوبی علم و فناوری را پیش نمی‌برد بنابراین در عرصه علمی و فناوری دنباله‌رو و مقلد هستیم.
ما در زمینه تسلیحاتی تحریم شدیم اما رفتیم تسلیحات خوبی ساختیم بنابراین اگر بخواهیم شرایط ایران به گونه‌ای شود که دانش بنیان‌ها بتوانند در کشور کار کنند باید زمینه‌های آن را هم فراهم و مشکلات آنها که عمدتا نهادی هستند را برطرف کنیم. همچنین باید به جای اینکه در انجمن‌ها به شکل انتخاباتی اقدام کنیم دنبال نخبگانی عمل کردن باشیم.
مزایای تحرک‌پذیری در عرصه علمی
همچنین محمد حسینی‌مقدم، استادیار موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در این نشست به سخنرانی پرداخت و گفت: در طول تاریخ فرهنگی ایران زمانی صحبت از دوران طلایی علم می‌شود که شاهد جابه‌جایی دانشمندانمان به سایر کشورها و آمدن دانشمندان از سایر کشورها به ایران بوده‌ایم بنابراین تحرک‌پذیری، بخشی از ماهیت علم است و امکان درک علمی به ما می‌دهد و باید آن را تقویت کنیم چراکه اگر امکان تبادل دانشجو بین ایران و عربستان وجود داشت الان چنین برخوردهایی بین دو کشور نبود و این نشان می‌دهد اساسا تلاشی در این راستا انجام نداده‌ایم.
وی ادامه داد: در طول تاریخ، تکنولوژی نقشی تعیین کننده داشته است لذا باید از این زوایه به نقش هوش مصنوعی اشاره کنم که چگونه این تحرک‌پذیری را تغییر می‌هد. هوش مصنوعی کلان روندی است که نه تنها عامل تغییر است بلکه تغییر را در سایر ساحت‌های جامعه شکل می‌دهد. امروزه با ساختارها و پروتکل‌های جدیدی در عرصه جهانی مواجه هستیم. در خاورمیانه و شمال آفریقا در حوزه هوش مصنوعی، جزو 10 کشور برتر در زمینه انتشار مقالات بین المللی از 1980 تا 2020 بوده‌ایم و این آماری شگفت‌انگیز است. نکته قابل تامل این است که بیشتر پژوهشگران آمریکا اهل کشورهای دیگری هستند و 4 درصد متخصصان هوش مصنوعی آمریکا را نیز ایرانی‌ها تشکیل می‌دهند.
کمک‌های هوش مصنوعی در زمینه مهاجرت
استادیار موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی بیش از 95 درصد دانشجویانی که تبار ایرانی داشته‌اند به رغم پایان تحصیل آمریکا را رها نمی‌کنند و این در حالی است که استقبال جدی هم از آنها وجود ندارد. بنابراین باید دانست که پژوهشگران ما در زمینه هوش مصنوعی بسیار با پرستیژ هستند اما محل کار آنها با ایران فاصله زیادی دارد. اتفاقی که هوش مصنوعی در عرصه مهاجرت رقم می‌زند این است که برای هر کدام از مراحل مهاجرت همانند قبل از مهاجرت، در حین مهاجرت و بعد از مهاجرت، الگوریتم‌های متفاوتی رقم می‌زند. قبل از ورود به کشور دیگر برای مهاجرت، هوش مصنوعی میتواند به شما کمک کند که اگر یک مهندس هستید در حوزه مطالعات فرهنگی در کشور مقصد فعالیت کنید تا مهارت‌های شغلی را توسعه دهید.
وی بیان کرد: شناسایی و بهره‌مندی از امکانات و نهادهای مبدأ و مقصد، کمک دیگری است که هوش مصنوعی در زمینه مهاجرت انجام می‌دهد. برای محافظت از سنت علمی یک جامعه باید بر گسترش همکاری‌های بین‌المللی تاکید داشت در حالی که در هیچ زمانی اینقدر انفعال در عرصه همکاری‌های بین‌المللی ما وجود نداشته است و به همین دلیل است که نمی‌توانیم شرکت‌های چینی را قانع کنیم که در چهارچوب قرارداد بیست و پنج ساله به ایران آمده و متخصصان ما را به کار گیرند.
انتهای پیام
