از لزوم بومی‌سازی محاکم شرع تا تبعات عرفان بدون شریعت

سرویس معارف خبرگزاری ایکنا، در هفته‌ای که گذشت مطالب متعددی را منتشر کرده است که در ادامه مهمترین آنها را بررسی می‌کنیم. 

شورآفرینی در مجلس عزاداری مجوز دروغ و جعل درباره ائمه(ع) نیست

حجت‌الاسلام سیدمحمود طباطبایی‌نژاد، مدیر دانشنامه‌نگاری پژوهشکده علوم و معارف حدیث:

هیچ نقلی وجود ندارد که امام حسین(ع) در مسیر سختی که منجر به شهادت خود و خاندانشان شد، خلاف واقعی را نقل کرده باشد؛ حفظ جان امام و عزیزانش، اوجب واجبات هم بوده است ولی باز سخن کذبی از ایشان صادر نمی‌شود. وقتی خبر شهادت مسلم و هانی به ایشان رسید، خبر شهادت را با صراحت و راحت به اصحاب گفتند و هیچ چیزی را پنهان نکردند. اگر امام حسین(ع) برای حفظ جان خود و عزیزانش حاضر نیستند دروغ بگویند ما چگونه می‌توانیم برای روضه‌خوانی و مصیبت و گریه گرفتن دقت نکنیم و بگوییم اگر سخن خلاف واقع و جعل و دروغی هم گفته شود اشکالی ندارد. طبق چه مستند و آیه و روایتی این‌گونه حکم می‌کنیم و به خودمان اجازه می‌دهیم برای شور گرفتن مجلس به هر سخن و نقلی متمسک شویم؛ دین ما دین حقیقت و راستی و درستی و شفافیت است و باید در مطالب که به دین و ائمه(ع) نسبت می‌دهیم دقت لازم و زیادی داشته باشیم. خداوند، نسبت به دین و دستورات خود غیور است و غیرت دارد؛ در مواردی که شاید برای ما چندان مهم هم نبوده است هم این غیرت را می‌بینیم؛ یعنی وقتی یهودیان و برخی اقوام یکسری خوراکی‌ها را از پیش خودشان تحریم کرده و آن را منع کرده بودند، خدا آنها را مورد سرزنش قرار می‌دهد که چرا به خدا نسبت می‌دهید.

باید تفاوت درجات ایمانی را در جامعه به رسمیت بشناسیم

احمد پاکتچی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی:

چگونه درجات ایمان را باید دو روی یک سکه در نظر گرفت و اینکه در سطح اجتماعی چگونه ممکن است مومنین از درجات مختلف برخوردار باشند و این درجات مختلف به ویژگی‌های شخصی و تعامل اجتماعی افراد برمی‌گردد. در بین احادیثی که ارتباط زیادی به بحث ما دارند روایتی از امام صادق(ع) است که می‌فرماید ایمان ده درجه است و بعد افراد مختلف را از نظر درجه توضیح می‌دهند و می‌فرمایند مقداد درجه هشتم است، ابوذر درجه نهم و سلمان درجه دهم. حتی شاخص‌ترین چهره‌های صحابه از نظر درجات ایمانی در درجات ایمانی مختلفی هستند و فردی با اعتبار و موقعیت مقداد یا ابوذر ممکن است در درجه متفاوت با سلمان باشد.

این حدیث توجه ما را به این نکته جلب می‌کند که باید تفاوت درجات ایمانی را در جامعه به رسمیت بشناسیم. اگر مقداد و ابوذر در درجه هشتم و نهم هستند باید این مسئله را در نظر بگیریم که درجه یک تا هفت را هم داریم. این حدیث آدم را یاد دهک‌های اقتصادی می‌اندازد و انگار می‌توانیم دهک‌های ایمانی هم داشته باشیم همانطور که وضعیت اقتصادی جامعه از نظر دهک‌های اقتصادی جامعه سیاست‌گذاری و مدیریت می‌شود، بر اساس دهک‌های ایمانی می‌توان جامعه را سیاست‌گذاری کرد و کسی که می‌خواهد جامعه را مدیریت کند باید به این نکته توجه داشته باشد که برای دهک‌های ایمانی مختلف جامعه برنامه داشته باشد و الگوی درستی نیست همه جامعه را با برنامه واحد پیش ببریم.

باید محاکم شرع را بومی‌سازی کنیم

 آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، استاد درس خارج حوزه علمیه:

در فقه ما وقتی شرایط قاضی را می‌شمارند مخصوصا در دهه‌های اخیر آنچه به عنوان شرایط قاضی شمرده می‌شود شرایط شکلی است مثل بلوغ، عقل، شرایط جسمی مثل حفظ، عدم غلبه نسیان، قدرت بر نطق، قدرت بر شنیدن، ایمان، طهارت مولد، عدالت فقهی نه عدالت ساحتی، مذکر بودن، اجتهاد و اعلم فی البلد بودن. وقتی این را با کلمات حضرت امیر(ع) مقایسه می‌کردم دیدم نسبتش عام و خاص من وجه است. در کلمات حضرت امیر(ع) به مالک چنین آمده است: افضل رعایا و کسانی که شهروند حکومت هستند انتخاب کن از کسی که امور او را تحت فشار قرار ندهد و خسته‌اش نکند و محکم بایستد، حق را شناخت بایستد، طمع نداشته باشد، عجله نکند، حجج را بشناسد، وقتی خصم مراجعه می‌کند زود خسته نشود، حکم به عدالت برایش مهم باشد. تازه بعد از قضاوت او تو هم پیگیر باش. من تعجب می‌کنم برخی می‌گویند تجدید نظر معنا ندارد در حالی که حضرت توصیه می‌کند خودت هم پیگیر باش. ما باید به محاکم شرع برسیم البته آنجا مجتهد در راس بود ولی باید اجتهاد در قانون هم اضافه کرد چون شما می‌خواهید بر اساس قانون مدون قضاوت کنید. باید محاکم شرع را بومی‌سازی کنیم و در دوران معاصر ما پیاده شود چون تا قوه قضائیه اصلاح نشود شعار دادن فایده‌ای نخواهد داشت.

نیاز به قوانین بازدارنده، آگاهی بخشی و کار فرهنگی برای مقابله با بی‌حجابی

حجت‌الاسلام سعید داودی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی:

پیشنهاد اسلام برای مقابله با بی‌حجابی مانند مقابله با سایر ناهنجاری‌هاست؛ راهکارهای اسلام فرهنگی و بصیرت‌دهی، بیان احکام حلال و حرام و تعیین حدود و وضع قوانین بازدارنده است. مسئولان باید طوری با توده مردم تعامل کنند که مردم با روشنی و با طیب خاطر این قوانین را بپذیرند. البته عده قلیلی در برابر هر قانونی مقاومت می‌کنند و از آن سر باز می‌زنند؛ حتی در زمان شیوع کرونا چنین بود، ولی آگاهی‌بخشی و وضع قوانین جدی سبب شد تا عموم مردم قوانین را بپذیرند. لذا در بحث بی‌حجابی به قوانین بازدارنده و نیز به آگاهی‌بخشی و کار فرهنگی نیاز داریم.

دانشکده‌های مهندسی باید از عالمان اخلاق استفاده کنند

علی دیزانی، پژوهشگر اخلاق و فلسفه فناوری:

در زمینه هوش مصنوعی که در حال فراگیری در دنیا است و بزرگان ما همانند رهبر معظم انقلاب بر توجه به ابعاد آن تأکید دارند چالش‌هایی وجود دارد و باید برای آن تصمیم‌گیری کنیم و در این راستا بسیاری از دانشکده‌های فنی و مهندسی، از فیلسوفان و عالمان اخلاق استفاده می‌کنند چون تکنولوژی خالی از ارزش نیست بلکه تکنولوژی می‌تواند آثار اجتماعی خوب یا بدی در پی داشته باشد. با این اوصاف سؤال این است که چقدر ضرورت دارد عالمان اخلاق ما به این مسائل بپردازند؟ به نظرم این مسئله بسیار مهم است چون حوادث مهندسی بسیار زیادی در کشور داریم و به عنوان شهروندان با آن سر و کار داریم و اگر این تکنولوژی به خوبی طراحی نشود برای ما حوادثی در پی دارد.

می‌توان فلسفه سیاسی اسلام را از عاشورا استخراج کرد

حجت‌الاسلام مرتضی جوادی آملی، رئیس بنیاد بین‌المللی اسراء:

نهضت سالار شهیدان یک مکتب است و هر کسی می‌تواند مطابق توان فکری و اندیشه‌ای و معرفتی از آن درس بگیرد. جامعه ما عمدتاً احساسی و عاطفی است. لذا پیگیری نگرش سیاسی، علمی و انسانی به قیام عاشورا کمتر مشاهده می‌شود. بنابراین جریانات عزاداری و روضه و غذا دادن و... پررنگتر است، در حالی که اینها هدف از نگرش به قیام اباعبدالله نیست؛ این موارد در مقاطعی به عنوان یک تاکتیک خوب است، ولی اگر دنبال ابعاد هدایت‌بخشی و اثربخشی عاشورا هستیم، باید نگرش همه‌جانبه داشته باشیم و از عاشورا فلسفه اخلاق، تربیت و سیاست را استخراج کنیم و عزاداری و تعزیت و روضه در پرتو این مسائل کارایی دارد، وگرنه شاهد آثار انسانی چندانی نخواهیم بود.

عرفان بدون شریعت به جایی نمی‌رسد

سیدحسن شهرستانی، استاد دانشگاه هنر:

مدت‌ها است جوّی از اروپا و آمریکا ایجاد شده که دامنه آن به کشورهای دیگر هم کشیده شده است و آن معنویت بدون دین است. عناوین قشنگی‌ هم برای آن درست کردند و ادعا می‌کنند ما دنبال خدای بدون معبد هستیم یا ادعا می‌کنند باید دلتان پاک باشد. این اندیشه برای امروز نیست و پیشینه هم دارد. عرفان بدون شریعت و راهنمای الهی ممکن نیست و به جایی نمی‌رسد. پایه و اساس نسخه شریعت است، عمل کردن به نسخه اسمش طریقت است. تا شما نسخه نداشته باشید، بدون نسخه طبیب نمی‌دانید کدام دارو را بخورید. می‌گویند دلتان صاف باشد، دل که با صابون صاف نمی‌شود با عبادت و زکات و دستورات دین صاف می‌شود.