میزان صمیمیت ما با خویشاوندان بر چه مبنایی باشد + فیلم

مسئله زن و خانواده از چالش‌برانگیزترین موضوعات جهان امروز است. جهانی که سال‌هاست با جنبش‌های آزادی خواهی زنان مواجه شده و نه تنها در ایران بلکه در همه کشورهای جهان تلاش‌هایی برای اصلاح قوانین و حمایت از زنان در حال انجام است.

در خصوص نگاه اسلام به زنان و مسائل مرتبط با خانواده نیز نظرات و دیدگاه‌های متعددی در طول تاریخ اسلام مطرح و تلاش شده قوانین براساس دیدگاه حقیقی اسلام و به دور از دیدگاه‌های شخصی یا برداشت‌های سلیقه‌ای از آیات و روایت‌ها تدوین شود.

خبرگزاری ایکنا و مؤسسه شمیم ایمان و اندیشه با در نظر گرفتن همین چالش‌ها، با هدف بررسی دیدگاه‌های اسلام در خصوص زن و خانواده با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین محمد حاج ابوالقاسم دولابی، عضو مجلس خبرگان رهبری مجموعه درس‌گفتارهای رمضانی را با عنوان «خانواده و زن از دیدگاه قرآن» را تدوین کرده است.

در جلسه یازدهم موضوع «روابط خانوادگی و خویشاوندی» مورد بررسی قرار گرفته است که در ادامه با هم می‌خوانیم و می‌بینیم.

مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَنْ يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَلَوْ كَانُوا أُولِي قُرْبَى مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ ﴿۱۱۳﴾ وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِيَّاهُ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَأَوَّاهٌ حَلِيمٌ ﴿۱۱۴﴾ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِلَّ قَوْمًا بَعْدَ إِذْ هَدَاهُمْ حَتَّى يُبَيِّنَ لَهُمْ مَا يَتَّقُونَ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۱۱۵﴾؛ بر پيامبر و كسانى كه ايمان آورده‏ اند سزاوار نيست كه براى مشركان پس از آنكه برايشان آشكار گرديد كه آنان اهل دوزخند طلب آمرزش كنند هر چند خويشاوند [آنان] باشند (۱۱۳) و طلب آمرزش ابراهيم براى پدرش جز براى وعده‏ اى كه به او داده بود نبود و[لى] هنگامى كه براى او روشن شد كه وى دشمن خداست از او بيزارى جست راستى ابراهيم دلسوزى بردبار بود (114) و خدا بر آن نيست كه گروهى را پس از آنكه هدايتشان نمود بى‏ راه بگذارد مگر آنكه چيزى را كه بايد از آن پروا كنند برايشان بيان كرده باشد آرى خدا به هر چيزى داناست(115) (سوره توبه جزء 11)

در اسلام نسبت به روابط خانوادگی و خویشاوندی بسیار توصیه شده است ولی در عین حال این روابط بدون حد و مرز نیست برای این روابط حدود و ثغوری قرار داده شده است. در آیه 114 سوره توبه (جزء 11 قرآن کریم) مشاهده می‌کنیم که گاهی لازم می‌شود شخصی از نزدیک‌ترین افراد خانواده‌اش هم فاصله بگیرد و از آنها تبری بجوید.

خداوند متعال از پیامبر اکرم (ص) و مؤمنین می‌خواهد که بعد از روشن شدن حال و اوضاع خویشاوندان کافرشان برای آنها استغفار نکنند. در آیه بعد (آیه 114 سوره توبه) هم خداوند حضرت ابراهیم را به عنوان شاهد مثال بیان می‌کند و داستان حضرت ابراهیم برای دعوت پدرشان و یا به تعبیر دقیق‌تر عمویشان به اسلام و گفت‌وگو با ایشان که در سوره‌های مختلف آمده در اینجا هم به آن اشاره و تصریح می‌شود ابراهیم (ع) بعد از آنکه متوجه شد پدرش هدایت پذیر نیست از او برائت جست.

البته حضرت ابراهیم (ع) تمام تلاششان را برای هدایت پدر به کار بستند. با دلسوزی تمام و به کارگیری روش‌های بدیع و مناسب شرایط آن زمان قوم خودشان را مورد ارشاد قرار دادند و آنقدر در زندگی خودشان در این مسیر صبوری به خرج دادند که خداوند لقب حلیم به معنای بردبار به ایشان داد اما وقتی برای ابراهیم روشن شد که عمویش با خداوند دشمنی دارد از او تبری جست از همین رو لازم است که مومنان در راه هدایت و ارشاد اطرافیانشان تا جای ممکن تلاش کنند و صبوری به خرج دهند و از همه ابزارها برای هدایت آنها بهره ببرند اما اگر یکی از نزدیکان دچار انحراف شده و مجاهدت‌ها برای هدایت او بی‌ثمر شد و روشن شد که او حق و باطل را تشخیص داده و آگاهانه مسیر باطل را انتخاب کرده است و با خداوند متعال دشمنی می‌کند در این حالت لازم است از او تبری بجوییم.

و اما چند نکته؛ اولاً باید بدانیم که میزان صمیمیت ما با خویشاوندان باید متناسب با درجات پایبندی آنها به مسائل دینی باشد. اگر کسی نسبت به مسائل دینی التزامی ندارد باید در رفتار ما عدم رضایت از کردار او مشهود باشد. این نکته می‌تواند مشوق اهل ایمان و بازدارنده از کارهای ناپسند در نزد سایر بستگان شود. امیرالمؤمنین علی(ع) فرمودند: پیامبر اسلام دستور دادند با اهل معاصی با چهره عبوس مواجه شوید.

از سوی دیگر خیلی زود و برای راحت کردن خودمان قطع رحم نکنیم و یا صمیمیت را کم رنگ نکنیم و فکر نکنیم که تنها راه همین است بلکه مسئولیت ما نسبت به افرادی که در ایمان ضعف‌هایی دارند بیشتر است و باید جهت تقویت ایمان خودمان و ایمان خویشاوندان نزدیک و سپس خویشاوندان دور تلاش کنیم.

همچنین با توجه به اینکه آبروی مومن ارزشمند است حق نداریم مواردی از معاصی که از یکی از خویشاوندانمان سراغ داریم آشکار کنیم و باید بدانیم که این کار مصداق غیبت و اشاعه فحشا است و ممکن است منجر به نتیجه معکوس شود و نکته بعد اینکه در مواجهه با انحراف‌های فکری اولویت با تبیین است یعنی با توجه به ظرفیت فکری و اعتقادی فرد با زبان قابل فهم و اقناع کننده باید به شبهات پاسخ دهیم و بعد از اینکه مسئله به درستی تبیین شد و همچنان شخص عامدانه و از روی لجاجت مسیر نادرست را انتخاب کرد باید در جهت اصلاح اجتماعی از او برائت بجوییم و دوری کنیم.